Muâmeleler

Muâmeleler:

Burada muâmeleden maksadımız mal, menfaat ve hizmet mübâdelesinin çeşitli şekilleridir. Toplu halde yaşayan insanlar muâmeleleden uzak kalamazlar. Bu sebeple İslâm hukûku (fıkıh) muâmelâta geniş bir yer vermiş, caiz olan ve olmayan çeşitlerini en ince noktalarına kadar açıklamıştır. Bu bahiste belli başlı muâmele şekillerine, haram-helâl açısından bakılacaktır:
A- Haram olan şeyleri satmak:
Daha önce bu gibi şeylerin haram olduğu ifâde edilmişti. burada iki hadis daha zikrederek hükmü tayid edebiliriz.
Allah ve Resûlü şarap, boğazlanmamış hayvan (meyte), domuz ve put satışını haram kılmıştır.88
"Allah bir şeyi haram kılınca onun bedelini de haram kılar."89

B- Bir yanı mechûl satış:
Fıkıh ve hadis kitaplarının "cehâlet ve ğarar" diye ifade ettikleri şey, akdin unsurlarından biri mechûl kalan, yahut gerçekleşmesi şüpheli bulunan satıştır. Eğer bu bilinmezlik, arada anlaşmazlık çıktığı takdirde çözüm ve icrâyı imkânsız kılacak ölçüde ise satım akdi fâsiddir. "Sürüden bir koyunu, başakları olgunlaşmadan buğday veya arpayı, denizdeki balığı.." satmak buna örnektir. Peygamberimiz (s.a.) anlaşmazlık çıkmasın, bir taraf zarara uğramasın diye bu nevi satışları yasaklamıştır.90

C- Narh Koyma:
İslâm prensip olarak piyasaya müdâhale etmez; arz ve taleb gibi tabiî ve iktisâdî kaideler içinde pazarı serbest bırakır. Nitekim Peygamberimizin zamân-ı saâdetlerinde fiyatlar yükselmiş, narh koyarak fiyatları sınırlaması için kendisine başvurmuşlardı; şöyle buyurdu: "Fiyatı ayarlayan, bolluk, darlık ve rızık veren Allah'tır. Şüphesiz ben,-hiçbir kimsenin, benden talebedeceği mal ve can hususundaki bir haksızlığım olmadan- Allah'a kavuşmak emelindeyim."91
Ancak fertler bu hürriyeti toplumun zararına olacak şekilde kötüye kullanırlar, ihtikâr, stokçuluk, lüks tüketimi körüklemek gibi yollara saparlarsa müdahale ve sınırlama zarûrî olarak caiz görülmüştür.