Ağız Hastalıkları - Ağızda Oluşum Bozuklukları - Ağızda yarık oluşması - alt çene hastalıkları tedavisi - alt çene hastalıkları


Bu hastalıklar, çiğneme organlarının birinde ya da birçoğunda (dişlerde destek dokularında, kaslarda, alt çene eklemlerinde) görülürler. Klinik belirtiler bazen çok belirgindirler; bazense sinsi ve tek başlarınadırlar, dikkatli bir muayeneyle aranmaları gerekir.

Teşhis

Klinik belirtiler
Çeşitli düzeylerde gözlenirler. Dişetlerinde
Bir dişte ya da bir diş grubunda yerleşmiş bir dişeti iltihabı bulunabilir.
Diş destek dokusunda

Burada şunlar gözlenebilir:

— bir dişe ya da bir diş grubuna yerleşmiş, diş hareketliliğiyle birlikte olan (ya da olmayabilen) huni biçiminde dikey yıkım;
— önemli diş yer değiştirmeleri.
Dişlerde

Önemli bir aşınma, dikey kenetlenme uzaklığının (yüzün alt kat yüksekliği) azalmasına yolaçar. Buna, kaslarda ve alt çene ekleminde bozukluklar bazen de işitme ya da konuşma bozuklukları eklenebilir.

Dişlerin taç parçalarında ve köklerinde kırıklar da saptanabilir.

Kaslarda

Kaslarda şunlar görülebilir:
— kasılmalar, büzülmeler;
— hastanın bilinçsiz olarak kapanma engelini aşındırmaya, yoketmeye çalıştığı diş gıcırdatma (brüksizm). Hasta uyandığında bir kas yorgunluğu duyabilir. Çiğneme kaslarının yapışma yerleri, elle muayenede ağrıyabilir.

Alt çene eklemlerinde

Burada bulgular, kıtırtı sesleri duyulmasıdır. Elle muayenede ağrı, ağzın açılmasında ağrı, çiğneme sırasında ağız açılmasında kısıtlanma, zigzag biçiminde ve yana sapmış bir açılma hareketi saptanır.

Bazen eklem ağrılarına eşlik eden (tek tek ya da birlikte) çeşitli belirtiler gözlenebilir: Yarım baş ağrıları; boyun ağrıları; kulak uğultuları; baş dönmeleri; kusmalar, dil ağrısı (dilde yanma duygusu). Alt çene eklemlerinin bazen çok ciddi olan bu kötü çalışma sendromuna oldukça sık raslanır.

Özel belirtiler

Çene hareketlerinin bozulmasına (ağrıyla birlikte) yolaçan erken temaslara, çoğunlukla iyi yapılmamış dolgular ya da protezler (sabit ya da takılıp çıkarılabilen) neden olur.

Ama erken temaslara şunlar da yolaçabilir:

— konumları kötü olan dişler;
— temas yüzeylerini yıkan çürükler sonucunda, diş çekimleri sonucunda ya da hareketlilikleri nedeniyle yer değiştirmiş dişler;
— evrimleri sırasında 20 yaş dişleri.
Erken temaslar, kaldırıcı çiğneme kaslarını, dişleri yeni bir kenetlenmeye yöneltmek zorunda bırakır. Ekseni değişmiş ve artık merkezli ilişkide olmayan bu yeni kenetlenme, karşıt kasların da aynı anda kasılmalarına yolaçan normalden uzun süreli bir kas kasılması pahasına elde edilir.

Hiç bir düzeltme yapılmazsa, ağrı ve işlev bozukluğuna yolaçan şakak-alt çene sendromu ortaya çıkabilir.

Hastanın muayenesi

Hastanın diş hekimine başvurma nedenleri değişiktir. Gerçekten, şakak-alt çene işlev bozukluğu, bir ağız-diş muayenesi sırasında raslantıyla sap1 tanabilir. Bazen, dikkati çeken ve daha derin bir muayeneye yönelten şey, ağrılı ve kısıtlanmış çene açılma hareketleridir. Bazen de, kulak önü bölgesinde yaygın ve bıçak saplanır biçiminde bir ağrı duyan hasta, ağrıya bir dişin yolaçtığını düşünerek diş hekimine başvurur. Çoğunlukla belirgin bir kaygı içinde olan hastayı konuşarak yatıştıran diş hekimi, sorgu ve muayeneyi yöntemli biçimde uygulamalıdır. Bozuklukların geçmişi, nitelikleri, ortaya çıkış koşulları kaydedilmelidir. Zararlı alışkanlıklar konusunda alman bilgilerin büyük önemi vardır.

Muayene edilmesi gerekenler şunlardır:

— çene hareketleri;
— alt çene eklemleri (röntgen filmi de alınarak);
— kaslar (birbiri ardına elle muayene edilmeleri gereken kasların hem gövdeleri, hem yapışma yerleri dikkatle yoklanmalıdır);
— ağzın içi (ağız içi muayene); kas kasılmalarından doğrudan doğruya sorumlu olabilecek yutağın ağız parçası mukozasındaki bir bozun olasılığı ayırdedildikten sonra, diş kemerleri çizimi (şeması) hazırlanır;
— kilitlenme ilişkileri; bu muayene ancak çene-kas yapısı gevşek durumdaysa yapılabilir; çünkü, merkezli ilişkide açma ve kapama hareketi ancak bu koşullarda elde edilebilir.

Teşhis

Yöntemli biçimde yapılan muayene, özellikle aşağıdaki klinik belirtilerden bir ya da birçoğu gözleniyorsa, kolayca teşhise götürür:

— ağız açıldığında bir tam açılmama durumu, alt çene kayması, alt çenenin eklemlerinin bir ya da ikisinde ağrı;
— elle muayenede kasların duyarlığı;
— kulak önünde şakağa ya da artkafaya doğru yayılan ağrı.
Ama uygulanacak tedavi konusunda karar vermeyi, yalnızca nedene yönelik teşhis, yani nedenlerin kesinlikle belirlenmesi sağlar. Bu da, muayenede toplanan verilerin karşüaştırılmasıyla yapılır.

Ayırıeı teşhis

Sendromun iki büyük belirtisi olan ağrı ve işlev bozukluğu için ayrı ayrı yapılmalıdır. Başta, boyunda ve yüzde duyulan ağrı, aşağıdakilerin yolaçtığı bir ağrıyla karıştırılmamalıdır:
— bir yaralaşma, döküntü, bir ağız içi iltihabı, yutağın ağız parçası mukozasında, iyicil ya da kötücül bir ur biçiminde ortaya çıkabilen bir bozun;
— bir diş bozunu;
— bir üst çene sinüsü iltihabı;
— kulakta iltihap kökenli bir bozun;
— tükürük bezleri düzeyinde enfeksiyon, taş, ur gibi bir sorun;
— üçüz sinir ağrısı (ağrılı yüz tiki);
— nedeni bilinmeyen yüz siniri ağrısı;
— damar kökenli baş ağrıları ve yarım baş ağrıları;
— bir travmanın ya da kulakaltı bezine yapılan cerrahi bir girişimin bıraktığı iz olarak, Frey’in kulak-şakak sendromu.

Şakak-alt çene bütününde işlev bozukluğuna da şunlar yolaçabilir:

— sinir sistemi bozunları ya da bozuklukları;
— kemik ya da yumuşak doku bozunları;
— diş, kulak, sinüs ya da kulakaltı bezi kökenli enfeksiyon süreçleri;
— travma kökenli ya da genel kökenli bir eklem iltihabı;
— yozlaştırıcı eklem romatizması tipinde kemik-eklem iltihabı;
— hastanın sorgusunun kolayca ortaya çıkaracağı az ya da çok eski bir travma.

Şakak-alt çene bütününde ağrılı, işlev kusuruna yolaçan bozuklukların tedavisi

Tedavi, nedenleri etkileyerek kas spazm ve kasılmalarını ortadan kaldırmaya yöneliktir. Kötü alışkanlıklar ve duruş tikleri yokedilmelidir. Dirsek masaya dayalıyken, elin yandan çeneye dayanması, çeneyi yana kaydırarak kalem kemirme, hastanın bırakması gereken alışkanlıklardır. Uykudaki duruş çok zararlı olabilir. Çünkü etkisi saatlerce sürer. Sözgelimi, yüzükoyun yatışta, yandan bastırılan ve bedenin büyük bir bölümünün ağırlığını taşıyan alt çene önemli derecede çarpılır. Varsa, ruhsal gerilim ve heyecanın ortadan kaldırılması gereklidir. Kenetlenmenin ayarlanması, karşıt dişler düzeyinde kalıcı koşullar sağlamaya dayanır. Bu koşullar dengeli ve sabit bir kenetlenme sağlar ve şakak-ait çenenin sinir-kas-eklem karmaşasıyla uyum- içinde etkirler. Kenetlenmeyi ayarlamak için kullanılabilecek yöntemler şunlardır:
— çoğunlukla çarpık çıkışları nedeniyle öteki dişlerin aynı çizgi üstünde oluşlarını bozma tehlikesi taşıyan 20 yaş dişlerinin çekilmesi;
— geniş taç parçası onarımı;
— iyi kenetlenmeyi bozucu protez öğelerinin hemen geçici protezlerle değiştirilmesi;
— alt çenenin yeniden merkezli ilişkide kapanmasını sağlayacak biçimde, erken temasları yüzeysel aşındırma yoluyla ortadan kaldırmaya yönelik seçici diş kesimi (mölaj);
— dişlerin yeniden aynı çizgiye getirilmesi;
— kuraldışı bir durum olan ve yalnızca eklem kilitlenmesi, büyüme ya da neoplazma (kanser) durumlarında uygulanan çene cerrahisi;
— hareketsiz, hareketli ya da karışık protez sistemleri.
Sürekli protezle düzeltmeye ancak, protez öncesi dönemin sonunda hasta, yapısal ve işlevsel kenetlenme koşullarından yararlanmışsa başlanabilir. Bu birinci evrenin sonunda hasta iyileşmiştir. Sürekli protezin tek amacı, bu kenetlenme koşullarını kalıcı hale getirmektir.

Kenetlenme düzeltici bu tedavilere ancak, kas sistemi dinlenmeye bırakıldıktan sonra başlanabilir. Dinlenme çeşitli yollarda sağlanabilir:
— bazen kötü konumlu doğal dişlerin kesilmesini (mölaj) gerektiren, büyük içice geçmelerin ortadan kaldırılması;
— ısırma planı (biteplane): Yerinden çıkarı-labilen, reçineden yapılmış düz bir plakadan oluşur; üst çeneye takılır; üst kesici dişlerin arkasında, tam kapanmayı ve iki taraflı, karşıt büyük ve küçük azılar arasında teması engelleyen yatay yassı bir bölüm içerir.
Bu düzen çok sık kullanılır. Çünkü kasları ve alt çene eklemlerini dinlendirerek hastalarda büyük bir rahatlama sağlar.
Aşınma. Çene hareketleri dişlerde anormal bir aşınmaya yolaçmıştır (alt dişlerde belirgindir).