Motivasyon

Bugün çalışma hayatında insan öğesi en yüksek değer olduğu kanıtlanmıştır.
Bir çalışma sonucunda başarıya ulaşmak bu yüksek değeri verimli ve etkili
kullanmaya bağlıdır.İnsanı verimli çalıştırmak ise onu en iyi şekilde motive
etmekle mümkün olmaktadır.

Motivasyon insanda öğrenme, bir şey yapma, harekete geçme isteğinin
uyanmasıdır.Çalışma hayatında motivasyon; çalışan kişilerin mevcut
koşullarda işlerini daha kaliteli, daha hızlı yapmaları ve içlerinde istek
uyanması için tanınan ek haklar ve ödünler olarak tanımlanabilir. Peki insan
nasıl motive olur veya motive edilebilir? Bunu sağlayacak olan kişiler
kimler olmalıdır?

İçinde yaşadığımız bilgi çağında her birey her gün artan iletişim kaynakları
aracılığı ile bilgisini bilinçli veya bilinçsiz gelişmekte bu nedenle yararı daha
büyük olabilecek fikirler üretmektedir. Birey yararlı fikirler ürettiğinin farkına
vardığında ve bu üretimden faydalanıldığını anladığı, gördüğü andan itibaren
motive olur. Bireyin farklılığını ve ürettiklerinin faydalı olduğunu gösterecek
kişiler ise çalıştığı ortamda işi paylaştığı bireyler yani üyesi olduğu ekiptir.
Bugün ekip çalışmasını gerektirmeyen iş,meslek yoktur. Her teşebbüste
olduğu kadar bürokrasi askeri harekat, özellikle kişisel olmayan sporlarda
bize ekip çalışmasının gerekliliği her fırsatta vurgulanmaktadır. Ekip
çalışmasında başarı elde etmede en önemli yol bütün ekip üyelerinin
toplanıp rollerinin paylaşılması her ekip üyesinin rolünü yerine getirip
getirmediğinin incelenmesi, herkesin başarıda payını açıkça tanımlamak
ve rolü ne olursa olsun iyi bir performans göstereni alkışlayarak motive
etmekle mümkündür.

Bu organizasyonu oluşturacak kişi ise ekibin yöneticisidir. Yönetici ekip
organizasyonunu belirleme yanında bunun devamını sağlayabilecek nitelik
ve özellikleri taşımalıdır. Yani başarı merdivenin basamaklarını en hızlı nasıl
çıkabileceğini araştırırken merdivenin dayandığı duvarın doğru duvar olup
olmadığıyla ve ne kadar sağlam olduğuyla ilgilenmelidir bu noktada liderlik
özelliklerine sahip olması gerektiği durumu ortaya çıkar ki bu anlamda
yönetici; işin uygulanması, görevinin yürütülmesi ile ilgilenirken, işin doğru
olarak yapılmasını sağlayan kişi, liderlik ise daha çok ileriyi görebilmeye dayalı
bir rol, yapılacak doğru işi bulmaktır.Bu iki kavram yani ileriyi görebilme ve
uygulama rolleri birleştirilerek hizmet eden liderler gelişmelidir.Yani
yöneticiler liderlik vasıflarına sahip olma veya bunları öğrenerek kendini
geliştirici, teşvik edici,hedef belirleyici, yönlendirici motive edici bir
şeyler olmalıdır. Motivasyon ise yöneticiler için bir eğitim konusu
yanında bir karakter meselesi de olmalıdır.

Peki bu yöneticiler ekibi nasıl motive edebilirler?Bu arada en önemli
unsurlardan biri olan fikirlerden yararlanılması aşaması ilk olarak devreye
girebilir. Bu konuya örnek olarak yöneticinin düzenlediği toplantılar
verilebilir. Bu toplantılara ekip üyelerinin her birisinin katılımı sağlanması
her birine söz verilmesi, fikir üretmeleri, bunların uygulanmasının
istenmesi, fikirlerine önem verilmesi, kişilere görev ve sorumluluk
verilmesi ekip üyelerini motive eder ve harekete geçirebilir.

Ekip içinde bu toplantılarla aktif katılım sağlayabilen bireylere ödüllendirme
yoluyla da motivasyon yapılabilir. Ödüllendirme şeklindeki motivasyonda
ödüle hak kazanma koşullarının önceden belirtilmesi sureti ile yapılabileceği
gibi ön görülmeyen bir başarının beklenmedik bir anda mükafatlandırılması
suretiyle de yapılabilir. Ödüllendirme kendi işinde ve pozisyonunda en
başarılı olanları tespit şeklidir. Ödüllendirme bir anlamda hırsın tatminidir.
Ödüllendirme madalya, plaket, sertifika, takdir gibi ödüllerin yanı sıra
miktarı ve veriliş şekli yönetici tarafından tayin edilecek primler, para
ödülleri ve terfi şeklinde olabilir. Yani motivasyonlar para dışında iş
güvencesi, unvan,araba,lojman, çevre, eğitim, konut, dinlence, seyahat,
sosyal yaşam, hızlı terfi, yetki verme vb. olabilir. Ancak bir önemli nokta
da ödüllendirmenin zamanında ve yerinde yapılmasıdır. Aynı zamanda bu
ödüllendirme şekillerinin grup içinde yapılması, çalışana sunulması,
bireysel anlamdan daha etkili olarak hem birey hem de grubu motive
edebilir. Bütün bunlar çalışanları kamçılar. Grup içinde örnek alınan
bireyler olmanın zevki içinde kişi daha nasıl etkili ve başarılı olabilirim
ya da en azından bu başarıyı nasıl devam ettirebilirim diyerek düşünmeye
ve kendini geliştirme yolları aramaya başlayabilir. Kendisi için hedefleri
genişletebilir ve kendine sunulan hak ve ayrıcalıklara ulaşabilmek, layık
olabilmek için daha etkili ve verimli çalışma isteği duyabilir.Bütün bu
söylediklerimizi bir örnekle somutlaştırmak istersek en iyi örnek olarak;
bir koç veya teknik direktörünün yönettiği bir futbol takımını incelemeye
uygun gördük. Bu takımda her bireyin ayrı işlevi ve amacı vardır. Savunma
karşı tarafın ataklarını önleyerek amaçlarına ulaşmalarını engellerken, orta
oyuncular golcü elemanlara uygun pas vermeye çalışarak karşı kaleye gol
atmaya çalışır. Koç ise taktik ve stratejilerle takımın etkin çalışması için
yön çizer. İşte bu her biri ayrı görevleri olan ekip üyelerinin ortak bir amacı
vardır ki oda karşı kaleye gol atmaktır futbol takımında başarı notunu veren
seyirci veya seyircinin hislerine tercüman olan spor yazarlarıdır. Gerek
alkışları gerekse protestoları ile takıma destek olarak motive ederler.

İşte bu görüş çerçevesinde gelecekte birer üyesi olarak çalışacağımız
sağlık sektörüne bakacak olursak, ekip anlayışı içinde hemşirenin yeri
neresidir? Hemşire hangi güç koşullarda nasıl çalışabilmektedir? Hemşirelikte
motivasyonun önemi nedir? Sorularına cevap arayabiliriz.

Hemşire; sağlık ekibi içinde aldığı eğitim, bilgi, iletişim becerileri,
hizmetin sunulduğu bireylerle bire bir temas içinde bulunan ve onlara en
yakın, ulaşabilen, gözlemci, araştırmacı, ekip üyeleri arasında koordinasyonu
sağlayan kişilerdir.

Fakat bizim ülkemizde hemşireler daha eğitim aşamasında kargaşalıklar
yaşayarak farklı düzeylerde mezun oluyor, sektör içinde
belirsizliğe itiliyor, zevkle çalışabilecek bir alan belirleme hakkı olmadan
başkaları tarafından seçilen alanlarda örneğin cerrahide çalışmak istediği
halde pediatri bölümünde çalışabiliyor, kendini ekip içinde gerçekleştirme
imkanı sunulmuyor ve desteklenmiyorlar. Bu da hemşirelerin duygusal
tükenme ve duyarsızlık yaşamasına dolayısıyla verdiği hizmette kalitenin
düşmesine neden olmaktadır. Buradan tabi ki etkilenen hemşireler kadar
hizmetten faydalananlarında memnuniyetsizlik yaşamasıyla sonuçlanmaktadır.
Yani hem hizmeti sunan hem de hizmeti alan kişiler hoşnut olmamaktadır.

Tabi ki çalışma şartları (örneğin vardiyalı sistem) ekip içi anlaşmazlıklar,
aynı hizmeti sunan kişiler arası uyumsuzluk fiziksel ve çevresel olanakların
kısıtsızlığı, şiftlerde çalışan hemşire sayısının az olması, çalışma ortamının
riskli olması (enfeksiyon servisi), hastadan gelen aşırı isteklerinin ve
beklentilerinin olması, hasta ve hasta ailesinin küçük düşürücü ve hakaret
edici sözleri gibi bütün nedenlerle hizmette kalite, verim düşmektedir.
Hemşirenin çalışmasını etkileyen bir çok etmenin iyileştirilmesi yanında
motivasyon eksikliğinin unutulmaması gerekir. Şartlar ne olursa olsun bu
şartlarda çalışmak zorunda kalan hemşireler motive edildikçe bunun
onların işlerine ve verdiği hizmete büyük ölçüde etkili olacaktır. Örneğin;
vardiya sistemiyle 24 saatinin her gün değişik 8 saatini hastane ortamında
geçiren sabah vardiya dan çıkıp akşam tekrar vardiya ya giden gün içinde
kendi bireysel ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için çok az fırsatı olan evinden
çok yaşamını hastane ortamında çalışarak, yararlı ve etkin hizmet vermek
amacıyla eğitilmiş bu hemşirelerin şartlar ne kadar ağır olursa olsun çalışma
azmi ve çabaları unutulmayıp teşvik, destek için motive edilmelidir işe gelmek
ceza ve azap yerine üretici ve yararlı olmanın gerek ekip üyeleri arasında
gerek meslektaşları arasıda gerekse hizmetin sunduğu kişiler arasında
üretici yararlı ve tercih edilen olmanın zevki ve farklılığı ile olmalıdır.

Hemşirelerin motive edilerek yaptığı işteki başarısının artmasında hem
yönetici liderlere hem de kendilerine birçok sorumluluk düşmektedir. Her
iki tarafta kendi üzerine düşen görevleri yerine getirdiklerinde hizmetin
kalitesi artmakta bunun yanı sıra hemşireler yaptıkları işi daha istekli
yapmaktadırlar.Hemşirelerin yönetici liderlerinden beklentilerine değinmek
gerekirse hemşirelik hizmetini sunulmasında gerekli araç ve gereci
sağlaması çalışanların yapacağı görevlerin belirlenmesi çalışanların sunduğu
önerilerin dikkate alınması, hemşirenin eksik yönlerinin belirlenip hizmet içi
eğitim programlarının düzenlenmesi, çalışanların çalışma saatlerinin uygun
şekilde düzenlenmesi, hemşirelerin başarılarından dolayı ödüllendirilmesi,
övgü dolu sözler söylenmesi gibi yapılması gerçekten kolay ve olumlu
sonuçlar getirebilecek unsurlardır fakat bunlar tek başına yeterli olmamakta
hemşirenin de üstüne düşen iş motivasyonunu artırıcı bireysel
sorumlulukları vardır. Bunlardan bir kaçı çalıştığı serviste yatan hasta ve
hastalıklara karşı yeterli bilgi ve donanıma sahip olması işindeki olumlu ve
olumsuz yönleri görmeli, olumsuzlukları düzeltmeye çalışmalı görev ve
sorumluluklarının bilincinde olmalı, ekip işbirliğini sağlamada üstüne düşen
bireysel görevleri yapmalı, iş hayatı ve özel hayatı arasındaki sınırı koymalı,
mesai saatleri içindeki zamanı iyi kullanmalıdır. Motivasyonu arttıran bir diğer
etmen de sağlık personeli dışında gelen olumlu davranışlardır. Örneğin
hemşirenin bakım verdiği hastalarının iyileştikten sonra ziyarete gelmesi,
teşekkür etmesi çiçek vermesi gibi durumlarda hemşirenin çalışmasında
olumlu etkiler yaratmaktadır.

Hemşirelerin verili çalışmalarını yaptıkları işten memnuniyet duymalarını
etkileyen faktörlerden bahsettik. Bu söz ettiğimiz durumların yanı sıra elbette
ki bir çok faktör vardır. Biz yapılması ve uygulanması kolay olanlardan
bahsederek hemşirelik mesleği için hem yöneticilerden hem de hemşirelerden
beklenen beklentileri göz önüne getirmeye çalıştık. Bizler geleceğin çalışacak
hemşire adayları olarak bu olumsuzluklarla karşılaşmak istemiyoruz. İşimizi
severek, isteyerek ve bilerek yapmayı arzuluyoruz. Bu nedenle herkesi
görev ve sorumluluklarını yerine getirmeye davet ediyoruz.