Hayatımızda büyük bir yer tutan televizyonun insanlar üzerinde olumlu olumsuz bir çok etkisi bulunmaktadır. Son dönemlerde yapılan araştırmalar ülkemizin televizyon izlemede dünya ülkeleri arasında ilk sıralarda yer aldığını göstermektedir. Televizyonun insanlar üzerindeki etkisine bakıldığında, çocukları daha fazla etkilediği görülmektedir. Bu yazıda öncelikli olarak televizyonun otistik çocuklar üzerindeki etkisine bakılacaktır.

Otizm, bireyin dış dünyanın gerçeklerinden uzaklaşıp kendine özgü iç dünya yaratması durumudur. (Öztürk,1997)
Otizm kısaca Sosyal etkileşimdeki yetersizlik, iletişimdeki eksiklik ve çeşitli takıntılarla kendini gösterir.
Otizmin ortaya çıkma sıklığı 30 aydan önce olmaktadır.0-3 yaş psiko-sosyal anlamda çocukların bir çok kazanımının olduğu dönemdir. Bu dönemde oluşabilecek bir problem çocuğun ileriki yaşamını da olumsuz etkileyecektir.
Otistik çocuğu olan aileler genellikle televizyon karşısındaki çocuklarını şu cümlelerle anlatmaktadırlar:
“Televizyon karşısında saatlerini geçiriyor televizyon seyrederken davul çalsa bile dönüp bakmıyor”,
“Adeta televizyonun içine girerek izliyor” ,
“Özellikle reklamlara ve kliplere karşı aşırı ilgisi var başka odada olsa bile bunların sesini duyduğu anda koşup gelerek izliyor”,
“İzlediği programı kapattığımızda öfke nöbetleri geçirecek derecede tepki veriyor” ,
“Bizimle konuşmuyor ama reklam ve şarkı repliklerini saatlerce kendi kendine mırıldanıyor”
Otistik bireyleri tanıyanlar bu serzenişleri eminim bilirler. Peki otistik çocuklar neden televizyon karşısında saatlerini geçirirler ve bundan hoşnutturlar.
Kimi çocuklar televizyon karşısında ailelerinin zorunluluklarından (anne babanın çalışması, çocuğun fiziksel bir rahatsızlığı, anne babanın ev ile ilgili sorumlulukları vb.) dolayı fazla zaman geçirirler. Ayrıca televizyon karşısında zaman geçiren çocuğun uslu durup aileyi uğraştırmaması, ailenin çocuğa yanlış model olması da çocukların televizyon karşısında zaman geçirmesini artırmaktadır. Bu dönemde çocuğun çevresini model alıp konuşmayı öğrenmesi,sosyalleşmesi gerekirken televizyon karşısında saatler geçiren çocukta konuşmada gecikmeler, sosyal etkileşimde problemler görülebilmektedir. Bunun bir nedeni televizyon seyretmenin, pasif bir etkinlik olması ve çok fazla dikkat gerektirmediği için çocuğun sosyalleşmesinde ve ifade edici dilinde problemlere sebep olabilmesidir.Televizyon yalnız görsel algıya hitap eden doğası gereği, beynin sağ yarım küresindeki dille ilgili bölgenin gelişimini engellemektedir. Aşırı uyarıcı öğelerle donatılmış programlar (çocuk programları, klipler, reklamlar) beynin birkaç dikkat bölgesini etkileyecek şekilde ayarlanmıştır. Çocuk uzun süre televizyon seyredip bu aşırı uyaranlara alıştığında, hafif uyaranlara dikkatini vermemekte bu nedenle böylesi programlar, onun oyunlarda ve sosyal ilişkilerinde özgürce beynini kullanmasını engellemektedir.
“Televizyon otizme neden olur mu?”
Televizyonun otizme neden olduğu konusunda bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak bazı otizm belirtilerini artırdığı söylenebilir. Televizyonun diğer bir olumsuz yanı ise verilen eğitimi bazı noktalarda olumsuz etkilemesidir. Örneğin iletişimi artırılmaya çalışılan bireyin televizyonun karşısında saatlerce zaman geçirmesi verilen eğitimi de olumsuz etkileyip bireyin öğrenmesini de yavaşlatacaktır.
Televizyonun otistik ve otistik belirtiler gösteren çocukları sosyal etkileşim ve dil ile ilgili alanlarda olumsuz etkilediği görülmektedir.Televizyon karşısında saatler geçiren çocuğun aldığı eğitimde de bazı noktalar olumsuz etkilenmektedir.
ÖNERİLER:
• Amerikan Pediatri birliği yapılan çalışmaları temel alarak yıllık yayınladığı tavsiye ve önerilerde 0-2 yaş arası çocuklarına tv izletilmemesini öneriyor. Bu dönemde çocuğunun iletişimini artırmak gerekiyor. Otizm 3 yaşından önce ortaya çıktığı için bu dönemde çocuğa televizyon seyrettirilmemelidir. 3 yaşından sonra otizm belirtileri gösteren çocuklara bir saatten daha az televizyon seyrettirilebilir.
• Otistik çocuk televizyon karşısına oturtulup televizyon ile baş başa bırakılmamalıdır. Aile çocuk ile birlikte çocuğun algılama düzeyine uygun programlar izlemelidir. İzlenilen program ile ilgili çocuğa bilgi verilmeli ve çocuğun çevresinden kişiler ile iletişiminin devam etmesi sağlanmalıdır.
• Bazı otistik çocuklar belirli cd’leri defalarca izleyerek cd’nin her karesini ezberleyecek duruma gelirler. Bu durum otistik çocuğun rutine alışmasını sağlayacaktır. Hep aynı cd.’ler yerine farklı cd’ler izletilerek bu rutin davranışların önüne geçilebilir.
• Seçilecek programların çocuğun psiko – sosyal durumuna uygun olmasına özen gösterilmelidir.
• Aile televizyon izleme ile ilgili çocuğa örnek olmalı ve zamanının büyük bölümünü televizyon karşısında geçirmemelidir.
• Özellikle bakıcıya bırakılan otistik çocuğun saatlerini televizyon başında geçirmemesi için bakıcı bilgilendirilmelidir. Çocuk ile birlikte yapılabilecek etkinlikler gösterilerek model olunmalıdır.
• Anne – baba otistik çocuk ile iletişimi artıracak oyunlar oynamalıdır.
• Çocuğun dikkatini çekecek bol resimli hikayeler okunmalıdır.
• Çocuğun boş zamanlarını daha iyi değerlendirmesi için oyun hamuru, Pazıllar, boyamalar vb. oyunlar oynanmalıdır..
Çocuğuyla ilgili en ufak bir şüphe bile duyan aileler mutlaka bir uzmandan yardım almalıdır.