Necil Kâzım Akses

Cumhuriyetin 50. yılı nedeniyle sözlerini Bekir Sıtkı Erdoğan’ın yazdığı 50. Yıl Cumhuriyet Marşı, Batı müziğinin Cumhuriyet sonrası ilk kuşak bestecilerinden Necil Kazım Akses tarafından bestelendi. 1908 İstanbul doğumlu olan Akses müzik çalışmalarına keman ve viyolonsel öğrenerek başlamış ve Darüelhan’da Cemal Reşit Rey’den armoni dersleri almıştı. 1931’de Viyana Devlet Müzik ve Görsel Sanatlar Akademisi’nin kompozisyon bölümünü, 1934’te Prag Devlet Konservatuarı’nın ileri kompozisyon bölümünü bitiren Akses Joseph Marx, Joseph Suk ve Alois Haba ile çalıştı. Yurda döndükten sonra Ankara Musiki Muallim Mektebi’ne atandı, Milli Eğitim Bakanlığı’nca Devlet Konservatuarı’nı kurmak üzere Türkiye’ye davet edilen Paul Hindemith ile birlikte planlama çalışmalarına katıldı. Konservatuvardaki öğretmenlik yıllarında Bülent Arel, Nevit Kodallı, Ferit Tüzün gibi genç kuşak bestecilerin yetişmesine önemli katkıları olan Akses 1948’de Ankara Devlet Konservatuvarı müdürü, 1949’da Güzel Sanatlar genel müdürü oldu; Bern ve Bonn’da kültür ataşesi olarak görev yaptı.
1958’de Devlet Operası genel müdürlüğüne getirildi. 1971’de devlet sanatçısı ünvanını alan Akses’e 1957’de Federal Almanya, 1963’te İtalya, 1973’te Tunus tarafından çeşitli nişanlar verilmişti. Akses 1972’de emekli olmasına rağmen konservatuvardaki derslerini sürdürdü. Türk Beşleri diye anılan grubun üyesi olan Akses yapıtlarında halk müziği ve klasik Türk müziği motiflerini çok sesli müzik tekniğiyle birleştirme girişimleriyle dikkati çekti. Bestelerinde temel ritim ve ezgiler sürerken farklı enstrüman gruplarının değişik tempolarda müziğe katıldığı rastlantısal müzik tekniğine sık sık başvurdu. Orkestra İçin Konçerto (1976-1977), Itri’nin Neva-karı Üzerine Scherzo (1970), Bir Divandan Gazel (1976) gibi yapıtlarında klasik Türk müziğine duyduğu ilginin etkileri belirgindir. Başlıca yapıtları arasında Mete ve Bayönder adlı birer perdelik operaları, Beş Piyano Parçası (1930), Flüt Piyano Sonatı (1933), Minyatürler (1936), Senfonik Destan (1973), Viyola Konçertosu (1977), çeşitli sahne müzikleri, Ankara Kalesi (1942) adlı senfonik şiir, 50.Yıl Cumhuriyet Marşı ve dört senfonisi sayılabilir.