Zülfü Livaneli, öğrenilmiş çaresizliğin toplumumuz üzerinde oldukça etkili olduğunu düşünüyor ve bakın bu konuda neler söylüyor….

Üç ayrı deney kutusu yapıp içine köpekler koymuşlar. Birinci kutudaki köpeğe alttan elektrik verilmiş. Rahatsız olan köpekçik kurtulma yollarını aramaya başlamış ve yan duvarda bir düğme keşfetmiş. Burnuyla dokunduğu zaman elektrik kesiliyormuş.

İkinci kutudaki köpek de elektrik şokuna uğramış ama zavallının akımı durduracağı bir düğme yokmuş. Düğme kutu dışında, başkalarının iradesine bağlı durumdaymış ve bu yüzden de akım zaman zaman geliyor zaman zaman kesiliyormuş.

Üçüncü kutudaki köpeğe ise elektrik falan verilmemiş.

Daha sonra değişik deneylerden geçen bu üç köpeği, ayrı kutulara koymuşlar. Bu kutuda, alttan sürekli elektrik geliyormuş, düğme falan da yokmuş ama köpeğin sıçrayıp çıkacağı ve kendisini akımdan kurtaracak bir tahta platform varmış.

Sonuç çok ilginç! Ne olmuş biliyor musunuz?

Birinci kutudaki köpek, akım gelince çevresine bakıp burnuyla söndüreceği bir düğme aranmış ve bulamayınca da tahta platforma atlayıp acıdan kurtulmuş.

İkinci kutudaki zavallı köpek ise hiçbir şey aranmamış, tahta perdenin üzerine çıkmayı da akıl edememiş. Elektrik şoklarını yiye yiye, bilemediği bir takım nedenlerden dolayı şokun kesilmesini beklemiş.

En şanslıları, son kutudaki köpekmiş. Daha önce hiç karşılaşmadığı elektrik şokunu tadar tatmaz, sıçrayıp tahta perdenin üstüne çıkmış.

Seligman’ın tezi “Öğrenilmiş Çaresizlik” adını taşıyor.

Hiçbir eğitimden geçmemiş olan köpeğin doğal ve sağlıklı tepkileri kendini kurtarmaya yetiyor ama eğitim yoluyla bu doğal tepkileri bozabiliyor ve köpekleri (ya da insanları) yanlış şartlandırarak, acı çekmelerini sağlayabiliyorsunuz.