Şanlıurfa Kasar-ül Benat (kızlar Sarayı)

KASR-ÜL BENAT (KIZLAR SARAYI)

Soğmatar'ın 17 km. kuzeydoğusunda, Betik'in 10 km. doğusundadır. Köy meydanındaki ağılların ihata duvarlarında bolca kullanılan blok taşlardan, burada büyük yapı kalıntılarının mevcut olduğu anlaşılmaktadır. 1911 yılında Urfa'yı ziyaret eden İngiliz Araştırmacı Bayan Gertrude Bell tarafından çekilen Kasr-ül Benat'taki bu yapıların fotoğrafları İngiltereĞNew Castle Upon Time Üniversitesi ar*şivlerinde muhafaza edilmektedir.

Soğmatar'daki Süryânice yazıtlı Kutsal Tepe'nin bir benzeri Kasr-ül Benat'ta bulunmaktadır. Köyün kuzeyindeki bu kayalık tepede 10'dan fazla Süryânice yazıtın bulunması, burayı "Yazıtlı Tepe" olarak adlandırmamıza sebep olmuştur. Kutsal Tepe'nin M.S. II. yüzyıla tarihlenen yazıtlarından biraz daha geç dönemlere, III. veya IV. yüzyıllara tarihlenen "Yazıtlı Tepe" yazıtları stil olarak ta Soğmatar yazıtlarından farklılık göstermektedir. İki ya da üç konturlu olarak yazılmış bu yazılar Süryâni Kaligrafi sanatının Urfa ve çevresinde bili*nen tek örnekleri olması bakımından önem taşı*maktadır. Tepenin güneybatı kesiminde oldukça iri harflerle kayaların üzerine üç konturlu olarak ka*zınmış bir yazıtta "Kust....." kelimesi okunabilmek*tedir. Yazıtın son harfleri toprak altında kaldığın*dan tamamını okumak mümkün olmamıştır.

Yazıtlı Tepe'de Tarih Araştırmacısı Selahaddin E. Güler tarafından okunan diğer Süryânice yazıt*larda; "Ben Sargis", "Ben Gebar'u", "Amaryu", "Ben keşiş Şim'un", "Ben Demet(ri)ono" gibi keşiş isimleri tespit edilmiş olması, Kasr-ül Benat'ın bir keşiş merkezi olduğu fikrini doğurmuştur.

Soğmatar'da Pagan inancını yansıtan yazılara Kasr-ül Benat'ta yer verilmemiş olması bu fikri güçlendir*mektedir.

"Yazıtlı Tepe" üzerinde ayrıca; biri tepenin gü*neybatı yamacında küçük, diğeri bunun 100 m. ku*zeydoğusunda biraz daha büyük, üçüncüsü bunun kuzeydoğusunda tepenin zirvesinde olmak üzere, kaya zeminine oyulmuş labirent şekilleri bulun*maktadır. Ortadaki bir motifinden gelişen bu şekil*lerin mahiyeti anlaşılamamıştır.

"Yazıtlı Tepe'nin güney kesiminde ve köyün do*ğusundaki kayalık yamaçta, mağaralar ve kaya me*zarları yeralmaktadır. Bunlardan en büyüğü ve işçi*likli olanı "Yazıtlı Tepe"nin güney yamacındaki 8 arkosoliumlu kaya mezarıdır. Arkosoliumların sil*meli kemerleri birbirine bağlı olarak mezarın üç yönünü dolaşmakta, aralarındaki boşluklarda ka*bartma haç ve çiçek motifleri yer almaktadır. Mezarın güneye bakan giriş cephesindeki Süryânice yazıtlarda burada yatan şahıslardan "Keşiş Abrohom" adı okunabilmektedir. Bu mezarın bir benzeri Şanlıurfa il merkezinin güney kesiminde "Ehber" (Abgar) olarak adlandırılan dağlık alanda bulunmaktadır.

Kasr-ül Benat'taki mimari elemanların lento sil*meleri, Korint üslubundaki sütun başlıkları, Senem Mağara'da olduğu gibi Urfa merkezindeki Ulu Cami'nin yerinde bulunan Aziz Stefanos Kilisesi'nden kalma kemer, lento ve sütun başlarına büyük ölçüde benzemektedir. Ancak, Kasr-ül Benat sütun başlıkları Aziz Stefanos Kilisesi'ndekilere göre daha sade ve süslemesizdir. Bütün bunlara dayanarak Kasr-ül Benat yapılarını, IV. yüzyıl son*larına tarihlemek mümkündür.