Tanzimattan Cumhuriyete Türk Resmi’ 1839’da Tanzimat Fermanı’nın okunuşu ve Cumhuriyet’in ilanı arasında yaşanan toplumsal değişimi klasik Türk ressamlarının gözünden anlatıyor. Sakıp Sabancı Müzesi’nin ilk kalıcı resim sergisi olacak koleksiyonda Osman Hamdi Bey, Hoca Ali Rıza, İbrahim Çallı, Şeker Ahmed Ali Paşa ve Fikret Mualla gibi birçok ünlü ressamın 90 eseri sergileniyor.
Danışmanlığını Prof. Semra Germaner ve Doç. Ahu Antmen’in üstlendiği sergide yalnızca tek bir kadın ressamın, Hale Asaf’ın eserleri yer alıyor. Buna rağmen sergi, kadın figürünü öne çıkararak Cumhuriyet dönemindeki ‘değişim’ söyleminin kadın bedeni üzerindeki yansımasını ve kadının ‘modernleşme’ simgesi haline getirilişini belgeliyor.
Sergi, tematik olarak üç salona bölünmüş. İlk salonda saray mensuplarının, asker ailelerinin ve üst sınıfın evlerinde sergilenen natürmort (eski adıyla ‘yemiş resimleri’), portre (‘suret’) ve manzaralar (‘menazır’) sergilenmiş. Halil Paşa’nın Paris Fuarı’nda 1889’da Bronz Madalya ödülü alan Madam X’i ödül belgesiyle salonda, Osman Hamdi Bey’in resmettiği; eşi Naile Hanım’ın portresi de Türkiye’de ilk kez sergileniyor.
İkinci salonda, nü kadın resimleri öne çıkıyor. Batı’ya eğitime giden asker ressamların nü’yle ilk kez Paris’teki atölyelerde tanıştıklarını anlatıyor Ahu Antmen. Halil Paşa’nın anatomik figür çalışmaları, Çallı’nın ‘erotik’ çıplaklarıyla aynı duvarda, çıplaklığın zamanla etüt nesnesinin ötesine geçişini anlatıyor.
Üçüncü salondaysa, Paris’teki Julian Akademisi’nde yetişen ve Birinci Dünya Savaşı çıkınca yurda döndükleri için ‘1914 kuşağı’ adını alan genç sanatçılar ve Cumhuriyet’in ilk sanatçı grubu olan Müstakiller görücüde. İlk ve ikinci salonda İstanbul’u konu alan resimlerin aksine, buradaki manzaralar Edirne, Bursa ve Trabzon’dan. Bu da Müstakiller’in ‘Anadolu’ya resmi anlatma ve yayma’ politikasının sonucu. Fikret Mualla’nın herkesten önce Paris’te varolma çabasını, bohem hayatı, sokakları, cafe’leri ve modern yaşama yabancılaşma duygusunu anlatan resimleri de üçüncü salonda.
Nazmi Ziya Güran’ın Taksim Meydanı, ressamların Cumhuriyet için kadına biçilen rolü eksiksiz tasvir ediyor: Ortada Cumhuriyet Anıtı, meydanı saran apartmanlar ve arabalar arasında topukluları, kolları açık bahar elbiseleri ve şık şapkalarıyla kadınlar geziniyor. Antmen, serginin Türk ressamların Batı’da halihazırda var olan akımları geriden takip ediyormuş algısına antitez olabileceğini anlatıyor, “Bu koleksiyonda, Türk resminin içsel gelişimi çok yoğun hissediliyor” diyor.