Ötüken (Eski Türkçe: Old Turkic letter SH.svgOld Turkic letter I.svgOld Turkic letter Y2.svg Old Turkic letter N2.svgOld Turkic letter UK.svgOld Turkic letter T2.svgOld Turkic letter U.svg, Ötüken yïš[1], Çince: 於都斤山[2], 都尉揵山 [3], 烏德鞬山/乌德鞬山[4], 都斤山[5], 大斤山[6], 郁督軍山/郁督军山; "Ötüken Dağı", Old Turkic letter R2.svgOld Turkic letter Y2.svg Old Turkic letter N2.svgOld Turkic letter UK.svgOld Turkic letter T2.svgOld Turkic letter U.svg, Ötüken jer[1]; "Ötüken Yeri") adı verilen, ormanlarla kaplı bir dağ, eski Türkler için çok kutsal sayılır.

Bilge Kağan yazıtı

Bilge Kağan, Orhun Yazıtları'nda Ötüken Dağı'nın 'Türk memleketinin yüreği' olarak önemini dile getirmiştir.[kaynak belirtilmeli] Hatta yazıtlarda, Çinlilerin oyunlarına karşı koyup direnebilmek için "Ötüken Ormanı'nından ayrılmayın." öğüdü verilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Ancak Ötüken şu an Rusya ve Moğolistan arasında bir yerlerdedir.

Divân-ı Lügati't-Türk

Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te; "اتوكان Ötüken" "Tataristan çöllerinde bir yer adı. Uygur iline yakındır."[7] şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca Kaşgarlı, çizdiği haritada, Basmıl bozkırlarının altında, "Feyafi-yi Tatar" (فإيافي تتار) Tatar bozkırlarını İli Nehri'nin sol tarafında (batısında) göstermiştir.

Tengricilik

Ötüken eski Türklerin (Göktürk vb.) geleneksel inancı Tengricilikte Toprak Ana'ya verilen isimlerden biridir. Moğollarda Etugen, Itügen ya da Odigan gibi şekillerine de rastlanır. Ötüken-Kültü, Tengri-Kültü ile birlikte özellikle Göktürk Kağanlığı sırasında büyük önem kazanmıştır.

Eski inanca göre, Toprak Ana'nın keyfi ağaçların durumundan belli olur. Eğer ağaçlar sağlıklı ve güçlü yetişiyor ve bol meyve veriyorlarsa, Toprak Ana'nın insanlardan memnun olduğuna inanılır. Toprak Ana'ya edilen bir dua, güçlü ve büyük bir ağaca doğru yöneltilir.

Ötüken, eski Türk yurtlarından biri olan Köktürklere (Göktürkler) başkentlik etmiş şehrin adıdır.