Marx, Alman İdeolojisi’nde, “bilinç, hayatı değil, hayat bilinci belirler” görüşüne yer vermektedir. Ona göre, “insanın varlığını tayin eden şey onun bilinci değil, aksine bilinci tayin eden şey sosyal sistem yani toplumdur. İnsanoğlu, düşüncesinin kendi sosyal varlığına biçim verdiğine inandığı halde, gerçek bunun tamamen tersidir; sosyal realite insanın düşüncelerine biçim vermektedir. Fikirlerin, kavramların ve bilincin ortaya çıkışı insanların maddi hayatı ve nesnel alışverişleriyle ve gerçek hayatın dili ile doğrudan ilgilidir ve iç içe girmiş süreçlerdir” (Fromm, l993: 127).
Marx’a göre, hem bilinç hem de bilinçdışı toplumsal bir olgudur. "Çoğu gerçek insani deneyimlerin bilinçaltından bilince çıkmasına izin vermeyen sosyal bir süzgeç tarafından belirlenir. Bu sosyal süzgeç öncelikle dil, mantık ve sosyal tabular içerir; öznel olarak gerçek gibi yaşansa da aslında toplumsal olarak üretilmiş ve paylaşılmış olan kurgular olan ideolojilerle (ussallaştırmalar) örtülüdür. Bu bilinç ve baskı yaklaşımı; deneysel olarak Marx'ın ‘sosyal varoluş bilinci belirler’ tanımını doğrular." (Fromm, l987:31). Bilinçli olma bir bakıma verili toplumun belirlediği “sosyal adamı” temsil eder. Varoluşsal imkanlar, toplumsal bilinci, dolayısıyla “toplumsal özne” yi olanaklı kılar. Toplumsal farkındalık bir bakıma, verili sosyal şartlar ölçüsünde gerçeklik kazanır.
Marx, belli bir sosyal grubun benzer bilinç özelliklerine sahip olduğunu belirtmekte ve bunu sınıf bilinci kavramıyla açımlamaktadır. Ona göre, sınıf bilinci, tümüyle toplumsal varoluş biçimlerinin türevi bir bilinç formu olarak görülebilir. Sınıf bilinci, öz itibariyle, bir kimsenin, bir sınıfa karşıt olarak, belirli bir toplumsal sınıfa bağlı olduğunun bilinmesini sağlayan ideolojik tanımların (eğitim, kültür) ve toplumsal davranışların (meslek yaşamı, siyasal yaşam vb.) tümünü ifade etmektedir.

BiLgiLer için teşekkürLer.