Noel Baba karakterinden çam ağacına Christmas'a dair 8 mitin kaynağı


25 Aralık, Hristiyan dünyasında özellikle Katolikler tarafından önemli bir kutlama günü. Christmas olarak bilinen Noel'in başlangıcı olan bu günde, Noel Baba'dan çam ağacına kadar pek çok Noel miti de büyük bir ilgi görüyor. Noel'de Katoliklerin neyi kutladığını, Noel Baba'nın geyiklerinin nereden geldiğini ve hatta neden evlere bacadan girdiğini, Noel'de neden çam ağacı süslendiğini merak ediyorsanız bu yazımız bütün merakınızı giderecek.





Her yıl 25 Aralık günü, dünyadaki Katolik Hristiyanlar tarafından Noel’in yani Christmas’ın ilk günü olarak kutlanıyor. 24 Aralık günü olan Noel arifesine dek evlerde çam ağacı kuruluyor, ağaç süsleniyor, altı hediyelerle dolduruluyor. 24 Aralık gecesi uykuya yatan küçük çocuklar, o gece Noel Baba’nın bacadan gelip, çam ağacının altını hediyelerle süsleyeceğine ve ertesi sabah kalktıklarında Noel Baba'nın getirdiği hediyeleri açacaklarına inanıyorlar. Hatta bazı çocuklar, ta Kuzey Kutbu’ndaki evinden çıkıp gelen, Christmas gününde yol yorgunu Noel Baba için süt ve kurabiye bile bırakıyor.
Peki tüm bu mitlerin kaynağı nedir? Noel gerçekten bir Hristiyan bayramı mıdır? Noel’i kutlamak Türklerin doğasına ve inanışlarına aykırı mıdır? Kolları sıvadık ve Noel hakkında az bilinen bazı gerçekleri sıraladık. Karar sizin…


1. Noel’de tam olarak ne kutlanıyor?





Noel İsa'nın doğumunun kutlandığı bir Hıristiyan bayramı olarak bilinse de, aslında kökenleri çok daha gerilere dayanıyor. Hz. İsa’nın doğumu 4. yüzyıla dek kutlanmıyordu bile. Hristiyanlık bir din olarak yayılmadan çok önce, 25 Aralık pagan toplulukları arasında bir ‘yeniden doğuş’ bayramı olarak biliniyordu.
4. Yüzyıla gelindiğinde pagan inanışları ve kutlamaları hala varlığını sürdürüyordu. O tarihlerde gücünü yavaş yavaş artırmaya başlayan kilise, 25 Aralık’ın Hz. İsa’nın doğum gününe denk geldiğini söyleyerek, bu günün Christmas olarak dini bir bayram olarak kutlanması için çalışmalar yaptı.
Noel 20. yüzyıldan beri, hem Hıristiyanlar hem de başka dinler tarafından kutlanan, dini mesajlar vermek yerine hediye almaya, tüketime, ailecek yapılan kutlamalara dair bir güne dönüştü. Ermeni Kilisesi gibi bazı Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen takviminde 25 Aralık'a denk gelen 6 Ocak'ı Noel olarak kutlarlar.


2. Noel Hristiyanlara özgü bir bayram değil, insanlığın en eski geleneklerinden birisidir





Noel aslen bir Hristiyan bayramı değil, bir pagan bayramıdır ve insanlık binlerce yıldır bu bayramı kutlamaktadır. Kuzey kürede yılın en kısa günü ve en uzun gecesi, 21 Aralık’ı 22 Aralık’a bağlayan gece yaşanıyor. ‘Kış gündönümü’ olarak bilinen o günde ‘Güneş Tanrısı’nın zayıflayıp hasta düştüğü ve bu yüzden de kışın başladığı düşünülüyordu. Hakikaten de kuzey yarımkürede 21 Aralık ile 25 Aralık tarihleri arasında güneş öyle eğik bir açı izliyor ki, bazı yerlerde doğduğu fark edilmiyor bile. Ancak 25 Aralık günü itibariyle güneş tekrar görülebilir bir açıyla yüzünü gösteriyor. Bu yüzden de 21 Aralık itibariyle yapılan gündönümü kutlamalarında, yaz kış yeşil kalan çam ağaçlarının üzerlerine çeşitli meyveler ve kuruyemişler asılarak süsleniyordu. Böylece Güneş Tanrısının ‘güçlenip geri döneceği’ ve onlara tekrar mahsul bahşedeceği günler için umutlu oldukları mesajını veriyorlardı.
Benzer bir kutlama Romalılarda da vardı. Erken Romalılar bu tarihlerde Saturnalia adında bir festival yaparak, tarım tanrısı Satürn’ü onurlandırıyordu. Kuzey Avrupa’daki Kelt rahiplerinden oluşan Druid adlı halk da mabedlerini her mevsim yeşil kalan bitkilerin dallarıyla süsler ve böylece hayatın sonsuzluğuna vurgu yaparlardı.


3. Noel Baba’nın kızağını çeken geyikler nereden geliyor?





Noel’le ilgili pek çok gelenek, kıtaya göç eden Hollandalı ve Alman göçmenler tarafından Amerika’ya getirilmişti. Noel’in temelinde bu yüzden Alman, İskandinav ve Hollandalıların geleneklerinden pek çok parça bulmak mümkün. Noel Baba’nın geyikler tarafından çekilen bir kızağa binmesi de benzer bir kültür öğesinden geliyor. Malum, Kuzey Avrupa’da zorlu kış şartları yaşanıyor ve yılın pek çok ayında toprak kar altında kalıyordu. Bu yüzden ulaşım için kızaklar kullanılmaktaydı. Geyik ise, eski çağlardan beri gizemli ve merak uyandıran bir hayvan olarak bilinir. Bu devasa yaratıklar, 18. Yüzyıldan itibaren evcilleştirilmiş ve insanların hizmetinde kullanılmaya başlanmıştı. Dolayısıyla Noel baba gibi gizemli bir figürün, en az o denli gizemli bir başka hayvan olan geyikler tarafından çekilen bir araçla gezmesi pek de şaşırtıcı değil aslında.


4. Noel Baba Türkiye’de yaşamıştı





Noel Baba efsanesinin kökeninde, Bir zamanlar Antalya yakınlarındaki Demre’de de yaşamış olan Aziz Nikola’nın olduğunu bilmeyen yoktur herhalde. Bari'li Nikola'nın, eski adı Patara olan Demre’de doğduğu, burada dini eğitim aldığı, rahip olduktan sonra da o zamanki adıyla Likya'nın Myra yöresinde yaşadığı kabul edilir. Milattan sonra 3. Yüzyılda yaşayan Aziz Nikola, parası olmayan bir kasabın 3 kızını evlendirmiş, yaşadığı bölgedeki çocuklara sürekli hediyeler alan, iyi kalpli bir insandı. Önce Avrupa'nın kuzey ülkelerinde, sonra da tüm dünyada çocukların koruyucusu ve sevindiricisi olan Noel Baba tiplemesi, Aziz Nikola inancından geliyor. Yurt dışında Santa Clause olarak bilinen Noel Baba figürü, Christmas’ın tüm dünyadaki yüzü gibidir.



5. Yaygın bilinen bir yanlış: “Çam ağacı süslemek Hristiyan geleneğidir”





Noel’de Çam ağacı süslemek geleneği pagan çağlarından beri süren bir gelenektir. Ancak bu konunun Hristiyan literatürüne girişi ve çam ağacının Hristiyanlıkla bütünleşmesi 7. yüzyılı bulur. Çam ağacının süslenmesi geleneği, yüzyıllar boyunca pagan Almanların geleneği olmayı sürdürmüştür. Çok sonraları, Hristiyanlar da bu sembolü kullanmaya başlamıştır. Çam ağacının bir sembole dönüşmesi, ilk kez Aziz Boniface’nin yazıtlarında kendine yer bulmuştur. Kuzey Almanya’ya yaptığı bir misyonerlik seyahati sırasında çam ağacının halen kullanılmakta odluğunu gören Aziz Boniface’nin, ağacın üçgen şeklinden hareketle Teslis inancını paganlara anlatmaya çalıştığı söylenir. Bu gelenek daha sonra Amerika’daki devrim sonrasında Kuzey Amerika’ya yayılmış, hem ABD’de hem de Kanada’da kullanılmaya başlanmıştır. Ancak tüm dünyada bir sembol haline gelmesi, aslen bir Alman olan Kral 3. George’un İngiltere tahtına oturmasının ardından yaşanmıştır. 18. Yüzyılda tahta geçen Kral 3. George sonrasında, “üzerinde güneşin batmadığı” İngiltere İmparatorluğu’na mensup ülkelerde çam ağaçları görülmeye başlandı. Ancak Noel’de ağaç süsleme geleneği esasen 19. Yüzyılda, Kraliçe Victoria ile birlikte popüler hale geldi. Sonrasında da tüm dünyada Noel’de ağaç süslemek moda haline geldi.


6. Şömineye asılan çoraplar





Noel Baba'nın hediye getirmesi geleneği, İskandinav Mitolojisi'ndeki Tanrı Thor’un babası olan Tanrı Odin'e dayanıyor. Odin’in uçan atı Sleipnir ile avlanmaya gittiği zamanlarda, İskandinav çocuklarının Sleipnir için çizmelerinin içine havuç ve saman koyduğu ve şöminenin yanına astıkları biliniyor. Odin ise bu iyilik karşılığında çocuklara hediye ve şekerlemeler getirirdi. Zamanla bu gelenek Avrupalı göçmenler vasıtasıyla Amerika'ya ulaştı. Çizme yerine büyük çoraplar kullanılmaya başlandı ve bu gelenek Noel'in bir parçası haline geldi.


7. Noel Baba neden kırmızı beyaz bir tulum giyiyor?





Bu konuda teşekkür edeceğimiz tek bir mecra var aslında, o da Coca Cola… Christmas’ta Kırmızı beyaz tulum giymiş tonton Noel Baba görüntüsü, ilk olarak Coca Cola için reklam afişleri hazırlayan çizer Haddon Sundblum'un elinden çıkmıştı. 1931 yılında Coca Cola’nın Noel için hazırlanan reklam posterlerinde, bu içeceği almamız için sübliminal bir mesaj var dersek yanlış olmaz herhalde…


8. Noel baba evlere neden bacadan giriyor?





Noel’e dair en çok merak edilen bu mitin de kaynağı yine Avrupa geleneklerine dayanıyor. Pek çok insanın şömineli evlerde yaşadığı Avrupa’da baca önemli bir semboldü ve genellikle güzel şeylerle ilişkilendirilirdi. Örneğin baca temizleyicilerini görmek, baharın habercisi sayılır ve uğurlu olarak görülürdü. Hristiyanlık öncesindeki Nordik geleneklerde, Tanrı Odin’in gün dönümünde bacalardan girdiği ve hediyeler bıraktığına inanılırdı. Noel Baba’nın evlere hediye getirmek için seçtiği yol da Christmas’ta bu mitolojik inanışlar üzerine kurgulanmıştır.