Oder-Neisse Taarruzu, II. Dünya Savaşı'nın son yılında Kızıl Ordu tarafından gerçekleştirilen Merkezi Avrupa Seferi (1 Ocak - 9 Mayıs 1945) içinde yer alan son iki stratejik taarruzdan birinin ilk evresine Alman kaynaklarında verilen addır. İlk taarruz evresinde dört gün süren çatışmalar (16 - 19 Nisan), Berlin Muharebesi'nin daha geniş çerçevesi içinde ele alınır. Sovyet askeri plancıları, Berlin Stratejik Taarruz Harekâtı'nı üç cephe taarruz harekâtı ve bir kıskaç harekâtı olarak dört bölüm olarak planladılar.

Settin-Rostok Taarruz Harekâtı (16 Nisan - 8 Mayıs), 2. Beyaz Rusya Cephesi harekâtı
Seelow-Berlin Taarruz Harekâtı (16 Nisan - 2 Mayıs) 1. Beyaz Rusya Cephesi harekâtı
Cottbus-Potsdam Taarruz Harekâtı (16 Nisan - 2 Mayıs) 1. Ukrayna Cephesi'nin kuzey kanat ve Süvari Mekanize Grup harekâtı
Spremberg-Torgau Taarruz Harekâtı (16 Nisan - 5 Mayıs) 1. Ukrayna Cephesi'nin güney kanadı harekâtı

Muharebe, üç Cephe halinde teşkillenen Kızıl Ordu kuvvetleriyle Wehrmacht'ın General Gotthard Heinrici komutasındaki Vistül Ordular Grubu ve Mareşal Ferdinand Schörner komutasındaki Merkez Ordular Grubu arasındaki şiddetli çatışmalar olarak gerçekleşti. Harekâta katılan Sovyet Cepheleri şunlardır. Mareşal Konstantin Rokossovski'nin 2. Beyaz Rusya Cephesi, Mareşal Georgi Jukov'un 1. Beyaz Rusya Cephesi ve Mareşal İvan Konev'in 1. Ukrayna Cephesi

Çatışmalar

Çatışmaları büyük bir bölümü, 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetlerinin Seelow Tepeleri'ndeki Alman mevzilerine taarruzunun yol açtığı Seelow Tepesi Muharebesi'nde yaşandı. Bölge, Vistül Ordular Grubu'na bağlı 9. Ordu tarafından tutulmaktaydı. Alman Merkez Ordular Grubu mevzilerini yarmak ve derinlemesine ilerlemek için Neisse Nehri geçişlerine taarruz eden 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri daha zayıf bir direnmeyle karşılaştılar.

Berlin Stratejik Taarruz Harekâtı, 16 Nisan 1945 gününün erken saatlerinde binlerce topun ve Katyuşa'nın yoğun bir biçimde katıldığı hazırlık ateşiyle başladı. Bombardıman, taarruz cephesinin bazı kesimlerinde iki saat kadar sürmüştür. [1] Hazırlık ateşinin kesilmesinden kısa bir süre sonra ve şafaktan çok önce, 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleri Oder Nehri geçişlerinden, 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri ise Neisse üzerinden taarruza başladılar. Daha güçlü bir şekilde tahkim edilmiş mevzilerdeki daha güçlü Alman birliklerine taarruzla görevli olan 1. Beyaz Rusya Cephesi, özellikle takviye edilmişti. Ayrıca doğrudan doğruya Berlin'e taarruz edecek olan ve Berlin'i alacak olan, bu Cephenin kuvvetleridir.

Seelow - Berlin Taarruz Harekâtı

General Heinrici, ileri savunma birliklerini ilk savunma hattından geriye almıştı. Sonuç olarak Sovyet topçusunun hazırlık ateşi, seyrek olarak yerleşmiş avcı erlerinin bulunduğu ileri hatları dövmüş, dolayısıyla Alman savunmasına ciddi bir hasar verememişti. Dolayısıyla 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetlerinin ilk taarruzu çok ağır kayıplarla sonuçsuz kaldı. Daha kötüsü savunmacıları köreltmek için kullanılan 143 adet ışıldak, ışığın sabah sisinde dağılmasıyla taarruz etmekte olan Kızıl Ordu birliklerini siluet olarak ortaya çıkardı. Alman savunma hazırlıklarının bir parçası olarak nehir taşkın bölgelerine açılan kanallarla araziyi su basması sağlanmıştı. Bu bataklık haline gelen arazi de Kızıl Ordu taarruzu yönünden olumsuz koşullar yarattı. Ayrıca Alman topçusunun baraj ateşi de taarruza ağır kayıplar verdirdi. Taarruzu ağır gelişmesi ve STAVKA emirlerinin baskısıyla Mareşal Jukov, ihtiyat birliklerini de muharebeye sürdü. Oysa bu birlikleri, Alman cephe hattı yarıldığında başarının geliştirilmesi için kullanmak üzere geride tutmayı planlamıştı. Sabahın ilk saatlerinde taarruz hattında yer yer 6 km. ilerleme sağlanmıştı, Alman savunmasının ancak birinci hattı yarılmıştı, diğer iki hat halen sağlamdı.

Mareşal Jukov, Seelow Tepeleri taarruzunun planlandığı gibi ilerlemediğini rapor etmek zorunda kaldı. Stalin, Jukov'u kışkırtmak için Mareşal Konev'e tank ordularını çark ettirerek Berlin'e güneyden ilerlemesi için izin verdiğini söyledi. [4][5] İkinci gün ateş gücünü derinlikte toplamak olumlu sonuçlar verdi. Alman cephe hattı 17 Nisan gecesi henüz yarılmamıştı ama güçlükle tutuluyordu.

Mareşal Jukov'un kuvvetleri 18 Nisan akşamı Alman savunmasının son hattı olan üçüncü savunma hattına ulaştılar. [6][7]

Harekâtın dördüncü günü olan 19 Nisan'da 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleri Alman savunmasının son hattını da yardılar. Mareşal Jukov'un kuvvetleriyle Berlin arasında artık, geri çekilen tükenmiş Alman birliklerinden başka bir şey kalmamıştır. Güneyden taarruz eden Mareşal Konev'in birlikleri de savunmayı yarmışlar, General Busse'nin 9. Ordusu ile 4. Panzer Ordusu'nun kuzey kanadını kuşatmakla tehdit eder tarzda ilerlemişlerdir.

1. Beyaz Rusya Cephesi Berlin'i kuşatırken 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri de kent içinde muharebeye başladı. Mareşal Rokossovski'in 2. Beyaz Rusya Cephesi Berlin'in kuzeyinden kendi taarruzunu başlattı. Rokossovski'nin kuvvetleri, Stettin ile Scwedt arasında Vistül Ordular Grubu'nun 3. Panzer Ordusu mevzilerine 20 Nisan'da taarruz etmiştir. [8] 22 Nisan'da Oder Nehri'nin doğu kıyısında 15 km. derinlikte bir köprübaşı elde eden bu kuvvetler ile 3. Panzer Ordusu arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.

Cottbus - Potsdam Taarruz Harekâtı

Taarruzların güney kesiminde 1. Ukrayna Cephesi'nin taarruzu, plana uygun olarak sürdürüldü. Çünkü bu kesimde Alman Merkez Ordular Grubu'nun gösterdiği direnme, Mareşal Jukov'un birliklerinin karşılaştığı kadar dayanıklı olmamıştı. Bu Alman birliklerinin kuzey kanadını tutmakta olan 4. Panzer Ordusu, Kızıl Ordu birliklerinin baskısı altında geri itildiler. Güney kanattaki iki panzer ordusu, Ordular Grubu'nun merkez kesiminde olası gerekler için tutulmaktaydılar. Bu yüzden 4. Panzer Ordusu'nun durumunu desteklemek için kullanılmadılar. Alman kuvvetlerinin muharebeyi kaybetmesinde birincil neden, Merkez Ordular Grubu Komutanı General Fredinand Schörner'in, ihtiyatları 4. Panzer Ordusu cephesini takviye için kaydırmama kararı olmuştur. Sonuçta aynı gece hem Vistül Ordular Grubu'nun hem de Merkez Ordular Grubu'nun cepheleri, savunulamaz duruma gelmiştir. Tüm bu kuvvetler, 4. Panzer Ordusu da dahil olmak üzere geri çekilmedikleri takdirde Sovyet birliklerince kuşatma altına alınacak durumdadırlar. Seelow Tepeleri'nin güneyinde, General Schörner'in zayıf savunması karşısında Mareşal Konev'in başarılı taarruzu, General Heinrici'nin savunmasını da adeta "menteşelerinden sökmüştü".

Frost kasabasını 18 Nisan'da alan 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, görece daha düz bir arazide girişecekleri yarma taarruzu için hazırlıklara başladılar.

Hemen ardından 4. Panzer Ordusu cephesindeki gediği genişletmiş olan Süvari Mekanize Grubu, 3. Muhafız Ordusu'na bağlı birlikler, 3. ve 4. Muhafız Tank Orduları, 1. Beyaz Rusya Cephesi ile birleşmek üzere Seyda - Jüterbog arasından kuzeye yöneldiler.

Spremberg - Torgau Taarruzu

1. Ukrayna Cephesi'nin güney kanat kuvvetleri ise Elbe Nehri yönünde ilerleyen Amerikan kuvvetlerine ulaşmak için batı yönünde taarruza geçtiler. Cephenin 5. Muhafız Ordu'suna bağlı 58. Muhafız Tümeni, daha sonraları "Torgau buluşması" olarak da tanımlanan bu olayda, Amerikan 1. Ordu'sunun 69. Piyade Tümeni ile Elbe kıyısındaki Torgau yakınlarında temas kurdu. Bu karşılaşma 8 Mayıs 1945 günü gerçekleşmiştir.

Stettin - Rostok Taarruz Harekâtı

2. Beyaz Rusya Cephesi, 25 Nisan'da 3. Panzer Ordusu cephesini Stettin'in güneyinde yardı ve Randow bataklığını geçerek Gramzow bölgesine girdi. Bu birlikler, batıya İngiliz 21. Ordu Grubu yönünde ve Stralsund ile Rostok limanları (Baltık Denizi) yönünde harekâta devam etmekte artık serbesttiler.

Sonuç

Alman doğu cephesi hattı, Seelow civarı Frankfurt'un kuzeyi ve Frost'un güneyinde, 19 Nisan 1945 itibariyle var olmaktan çıkmıştır. Bu bölgelerdeki Kızıl Ordu yarmaları, Sovyet kuvvetlerinin Alman 9. Ordu'sunu ve 4. Panzer Ordusu'nu Frankfurt'un 37 km. doğusunda geniş bir bölgede kuşatmalarına olanak sağladı. Ayrıca Oder-Spree Kanalı üzerinden Berlin'e ilerlemenin yolu da açılmış oldu. Alman 9. Ordu'sunun batı yönünde kuşatmadan çıkma girişimi (huruç), Halbe Muharebesi'ne yol açtı.

Harekât istatistikleri

Yine de bu başarıların Kızıl Ordu'ya maliyeti oldukça yüksektir. Kızıl Ordu birliklerinin 1 Nisan - 19 Nisan tarihleri arasındaki kayıpları 2.807 tanktır. Aynı tarihlerde batıdaki İngiliz ve Amerikan kuvvetlerinin tank kayıpları 1.079'dur. Kuşkusuz muharebelerin şiddeti de oldukça farklıydı.