Ellerinizi çok sık yıkıyor ya da sık sık kapıyı kilitlemediğinizi düşünüp geri mi dönüyorsunuz? Farkında değilsiniz ama siz de obsesif düşüncelerin ve obsesif kompulsif bozukluk olarak adlandırılan davranışların etkisi altındasınız
Kimi sokakta gördüğü her tabelayı okuyor, kimi ellerinin temizlendiğinden emin olmak için en az 35 kez yıkıyor... Uzayan bu liste; kişinin mantıksız olduğunu bildiği halde, kontrol edemediği düşüncelerinin zihnine doluşmasını yani 'obsesyon'u tarif ediyor. Sıkıntı veren bu durum düşünceden çıkıp davranışla desteklenirse obsesyon; 'obsesif kompulsif bozukluk' (OKB) adını alıyor. Ancak sadece kişiyi değil, çevresini de sıkıntıya sokan bu durum tedavi edilebiliyor. Acıbadem Hastanesi'nden Psikolgo Hatice Ertuğrul obsesyon ile ilgili merak edilenleri anlattı.

OBSESYON NEDİR?
Kişinin mantıksız olduğunu, doğru olmadığını bildiği halde kontrol edemediği düşünceler; obsesyon olarak tanımlanıyor.

KOMPULSİYON'UN FARKI NEDİR?
Kişi eğer temiz olmadığı için banyo yapması gerektiğini düşünüyorsa bu obsesyon olarak adlandırılıyor. Banyo yaparak, düşüncesini hayata geçiriyorsa buna da kompulsiyon deniliyor. Yani düşüncesini davranışı ile destekliyor. Bu durumda rahatsızlık, Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) adını alıyor.

NE ZAMAN SORUN OLUR?
OKB, kişinin günlük hayatını engellemeye başladığında; aile, sosyal çevre ve iş yaşantısını etkilediğinde bir sorun olarak tanımlanıyor. Kişi, elini 30 kez yıkamadan temizlenemeyeceğini düşündüğü için işe geç kalabiliyor. Ya da evden çıktıktan sonra yedi kere yukarı çıkıp ocağı kapatıp kapatmadığını kontrol ediyorsa, hemen her yere geç kalıyor. Hayatını etkileyen bu durum, hasatlık olarak tanımlanıyor. OKB olan hastalar, bir davranışı ortaya koyarken, nedensiz yere belli bir sayıda tekrarlıyor. Kimi yolda giderken sayı sayıyor. Eğer saymazsa, annesinin öleceği düşüncesi aklına geliyor.

NE TÜR DÜŞÜNCELERDE GÖRÜLÜR?
Hemen her tür düşüncede obsesyon görülüyor. Ancak sıklıkla karşımıza çıkanlar temizlikle ilgili oluyor. Kişi bir şekilde kirli olduğunu düşünüyor ve temizlenmesi için ellerini defalarca yıkıyor, sürekli banyo yapması gerektiğini düşünüyor. Çamaşır suyu ile banyo yapanlar oluyor. Kişi, bunun yanlış bir davranış olduğunu bile bile yapıyor. Eve misafir kabul edemez hale gelenler, eşleri işten gelince üstünü değiştirip banyo yapmadan oturmasına izin vermeyenler bile oluyor. Daha ağır vakalarda ise; kişide, içinin temizlenmesi için çamaşır suyu içme davranışı da görülüyor. Bunun yanı sıra kendinin ya da yakınlarının başına bir şey geleceği için endişelenenler oluyor. Ocağı kapamadığını düşünen, kapıyı kilitlemediği için defalarca kontrol edenler de endişe grubuna giriyor. Kontrolünü kaybedip çıldıracağını, çevresindekilere zarar vereceğini düşünen kişiler de oluyor. Dini ya da cinsel açıdan rahatsız edici düşünceler de obsesyonlar arasında yer alıyor

KİMLERDE GÖRÜLÜYOR?
Hemen herkeste, çocuklarda, ergenlerde, yetişkinlerde ya da yaşlılarda görülebilir.

NEDENLERİ BİLİNİYOR MU?
Genetik olduğu söyleniyor fakat henüz OKB geni bulunamadı. Sanıldığının aksine aile içi sıkıntılar, geçmişte yaşanan travmalar OKB'yi başlatmıyor ancak var olanı hızlandırıyor. Ailede OKB varsa, diğer kişilerde de bu duruma rastlanabiliyor. OKB ile birlikte depresyon da görülüyor. Yapılan araştırmalara göre, hayatında bir kez majör depresyon geçiren kişilerde OKB görülme riski oluyor. Burada şunu vurgulamak gerekiyor; kişi depresyon geçirdiği için OKB gelişmiyor. Depresyon, temelde olan bir durumu ortaya çıkarıyor. OKB'li bir kişi ile yaşamak ailesi ve çevresindekiler için sorun haline geliyor.

TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Ağır vakalarda ilaç tedavisi ve terapi birlikte uygulanıyor. Tedavide, EMDR yani göz hareketlerini duyarsızlaştırma ve yeniden işleme terapisi kullanılıyor.

GÖZ HAREKETLERİYLE Mİ İLGİLİ?
EMDR yöntemi; 1987 yılında Francie Shapiro tarafından göz hareketleriyle yapılmaya başlandı. Ardından EMDR aletiyle birlikte de yapılan yöntem, beyne çift taraflı uyarım göndermeyi amaçlıyor. Bu sayede hastanın, beyindeki kapalı kapılar arkasında kalan geçmişiyle barışması sağlanıyor Bir cinsel taciz varsa, kişi kendini sürekli kirli hissediyorsa önce bu sorun çözülüyor. Ardından EMDR ile tedaviye devam ediliyor ve başarı sağlanıyor. Tamamen ortadan kalksa bile nüksetme riski olduğu için hasta ve danışmanının periyodik olarak görüşmesi öneriliyor.