Enflasyon Nedir - Neden Kaynaklanır? Ve Türkiye’deki Durumu
Enflasyonun Temel Mekanizmaları, Tarihi Bir Perspektif Içinde Türkiye'de Günümüze Kadar Olan Gelişmelerin özeti.
Enflasyon Genel Fiyat Seviyesindeki Artış, ölçüsü Tüfe Ve Tefe. Fiyat Seviyesindeki Artış Neye Kıyasla? Kullandığımız Para Birimine Oranla.
Banknotlardan önce Para Altın, Gümüş, Bakır Gibi Kıymetli Metallerden Yapılıyordu. Tarih Içinde, Dünyada Yeni Altın Ve Gümüş Madenlerinin Keşfedildiği Dönemlerde Bu Metaller Ve Bunlardan Yapılan Paralar Cinsinden Bir Fiyat Enflasyonu Görüyoruz
Yani Başka Bir Açıdan Parayı Herhangi Bir Mal Olarak Düşünün - Bunun Arzı Artarsa Fiyatı Düşer. Paranın Fiyatının Düşmesi De - Paraya Kıyasla Diğer Mal Ve Hizmetlerin Fiyatının Artması Demek
Cumhuriyet'ten önce, Osmanlı Döneminde Enflasyonun Hızlandığı Dönemler Vardı. Paranın Içindeki Gümüş Oranı Düşürülüp Daha Fazla Para Basıldığı Dönemlerde Enflasyon Artıyordu - Bu Konuda Prof. şevket Pamuk'un Kitabını Tavsiye Ederiz. şevket Pamuk Paranın Içindeki Gümüş Miktarını Hesaplayarak Fiyat Seviyesine Bakıyor, Bu Seviye Hayli Sabit - Daha Doğrusu Diğer Akdeniz ülkeleriyle Aynı Seyrediyor. Yani Enflasyon Büyük ölçüde Gümüş Miktarını Düşürerek Piyasaya Daha Fazla Para Sürülmesiyle Ortaya çıkıyor.
Peki Osmanlılar Bunu Niye Yapıyorlardı Diyeceksiniz. Cevap Gayet Basit. Devletin Geliri Giderini Karşılayamadığı - Genellikle Savaş Harcamaları Olan - Dönemlerde Oluşan Bütçe Açığı Ek Para Arzıyla Karşılanıyordu. Bu Tabii Sadece Osmanlılara Mahsus Değildi.
Kağıt Paranın Ortaya çıkmasıyla Durum Bir Bakıma Kolaylaştı. Banknotların Basım Maliyeti üzerinde Yazan Rakama Kıyasla çok Düşük. Böylece Devlet Dilediği Kadar Parayı Basar Piyasaya Sürer. (tabii Bu Arada Sahte Para Basan Kalpazanlara çok Ağır Cezalar Vermek Durumunda.)
Ilk Zamanlar Devletler Kasalarındaki Altın Rezervlerine Orantılı Bir Miktarda Banknot Basıyorlardı. Sonradan Anlaşıldı Ki Paranın Değerini Esas Tayin Eden Kasadaki Altın Değil, Piyasaya Sürülen Paranın Miktarı. Yani Banknotları Devlet Kasasındaki Altın Miktarı Ile Orantılı Tutmanın Esas Işlevi Piyasaya Sürülen Paranın Miktarını Kısıtlamak. Ekonomiyi çevirebilmek Için Belli Miktarda Para Lazım. ülkedeki Toplam üretimi Genel Fiyat Seviyesinden Değerlendirirsek Ve Paranın Elden Ele Dolaşım Hızını Sabit Tutarsak, Belirli Bir Miktar Para Stoku Lazım.
P*y = M*v
üretim (y) Artmadan Bu Para Stokunu (m) Artırırsak, Paranın El Değiştirme Hızı (v) Sabitse, Fiyat Seviyesi (p) Yükselir - Yani Enflasyon Meydana Gelir. Başka Değişle Paranın Fiyatı Düşer.
Modern Ve Bağımsız - Otonom - Bir Merkez Bankasının Asli Görevi Fiyat Istikrarını Korumak. Bu Kapsamda Para Arzını Kontrol Altında Tutacak. Hazine, Yani Devlet Bana Para Bas Ver Ben Harcayım Dediği Vakit - Hayır - Git Sen Harcamanı Düşür Yahut Vergini Arttır Bütçeni öyle Denkleştir - Yapamıyorsan Git Piyasadan Borçlan Neticelerine De Katlan Diyecek.
Cumhuriyetin Ilanından Itibaren Türkiye Sıkı Bir Maliye Ve Para Politikası Izliyordu. Yani Devlet Bütçesi Pek Açık Vermiyor Ve Para Basarak Finansman Yolu Zorlanmıyordu. Neticede ıı. Dünya Savaşına Kadar Türkiye Cumhuriyeti'nin Enflasyon Problemi Yoktu