Raseiniai Muharebesi, II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi 'nde, Litvanya sınırının 75 km. kuzeybatısındaki Kaunas civarında 23 - 27 Haziran 1941 tarihleri arasında gerçekleşmiş olan bir tank muharebesidir. Muharebe, General Erich Hoepner komutasındaki 4. Panzer Grubu karşısında General Kurkin komutasındaki 3. Motorize Kolordu [4] [dn 1] ve General Şestapolov komutasındaki 12. Mekanize Kolordu [5] [dn 2] arasında gerçekleşmiştir. Bu iki Sovyet mekanize kolordusu, Sovyet Kuzeybatı Cephesi Komutanı General Fiodor Kuznetsov'un, Wehrmacht kuvvetlerinin Neman Nehri geçişlerini engellemekle görevlendirdiği kuvvetlerdir. Muharebenin sonucunda Sovyet kolorduları hemen hemen tümüyle imha edildiler. Aynı zamanda Sovyet Kuzeybatı Cephesi'nin tüm zırhlı kuvvetleri de imha edilmiş oldu. Alman kuvvetlerinin önünde Daugava Nehri (Batı Dvina) yönündeki hat açılmış oldu. Sovyet resmi tarihinde 22 - 27 Haziran arası tarihlerde, cephenin kuzey kesimindeki savaşlar, Baltık Stratejik Savunma Harekâtı'nın bir bölümü olan Sınır Savunma Savaşları olarak geçmektedir. Raseiniai Muharebesi de bu savaşlar çerçevesinde gerçekleşen en geniş kapsamlı muharebelerden biridir.

Harekât öncesi

Mareşal Wilhelm Ritter von Leeb komutasındaki ve taarruzuna Doğu Prusya'dan başlayan Kuzey Ordular Grubu, Sovyetler Birliği'nin istilasına katılan üç ordu grubundan kuzeydekiydi. Kuzey Ordular Grubu, General Erich Hoepner komutasındaki 4. Panzer Grubu'nun yanı sıra 16. Ordu ve 18. Ordu 'yu da bünyesinde bulundurmaktadır. Bu kuvvetler toplamda 20 piyade tümeni, 3 panzer ve 3 motorize piyade tümeninden oluşmaktadır. Ordular Grubu'nun hava desteği [[Luftwaffe'nin 1. Hava Filosu tarafından sağlanmaktadır.

Baltık devletleri'nin toprakları Sovyet Baltık Özel Askeri Yönetimi altındaydı. Alman genel taarruzu başladıktan sonra askeri-mülki yapısı ayrıştırılarak askeri yapısı, General Kuznetsov yönetiminde Kuzeybatı Cephesi olarak yeniden yapılandırılmıştı. Cephe kuvvetleri, 27. Ordu ile ikinci kademede olmak üzere 8. Ordu, 11. Ordu'dan oluşmaktadır. Toplam kuvvetler 28 piyade tümeni, 4 tank tümeni ve 2 motorize tümendir.

Harekât

Kuzey Ordular Grubu'nun hücumuna, 4. Panzer Grubu'nun 41. Panzer Kolordusu ile 56. Panzer Kolordusu öncülük etmektedir. Operatif hedefler, ordu grubunun cephesindeki en önemli doğal engeller olan Neman ve Daugava nehirlerini geçmek ve Leningrad yönünde ilerlemektir.

Alman bombardıman uçakları birçok Sovyet haberleşme ve ulaşım merkezini, deniz üslerini ve havaalanlarını imha etti. Titizlikle belirlenen bu hedefler [[Riga[[, Kronstadt, Siauliai, Vilnius ve Kaunas dolaylarındaydı. Sovyet uçakları bir saat önceden uyarılmıştı, fakat Alman bombardıman uçaklarının ilk dalgası geçtikten sonra havaalanlarında tutuldular.

General Fyodor Kuznetsov, 3. ve 12. Mekanize kolordulara 22 Haziran sabahı saat 09:30'da karşı taarruz için mevzi almalarını emretti. General Kuznetsov'un amacı bu birliklerle Dubysa nehrini geçen 4. Panzer Grubu'nun kanadına taarruz etmekti. Öğleden sonra Sovyet tümenleri gerilemeye başladı. Hemen ardından Alman taarruz kolları Raseiniai yönünde ilerlemeye başladılar. General Kuznetsov ise zırhlı birliklerini bir sonraki gün girişeceği geniş çaplı bir karşı taarruz için bir araya getirip tertiplemektedir. Günün akşamında Kızıl Ordu birlikleri Dubysa nehri hattına çekildiler. Kaunas'ın kuzeybatısında Mareşal von Manstein'in 56. Panzer Kolordusu'na bağlı ileri unsurlar, Dubysa'ya ulaştılar ve önemli bir karayolu kavşağı olan Ariogala'yı ele geçirdiler. Bu geçiş olmadan, Alman tankları çok geniş bir doğal tank çukurunda tuzağa düşmüş olabilirdi. Dvinsk'e bir taarruz tümüyle olanaksız olacaktı. Bu arada Vilnius'un güneybatısında 3. Panzer Grubu'nun çok sayıda panzeri, Sovyet 11. Ordu'sunu yarıp geçerek Niemen üzerindeki sağlam köprülerden geçti.

Alman zırhlı birliklerinin öncüleri 22 Haziran günü sonunda Niemen nehrini geçerek 80 km. derinlikte ilerlemişlerdi. Ertesi gün General Kuznetsov zırhlı birliklerini muharebeye sürdü. Raseiniai yakınlarında Sovyet 3. ve 12. Mekanize Kolordularına bağlı tanklar, 41. Panzer Kolordusu'na yönelik karşı taarruzlarına başladılar. Fakat Sovyet zırhlılarının toplanması Luftwaffe tarafından tespit edilmişti. Siauliai'nin batısında şiddetli bir hava akını derhal 12. Mekanize Kolordu'nun taarruz kollarına yöneldi. Alman uçakları hiçbir Sovyet avcı uçağı tarafından engellenmedi ve hava akını son derece etkili oldu. Özellikle Sovyet 23. Tank Tümeni ağır kayıplara uğradı. Alçak seviyeden uçan Ju 88'ler, tank ve kamyonlardan oluşan 40 aracı imha ettiler. Bununla birlikte çatışmalar dört gün boyunca sürdü.

Bu çatışmalarda Almanlar ilk kez Sovyet KV ağır tanklarıyla karşılaştı. Sovyet 3. Mekanize Kolordusu'nun General E.N. Soliankin komutasındaki 2. Tank Tümeni, 23 Haziran'da Skaudvile yakınlarında Alman 6. Panzer Tümeni'ne saldırdı ve geri püskürttü. Alman Panzer 35(t) tank topları ve tanksavar silahları Sovyet ağır tankları karşısında etkili olamamaktadır. Bununla birlikte bazı Sovyet tanklarının cephanesi yoktu, fakat Alman tanksavar toplarını, dosdoğru üzerine ilerleyerek onları ezme yoluna gittiler. [dn 3] Bu çok sayıda tank toplanmasını imha etmek için öncelikle paletleri hedef alarak onları hareketsiz hale getirme girişiminde uçaksavar topları ya da yakın mesafeden etkili olan Alman "yapışkan bomba"ları kullanıldı.

Ertesi gün tek bir KV-2 ağır tank, Raseiniai cephesindeki bir kavşakta, Dubysa üzerinde bir köprübaşı kurmuş olan 6. Panzer Tümeni'nin unsurlarını tecrit etmeyi başardı. Tümenin ileri hareketi tüm gün durduruldu. Sonunda çeşitli tanksavar silahlarıyla atış yapan Rusların cephanesi tükendi. Güneyde 23 Haziran'da Sovyet 11. Ordu Komutanı General Morozov, birliklerine 30 km. kuzeydoğudaki Jonava'da Niemen'i geçerek Kaunas'daki eski kaleye geri çekilmeleri için emir verdi. Sovyet 8. Ordu'su 25 Haziran akşamı Riga yönünde, 11. Ordu da Vilnius üzerinden Desna'ya geri çekildi. Sovyet cephesinde Ukmerge'den Daugavpils'e kadar bir gedik açılmıştı.

Sovyet motorize kolordularının geri bağlantıları, 26 Haziran'da 41. Panzer Tümeni, 36. Motorize Piyade Tümeni ve onları izleyen piyade tümenlerinin geriye sarkmasıyla kesildi. Sovyet 3. Mekanize Kolordusu akaryakıt sıkıntısıyla zorda kalmıştı. General E. Soliankin'in 2. Tank Tümeni kuşatıldı ve hemen hemen tümüyle imha edildi. Araç, silah ve personel kayıpları yüzünden 5. Tank Tümeni ve 84. Motorize Piyade Tümeni ciddi biçimde zayıf düşmüştür. [dn 4] Kuşatılmaktan kurtulan 12. Mekanize Kolordusu akaryakıt ve mühimmat yönünden büyük sorunlar yaşamaktaydı.

Sovyet Baltık Filosu da bulunduğu üslerden 26 Haziran'da geri çekildi. Bu arada Mareşal von Manstein'in 56. Panzer Kolordusu Dvina nehri geçişleri için ileri atıldı ve başarılı bir atakla Dvinsk yakınlarında bir köprüyü sağlam olarak ele geçirdi.

Harekât sonrası

Dvina köprülerinin Alman kuvvetlerinin eline geçmesi ve Dvinsk'in düşmesi ardından 41. Panzer Kolordusu'nun ileri unsurları köprübaşlarını genişletmek için harekete geçtiler. General Semyon Timoşenko 25 Haziran'da General Kuznetsov'a, Daugava (Batı Dvina) üzerinde bir savunma hattı düzenlemesi için emir verdi. Savunma hattı, 8. Ordu kuvvetlerince, nehrin Riga'dan Livani'ye kadar olan kesiminde, akış yönüne göre sağ kıyısında, 11. Ordu tarafından da Livani - Kraslava arasında kurulacaktı. General Kuznetsov, General Berzarin'in 27. Ordu'sunu kullanmaya karar verdi. General Berzarin, birliklerini Riga dışına ve Dago ile Osel adalarına çekecek ve onları Daugavpis'e gönderecekti. Aynı zamanda STAVKA, General Lelyşenko'nun 21. Mekanize Kolordusu ile 27. Ordu'yu Moskova Askeri Bölgesi'nden gönderdi. General Lelyşenko'nun komutası altında 98 tank ve 129 top vardır.

General Lelyuşenko 28 Haziran sabahı saat 05:00'da General Kuznetsov'un emri üzere, Daugavpils civarındaki Alman köprübaşını imha etmek için taarruza geçti. Mareşal von Manstein Dvina'da durdu. Fakat ertesi gün Daugavpils - Ostrov anayolu üzerinden taarruza geçti. Riga'da Dvina üzerindeki demiryolu köprüsü 29 Haziran günü öğleden sonra Alman birliklerince geçildi. Sovyet kuvvetleri 30 Haziran'da nehrin sağ kıyılarına çekildiler. Fakat bir gün sonra, 1 Temmuz'da Estonya'yı tahliye ettiler. Bu durumda Alman Komutanlığı'na paha biçilmez bir fırsat sunulmuş oldu. Hızla ilerlemek, Leningrad Sovyet savunmasını neredeyse olanaksız hale getirecekti. Fakat bu fırsattan yararlanılmadı. Zırhlı birlikler, piyadenin bölgeye ulaşması için tüm bir hafta bekletildi.

Kuzeybatı Cephesi Komutanı General Kuznetsov, Sovyet Savunma Halk Komiseri Mareşal Semyon Timoşenko tarafından görevden alındı ve 8. Ordu Komutanı General Sobennikov 4 Temmuz'da görevi üstlendi. Mareşal Timoşenko 29 Haziran'da, Kuzeybatı Cephesi için yayınladığı emirde, tüm birliklerin Daugava'dan diğer nehir hattı olan Velikaya'ya bir geri çekilme durumunda elden gelen tüm çaba gösterilerek bu hatta kalınacağını emretmiştir. Bu emre karşın 8 Temmuz'da Velikaya nehri hattı, demiryolu ve karayolu köprüleri sağlam kalarak düştü. Pskov, 9 Temmuz akşamı Alman kuvvetlerince işgal edildi. Bunun üzerine 11. Ordu Komutanı Dno'ya hareket emri verdi. Kuzeybatı Cephesi'nin Velikaya'da yenilgiye uğraması ve Alman hücumunun Luga yönünde gelişmesi, Sovyet kuvvetleri için, durumun tehlikeli bir biçimde kötüye gitmesiydi. Dahası 8. Ordu, Finlandiya Körfezi'ne doğru sıkıştırılıyordu. Fakat Alman kuvvetlerinin ileri harekete ara vermesi, daha fazla Sovyet kuvvetinin Leningrad Kuşatması için bölgeye akmasına olanak sağladı. Kentin uzun süre direnmesinde etkisi oldu.