Battle between Heraclius' army and Persians under Khosrau II. Fresco by Piero della Francesca, ca. 1452

Ninova Muharebesi, (Battle of Nineveh) 12 Aralık 627 yılında gerçekleşmiştir. 602-628 yılları arasındaki Bizans Sasani savaşlarının bir parçasıdır. Bu çatışmalar sonunda Bizans galip geldi ve sınırlarını Ortadoğu'ya doğru genişletti. Buna rağmen İslam Devletinin genişlemesi ile bu durum uzun sürmedi.

Öncesi

Herakleios tahta çıktığında imparatorluk güç bir durumdaydı. Phokas'ın,isyanı başlattığı Tuna boyundan orduyu çekmesi ülkeyi Avar işgaline açık hale getirmişti. İran'da Behram Çubin'den tahtını Mavrikios sayesinde geri alan Hüsrev II, onun öldürülmesini Roma ile savaş nedeni saydı. Kendi sarayında Mavrikios'un oğlu Theodosius olduğunu iddia ettiği bir adam vardı ve onun Roma İmparatoru olarak kabul edilmesini istiyordu. Sasaniler zaten Phokas'ın imparatorluğu sırasında Mezopotamya'yı almışlar ve Herakleios'un isyanı sırasında da Suriye'ye girmişlerdi. Herakleios barış önerisinde bulundu ama Hüsrev onu Mavrikios'un tahtına haksız yere geçmiş biri saydığından buna yanaşmadı. Herakleios'un ilk askeri harekatları felaketle bitince Sasaniler hızla Batıya ilerledi. 613'te Şam'ı ve 614'te Yahudilerin işbirliğiyle Kudüs'ü ardından Mısır'ı ele geçirdiler. Kudüs'teki Kutsal Kabir Kilisesini yıktılar ve Hristiyanlar için çok önemli olan Kutsal Haç'ı götürdüler. İstanbul Boğazı kıyısına kadar ilerleyip Kadıkoy'u (Kalkhedon'u) aldılar. Avarlarla da ittifak kurdular. Durum öyle umutsuzdu ki İmparator başkenti İstabul'dan Kartaca'ya taşımayı bile düşündü, ama patrik tarafından caydırıldı. Doğuda kaldı ve Doğu Roma ordusunu yeniden düzenlemeye girişti.

İmparatorluğun eski asker ve sivil idareyi ayıran yörel idaresini değiştirerek (sadece Ravenna ve Kartaca uygulanan ekşarjlık sistemine benzeyen yörel sistemi) Thema yörel idare sistemi adıyla kabul etti. Thema sistemi hem askerî hem sivil güçleri olan bir vali ile idare edilen, Osmanlılardaki tımar sistemine benzeyen, toprağın gelirinin askerlere bırakıldığı bir kolordu çıkartan bir geniş bir yörel çevreydi.

Ordusunu bu biçimde düzenledikten sonra Herakleios 621'de ordusunun başına geçip sefere çıktı. I. Theodosius'dan sonra hiçbir imparator ordunun başında sefere çıkmamıştı. Anadolu'ya geçti ve Sasani ülkesine doğru ilerleemeye başladı. Yıllar süren bu sefer sırasında İstanbul'u 626'da Avarlar kuşattılar. O esnada Sasaniler de İstanbul Boğazına kadar ilerlediler ama karşıya geçip Avarlara yardım etme girişimleri Roma donanmasının başarısı sayesinde sonuçsuz kaldı. O sırada Avarlar Dalmaçya'ya saldıran Hırvatlarla savaşmak üzere geri çekildiler.

Bu arada Herakleios da Sasanilerin düşmanları Kafkasya'yı işgal eden Batı Göktürk Kağanı Tong Yabgu ile bağlaşıklık kurdu. Sasani kralının başkomutanı Şahrbaraz'a kral Hüsrev'in ağzından kendisinin öldürülmesi buyruğu veren mektuplar yazıp bunların komutanın eline geçmesini sağlayarak Şahrbaraz'ın tarafsızlığını sağladılar.

Savaş



Muharebedeki manevralar

Eylülde yola çıkan Heraclius Aralık'ta Ninova yakınlarında kamp kurdu. Savaşta 50.000 Bizanslıya karşı 12.000 Persli mücadele etti ve 6000 kayıp veren Pers Ordusu geri çekildi. Herakleios savaş meydanında şahsen Rahzadh ile teketek düelloya tutuştu, onu yenip öldürdü.

Sonuçları

Bu muharebe Perslerin bölgedeki direncini kırmaya yetti. Hüsrev yine de barışı reddediyordu. Bu nedenle Doğu Romalılar ilerlemeye devam etti. Başkent Tizpon (Ktesiphon)'a yaklaştıkları sırada Sasani soyluları Hüsrev'i öldürdüler. Yerine geçen oğlu II. Kavad barış isteğinde bulundu. Her iki imparatorluk arasında Fırat sınır olmak üzere barış yapıldı.

630'da Herakleios, İran'dan geri alınan Kudüs'e de hac ziyaretinde bulundu. Ama bu yolculuktan kısa süre sonra hastalandı ve bir daha hiç ordusunun başında sefere çıkamadı.

Bu yıllarda Arabistan'da Hz. Muhammed göçebe kabileleri birleştirmeyi başarmıştı. Araplar 634'te Filistin ve Suriye'ye saldırdıklarında İmparator savaşa gidemeyecek kadar hastaydı. 636'da Yermuk Savaşında kalabalık Roma ordusu bozguna uğradı ve üç yıl içinde Suriye ve Filistin bu kez Araplara kaptırıldı. Herakleios öldüğünde Mısır'ın da büyük kısmı elden çıkmıştı.