PHP Programlama Dilinde Değişkenler ve Kullanımları  // Yeni başlayanlar

Her programlama dilinin yapıtaşları olan değişkenler PHP dilinde de temel olarak kabul edilebilir. Değişkenler her an, her yerde kullanılabileceğinden, değişkenleri bilmeyen bir insan PHP dilinde daima zorlanacaktır. Şimdi kısaca bahsedelim.

PHP dilinde değişkenler "$" (dolar işareti) ile başlar. Hiçbir şekilde rakam ile başlayamaz. Genel olarak değişkenlerin yazım şekilleri şunlardır:

Kod:
$isim = "Birhan";
$isim=Birhan;
$isim = <<<RESTART
<a href="hebelehubele.htm">hebele[/url]
<a href='hebele.htm'>hebele
RESTART;
Genel olarak değişkenlerin tanımlanış biçimlerini gördük. Şimdi bunları tek tek inceleyelim:

İlk şekilde gördüğünüz tanımlama, genel olarak kullanılan şekildir. En yaygın şekil budur.

İkinci şekilde gördüğünüz tanımlama genelde rakamlar için kullanılır, bakmayın ben sırayı bozmasın diye isim değişkeni olarak tanımladım fakat genelde rakam ve tek kelimelik içerik içerir.

Üçüncü şekle yeni bir paragrafta değinmek istedim, çünkü bu pek yaygın olmayan fakat her zaman her için aranılan bir yazım türüdür. Bunun sebebini şöyle açıklayayım, Örneğin bir değişken tanımladınız fakat içerisinde tırnak işaret vs. gibi programın çalışmasına engel olacak, hata verdirecek birtakım karakterler var. Bu hatayı engellemek için demin bahsini ettiğim tırnak işareti gibi hata verdirici karakterlerin önüne "\" konulur. Yani;

Kod:
$degiskenadi = "<a href="hebele.htm">hebele[/url]";
gibi bir değişken tanımlarsak bunu kullanmaya çalıştığımızda, hatta kullanmasak bile programa hata verdirir. Bunun sebebi tahmin edebileceğiniz gibi, tırnak işareti ile başlayan değişkenin, tırnak işareti ile bitmesini engelleyen ortadaki tırnak işaretleridir. Bu işaretlerden 2. tırnak işareti değişkeni sonlandırıyor, fakat geriye kalan değişken parçasının bağımsız olarak varlığına devam etmesi üzerine program hata veriyor. Bunu engellemek için en basit olarak değişken şu şekilde yazılabilir;

Kod:
$degiskenadi = "<a href=\"hebele.htm\">hebele[/url]";
burada görüldüğü gibi değişkenin değerindeki tırnak işaretlerinin önüne "\" getirdik ve onları etkisizleştirdik. Bunları size uzun uzun anlattım, aslında boşuna okudunuz sayılır. Asıl amacım üçüncü şekildeki değişken kullanımının faydalarını yaşatarak anlatmaktı. Bir değişkeni o şekilde tanımlayarak bu gereksiz slash`lerden kurtulabilirsiniz. Hemen az önce verdiğimiz örneği bir de üçüncü şeklimizle deneyelim:

Kod:
$degiskenadi = <<<RESTART
<a href="hebele.htm">hebele[/url]
RESTART;
Yukarıdaki tanımladığımız değişken hata vermeyecektir. Çünkü görüldüğü gibi tırnak ile başlamıyor. Bu bambaşka yazılış şekli ile çok rahat şekilde çalışmalarınızı sürdürebilirsiniz ve gereksiz slash`lerden de kolayca kurtulursunuz.

Bu arada unutmadan, her şeyde olduğu gibi değişkenleri de noktalı virgül yardımı ile sonlandırmayı unutmuyoruz. Yani değişkenin sonundaki, değişkenin bittiğini belirten noktalı virgül olmazsa hata almanız muhtemeldir.

Şimdi değişken tanımlamayı artık öğrendiğimize göre, artık değişkenleri kullanmaya sıra geldi. Hemen küçücük bir örnekle de bunu pekiştirelim;

Kod:
<?php
$nick = "RestarT";
$isim = "Birhan";

echo("$nick`ın gerçek ismi $isim`dir.");
?>
Bu kısa programımızın çıktısı: RestarT`ın gerçek ismi Birhan`dır. olacaktır. Şimdi siz büyük ihtimalle düşündünüz ki "e ben oraya değişken tanımlamakla uğraşacağıma direk nick ve ismi yazarım kurtulurum, neden uğraşayım ki?" işte bu yanılgıya düşmeniz en büyük hatanız olur. PHP dili öylesine geniş bir dil ki; değişkenleri siz gerek koşullarda, döngülerde, fonksiyonlarda, vs. her yerde kullanacaksınız. Bu yüzden şimdi neden ben bunları okudum gibi düşüncelere kapılmayın.

Yukarda okuduğunuz metin, size nasıl değişken oluşturacağınızı ve bunları nerede kullanacağını anlattı. Şimdi zaten hazırda var olan ve sabit olan birkaç Apache ve PHP değişkenini tanıyacağız. Bu değişkenleri birçok alanda kullanabileceğinizden emin olabilirsiniz.

Apache değişkenlerinden başlayalım;

Kod:
$REMOTE_ADDR; // Bu değişken web sayfasını gezmekte olan kullanıcının IP numarasını verir. 123.123.123.123 gibi bir çıktı verecektir.
$SERVER_ADMIN; // Bu değişken sunucuda admin için verilen değeri içerir. admin@localhost gibi bir çıktı verecektir.
$SERVER_PORT; // Bu değişken sunucunun kullandığı port`u verir. Genelde 80`dir.
$SERVER_SIGNATURE; // Bu değişken sürümü, ismi gibi bilgiler verir. Apache/1.3.23 Server at localhost Port 80 gibi bir çıktı verecektir.
$SCRIPT_NAME; // Bu değişken kullanılan scriptin dizinini verir. c:\\apache\\htdocs\\deneme.php gibi bir çıktı verecektir.
$REQUEST_URI; // Bu değişken kullanılan scriptin ismini verecektir. /deneme.php gibi bir çıktı verir.
$SERVER_NAME; // Bu değişken scriptin üzerinde çalıştığı sunucunun ismini verir. localhost gibi bir çıktı verecektir.
$SERVER_SOFTWARE; // Bu değişken sunucu yazılımının ismini içerir. Apache/1.3.23 (Win32) gibi bir çıktı verecektir.
$SERVER_PROTOCOL; // Bu değişken sayfanın kullandığı bilgi protokolü hakkında bilgi verir. HTTP/1.0 gibi bir çıktı verecektir.
$REQUEST_METHOD; // Bu değişken sayfaya erişirken kullanılan metot bilgisini içerir. GET, POST vs. gibi çıktılar verecektir.
$HTTP_ACCEPT_LANGUAGE; // Bu değişken sunucunun dilini verir. tr, eng vs. gibi çıktılar verecektir.
$HTTP_ACCEPT_ENCODING; // Bu değişken talebe ait kodlama bilgisini verir. gzip, zip gibi çıktılar verecektir.
Bunların haricinde birkaç sabit apache değişkeni daha vardır. Fakat yazdıklarım genelde çok kullanılan değişkenler olduğu için size yetecektir.

PHP değişkenleri ise şöyledir,

Kod:
$HTTP_POST_VARS; // Bu değişken formdan post metodu ile gelen değerleri içerir.
$HTTP_GET_VAR; // Bu değişken formdan get metodu ile gelen değerleri içerir.
$HTTP_COOKIE_VARS; // Bu değişken cookie`lerden (çerezler) alınan değerleri içerir.
$PHP_SELF; // Bu değişken o esnada çalışmakta olan scriptin dosya adını içerir.
Daha fazlasını görebilmek için aşağıdaki kodu kaydedip çalıştırın.

Kod:
<?php phpinfo(); ?>
PHP dilinde değişken ve kullanım alanları hakkında en azından bir ön bilginiz olmuştur. Bu dökümanda öğrendikleriniz PHP dilinin temel taşlarıdır. Değişkenleri her zaman kullanacağınız için bunları çok iyi bilmeniz gerekir.

Başarılar dilerim, kolay gelsin.

Hoşçakalın.

// gelecek konu: array (diziler)

PHP Programlama Dilinde Diziler (Array) // Yeni başlayanlar - Orta düzey

Diziler derken TV dizileri diye anlayanlarınız varsa hemen terk edin Elbette bu işin şakası. Eğer basit olarak açıklamam gerekirse dizi değişkenleri dediğimiz değişken tanımlama yapısı işinize oldukça yarayabilir. Bundan önce değişkenler hakkında bilgi sahibi olduğunuzu göz önüne alarak ufak bir örnekle başlayalım.

Kod:
$isimler[1] = "Ali";
$isimler[2] = "Veli";
$isimler[3] = "Deli";

echo $isimler[2];
Yukarıdaki kodu çalıştırdığımızda "Veli" çıktısını alırız. Bu dizi değişkenlerini her alanda kullanabileceğinizden ötürü bilmenizde fayda var. Daha gelişmiş bir örnek için aşağıdaki kodu inceleyin;

Kod:
$isimler["kiz"][1] = "Selen";
$isimler["kiz"][2] = "Melis";
$isimler["kiz"][3] = "Elmas";
$isimler["erkek"][1] = "Birhan";
$isimler["erkek"][2] = "Kerem";
$isimler["erkek"][3] = "Yunus";
$isimler["erkek"][4] = "Emre";

echo $isimler["kiz"][3];
Bu kodu çalıştırdığımızda alacağımız çıktı "Elmas" olacaktır. Sanırım bunun sebebini zaten hemen anladınız Şimdi bu öğrendiklerimizi basit bir array içerisinde kullanalım.

Kod:
$isimler = array(
1 => "Birhan",
2 => "Kerem",
3 => "Yunus",
4 => "Emre",
);

echo $isimler[3];
Artık tahmin edeceğiniz gibi çıktı olarak "Yunus" değerini verecektir. Merak etmeyin uyuzluk olsun diye değil, array kullanımını göstermek için verdim bu örneği Şimdi daha karmaşık bir array yapısını inceleyelim.

Kod:
$isimler = array(
"kiz" => array(
1 => "Selen",
2 => "Melis",
3 => "Elmas"
),
"erkek" => array(
1 => "Birhan",
2 => "Kerem",
3 => "Yunus"
)
);

echo $isimler["kiz"][3];
Yukarıdaki kod karmaşık gelmiş olabilir. Hak veriyorum Öncelikle $isimler isimli değişkene bir array dizisi tanımladık. İlk array dış kabuk olsun. Bunun içine iki array daha yerleştirdik. İç dizilerdeki birinci dizimiz kız isimlerini sıralamak için kullanıldı. "kiz" dizisi bittiği zaman parantezi kapattıktan sonra virgüllendirdik. Eğer virgüllendirmeseydik hata verirdi. Ardından ikinci iç dizimiz olan ve erkek isimlerini sıraladığımız "erkek" dizisini hazırladık. Bu diziyi de bitirdik fakat bu artık son iç dizimiz olduğu için virgül koymadık. Eğer ardından başka bir benzer yapı gelecek olsaydı yine virgülümüzü koyup ilk dizinin sona erdiğini belirtmek durumunda kalacaktık. Son olarak dış kabuk dediğimiz dış dizimizi kapattık ve noktalı virgül ile $isimler değişkenine tanımladığımız array dizisinin bittiğini belirttik. Ekrana ise kız isimlerinden "3" ile eşleştirilmiş olan "Elmas" ismini ekrana bastırdık.

Dizi yapısını kısmen öğrendik fakat ne işimize yarayacak? Kafanıza takılmıştır elbette. Hemen bir örnekle de ne işe yarayacağını görelim;

Kod:
$gunler = array("Pazar", "Pazartesi", "Salı", "Çarşamba", "Perşembe", "Cuma", "Cumartesi");
echo $gunler[date("w")];
Öncelikle bu kodda size yabancı gelebilecek ibareleri açıklayayım. Görüldüğü gibi date(); fonksiyonunu kullandık. Bu fonksiyon PHP için tarih işlemlerinde kullanılır. İleri de tarih işlemlerini ayrı bir notta ele alacağız. Şimdilik sadece date("w") fonksiyonunun bize o günün hafta içindeki sıra sayısını verdiğini bilmemiz yeterli. "w" ibaresi ile gün sırasını alırız ve bu değer sıfırdan başlar. Bu yüzden karışıklık olmasın diye array dizisinde ilk sıraya "Pazar" değerini girdik. Oysa ki hafta pazartesi ile başlamalıydı. Amacımız sadece karışıklıklığı önlemek oldu. Ayrıca hemen dipnot düşelim ki array dizisinin bu tür kullanımında her içeriğe bir sayı değeri atanır ve bu sayı sıfır sayısından başlar. Yani yukarıdaki $gunler değişkenine tanımladığımız array dizisi için "Pazar" => 0 değerine eşittir. "Pazartesi" => 1 değerine eşittir. Gerisini zaten anlamış olmalısınız

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi PHP ile ancak ingilizcesini alabileceğimiz gün isimlerini Türkçe`ye çevirdik. Artık sitemizde Türkçe olarak "Pazartesi" yazabileceğiz mesela

Kullanım alanı elbette bununla sınırlı değil, aklınıza bile gelmeyecek yerlerde bu dizi yapısını kullanacaksınız. Ama ben sadece yüzeysel olarak bu kadar açıklayabiliyorum.

Array ile kullanacağımız bir takım sıralama fonksiyonları da vardır. Sıralamalarda Türkçe karakterle başlayan kelimeler tanınmadığı için son kısımda yer alır. bu fonksiyonlar şunlardır;

sort(); - Dizi içeriğini alfabetik sıralama.
rsort(); - Dizi içeriğini ters alfabetik sıralama.
asort(); - Dizi elemanlarını değerine göre sıralar.
arsort(); - Dizi elemanlarını değerine göre tersten sıralar.
ksort(); - Dizi elemanlarını içeriğe göre sıralar.
krsort(); - Dizi elemanlarını içeriğe göre tersten sıralar.

Hemen örneklerle bu fonksiyonları açıklayalım.

Örnek - sort();

Kod:
$seviyeler = array(
"Admin" => "100",
"Yönetici" => "10",
"Üye" => "1"
);
sort($seviyeler);

foreach($seviyeler as $x => $y) {
echo("$x - $y
");
}
Yukarıdaki kodda foreach döngüsünü kullandık. Kodu çalıştırdığımızda $seviyeler değişkenindeki içeriğin alfabetik bir şekilde sıralandığını görürüz. Eğer kullandığımız sort($seviyeler); yapısını rsort($seviyeler); yaparsak göreceğiz ki sıralama tersine dönecektir.

Örnek - asort();

Kod:
$seviyeler = array(
"Admin" => "100",
"Yönetici" => "10",
"Üye" => "1"
);
asort($seviyeler);

foreach($seviyeler as $x => $y) {
echo("$x - $y
");
}
Bu kodu çalıştırdığımızda sonuç aşikardır. "Üye" başta olmak üzere sıralama yapılır. Çünkü "Üye" en düşük değere sahiptir. Değeri 1`dir. Eğer buradaki fonksiyonu arsort($seviyeler); yaparsak sıralamanın tam tersine döneceğini de görmüş oluruz.

Örnek - ksort();

Bu örnek için kod yazma ihtiyacı duymuyorum. Tek yapmanız gereken yukarıdaki örnekteki fonksiyonu ksort($seviyeler); veya tersi için krsort($seviyeler); olarak değiştirmek. Sonuçta göreceksiniz ki bu seferde sıralama, dizi elemanlarının alfabetik sıralaması şeklindedir. ksort(); kullanılırsa "Admin" başta, krsort(); kullanılırsa sonda yer alacaktır.

Oldu ki biz dizimizin içinden rastgele bir değer alıp bunu ekrana basmak istiyoruz. Bu durumda yardımımıza hemen suffle(); koşuyor Hemen bir örnekle de bunu açıklayalım.

Kod:
$seviyeler = array(
"Admin" => "100",
"Yönetici" => "10",
"Üye" => "1"
);

shuffle($seviyeler);

for ($x=0; $x<1; $x++) {
echo("$seviyeler[$x]
");
}
Bu kodu çalıştırdığımızda ekrana her seferinde başka bir değer gelecektir. Peki biz dizimizdeki elemanların toplam değerini bulmak için ne yapacağız? Burada da devreye array_sum(); fonksiyonu giriyor.

Örnek - array_sum();

Kod:
$sayilar = array(1,2,3,4,5,6,7,8);
echo array_sum($sayilar);
Bu kodun çıktısı 36 olacaktır. Çünkü 1+2+3+4+5+6+7+8=36 eder. Bu fonksiyonda çeşitli alanlarda işinize elbet yarayacaktır.

Bizim iki adet dizimiz olsun ve bunları birleştirmek istiyor olalım. Ne yapmamız gerek? array_merge(); fonksiyonu bu iş için uygundur. Sadece iki diziyi değil, n sayıdaki diziyi bununla birleştirebilirsiniz. Hemen örneğimizi de verelim;

Örnek - array_merge();

Kod:
$x = array(1,2,3,4,5,6,7,8);
$y = array(4,7,8,3);

$birlestir = array_merge($x, $y);

print_r($birlestir);
Örneğin en sonunda görüldüğü gibi ekrana yeni dizimizi bastırıyoruz. Eğer print_r yerine print kullansaydık ekranda sadece "Array" yazısını görecektik. Böylece print ve print_r arasındaki farkı da görmüş olduk

Dizilerimizde bazen bir değeri birden çok kullanabiliriz. Eğer ki hangi değerin kaç kez kullanıldığını öğrenmek istersek hemen yardımımıza array_count_values(); koşuyor. Aşağıda ki örneği inceleyin.

Örnek - array_count_values();

Kod:
$x = array(a,b,t,a,y,k,d,w,y,a,g,v,b,e,t);

print_r(array_count_values($x));
Eğer bu kodu çalıştırırsak bize "Array ( [a] => 3 => 2 [t] => 2 [y] => 2 [k] => 1 [d] => 1 [w] => 1 [g] => 1 [v] => 1 [e] => 1 )" gibi bir çıktı verecektir. Burada da görüldüğü gibi a değerinin üç kez kullanıdığı, b değerinin 2 kez kullanıldığı gibi ifadeler yer almakta. Anladınız zannediyorum
Array fonksiyonu için yazılabilecek birkaç fonksiyon daha var ama şimdilik bu kadar yeterli diye düşünüyorum. İleride lazım olursa onları da yazarım.

Hoşçakalın.

// gelecek konu: if yapısı