İnsanoğlu ilk olarak milattan önce keşfetti tütünü... İbadet amacıyla yaktıkları tütün yapraklarının verdiği keyfi fark eden insanlar, o günden beri onu hayatlarında vazgeçilmez kıldı. Tütün, tarih boyunca çeşitli medeniyetler tarafından şekillendirildi. Pipo oldu, puro oldu, sigara oldu, ağızlarda çiğnendi. Ancak hiçbir şekil, tütün ile nargile kadar bütünleşmedi.

Hindistancevizi'nin dışındaki tütün benzeri tabakayı yakan ve cevizin içine soktukları kamışla keyif yapan Hintliler, asırlar sürecek olan nargile geleneğini de başlatmış oldular. Nargile, aradan geçen yüzyıllar sonunda bir kültür haline dönüştü. Dede torununa miras bırakacak kadar değer verdi nargilesine... Kimi zaman sultanların başucunda yerini aldı, kimi zaman ise hak ettiği ilgiden mahrum bırakıldı. Nargile ve nargile çevresinde oluşan göz kamaştırıcı kültür, bugün yine o ihtişamlı günlerine yeniden dönmenin hazırlığını yapıyor. Tütüne sihir katan kültür, gün geçtikçe daha fazla ilgi, sevgi görmeye devam ediyor.

Doğu kültürünün önemli bir parçası olan nargilenin ismi Farsça'da 'Hindistancevizi' anlamına gelen "nargil" kelimesinden geliyor. Araplarca "şişa", İranlilarca ise "kalyan" olarak adlandırılan nargilenin ilk örnekleri Hindistan'da ortaya çıktı. Hindistancevizinin içi boşaltıldıktan sonra kabuğuna bir kamış sokularak yapılan ilk nargile, hintkeneviri tüketimine yeni bir boyut katarken, hindistancevizi ise zamanla yerini kabağa bıraktı. Gün geçtikçe yaygınlaşmasının ardından da porselen ve bronz gövdeli nargileler ortaya çıktı ve bunları çini, gümüş ve cam gövdeli nargileler izledi.

Önce İranlilar, sonra Araplar arasında yaygınlaştı.

Araştırmacıların 'sohbet medeniyeti' diye tanımladığı Osmanlı ise tütünü tanıdığı 16. y.y dan bu yana nargileyi içine çekip, dumanını göğe savuruyor. Muhabbet erbablarının vazgeçilmez dostu nargile, bu misyonunu günümüzde de hiçbir şey yitirmeden sürdürüyor. Çünkü tiryakilere göre tek başına nargile içmenin hiçbir anlamı yok! Bu nedenle nargile kahveleri hâlâ en koyu sohbetlerin başlıca mekanı olma özelliğini koruyor.


Nargileyi tanıyalım
Marpuç: Nargilenin gövdesinden dumanın çekildiği uca kadar, hortum dahil bölümün tümü. Marpuçun hortumu, koyun derisinden yapılıyor.
Sipsi: Marpucun ucuna takılıyor ve içmek isteyen herkese bir tane veriliyor. Maliyet nedeniyle genelde plastikten. Mermer, kehribar ya da gümüş olanları da mevcut.
Lüle: Tütünün konulduğu ve üzerine közün yerleştirildiği seramik kap.
Tepsi ve rüzgarlık: Tepsi, yere kül düşmesini engeller, rüzgarlık ta közün sönmesini.
Şişe: Su konulan cam bölüm.
Ser: Dar ve uzun olan boyun kısmı.
Tömbeki: Aromalı tütünler çıkmadan önce kullanılan tek nargile tütünü. Hatay'da yetiştiriliyor ve aromalılardan daha sert. Güçlü bir ciğer gerekiyor.
Mangır: Nargile kömürü uzun süre dayanmalı. Bu nedenle yanmış ve alevi kalmamış meşe kömürü kullanılıyor. Amatörce nargile yakmak isteyenler, kolayca tutuşan mangır kömürü kullanıyor.

Nargile içmenin raconu

Nargile içmenin de bir adabı var. Marpucu alt kısmından tutacaksınız ve ağır ağır dumanı çekeceksiniz. Duman suda süzülürken çıkan ses ayrı bir tat eriyor bu keyfe. Dumanı sigara gibi içinize çok çekmeyeceksiniz. Havayı nefes alır gibi çekmelisiniz ki şişedeki su fokurdasın ve tütün yansın.
Nargile şişesinin içindeki sıvı bildiğimiz Sapanca suyu. Suyun üzerinde bir hava boşluğu var ve siz marpuçtan nefes çektiğinizde gelen hava, bu boşluktan geliyor. Sonra hava çıkacak başka bir yeri olmadığı için sudan vakum yapıyor ve oluşan vakum üstteki lülenin tütününü yakıyor. Gelen duman suyun içinde süzülerek ve soğuyarak size ulaşıyor (sigaradan en büyük farkı da dumanın soğuk olması ). Yani su tütündeki zararlı maddeleri süzüyor ve soğutuyor.

Tütünü de özel

Tömbeki, nargileye özgü özel bir tütün. Bu sigara, puro, enfiye gibi diğer tütünlerden daha kısa boylu, daha geniş, daha tıknaz bir bitki. Yaprakları daha esmer, daha küçük, daha etli ve tütünden daha dayanıklı. Virginia ve Burley tütünlerinde yüzde 3-4, Türk tütünlerinde yüzde 1-2 olan nikotin oranı, tömbekide yüzde 10'a kadar çıkabiliyor. Tömbeki Türkiye'de Hatay - Samandağ ve Konya - Hadim bölgelerinde üretiliyor. Tütün gibi toplanıyor, ama farklı işlemlerden geçiyor.
Tömbeki lüleye yerleştirildikten sonra üzerine odun kömürü ateşi konur. Nargilenin en büyük keyfi muhabbeti, çünkü tek başına içilen nargile tiryakilere göre bir şey ifade etmiyor. İşte hem muhabbet ihtiyacından hem dumanına katlanmak zor olduğundan, nargileciler nargile kahvelerine gidiyorlar. Muhabbet özelliği, sigaradan kurtulmanın ve nargile tiryakisi olmanın en önemli nedenidir. Eğer nargile bilerek içilirse, sigardan çok daha az zararlı olduğu söyleniyor. Bir doldurum en az bir buçuk saat sürüyor, ehli olanlar bu süreyi dört saate kadar çıkarabiliyor.
Aromalı tütün için de çok fazla seçenek mevcut. Benim gördüğüm, 29 çeşit aromalı tütün satılıyor piyasada. En çok tercih edilenler ise elmalı, kapuçinolu, naneli, limonlu, tropik şeklinde sıralanıyor. Bir de kapuçinoluda su yerine süt kullanıyolar. Ben sevmedim ama keyiftir, denenebilir.

Nargile içerken nelere dikkat etmeli?
- Közden sigara yakmayın, yaktırmayın.
- Nargile yüksek bir yere koyulmaz. Görgüsüzlük olarak kabul edilir.
- Nargileyi ortak içiyorsanız, marpucu doğrudan partnerinizin eline vermeyin. Masaya bırakın oradan alsın.
- Ve nargilede, nargile tütününden başka bir şey içmeyin .