Manyetik Soğutma

Manyetik Soğutma - Manyetik Soğutma Nedir

Manyetik Soğutucular

Manyetokalorik Etki
Artan veya azalan bir manyetik alan altında bulunan, manyetik malzemenin entropisindeki değişimden kaynaklanan adyabatik sıcaklık değişimine Manyetokalorik etki (MKE) denir. MKE ilk defa E. Warburg tarafından 1881 yılında demir üzerinde gözlenmiştir. Ancak MKE’nin doğası ve kullanım alanları, birbirinden bağımsız bir halde Debye ve Giauque tarafından 1920’lerin ortasında bulundu. Manyetik Soğutucu kavramı ise yine Giauque ve MacDougall tarafından 1930’ların başında ortaya atıldı. MKE’nin kullanım alanları ortaya çıktıkça ve manyetik soğutuculara ilgiarttıkça, kullanılan paramanyetik tuzlar yerine, MKE’nin daha çok gözlemleneceği malzemeler araştırılmaya başlandı.

1990’ların sonunda Gd ve Dy metallerinin ve alaşımlarının termomanyetik özelliklerinden dolayı manyetik rejeneratörlerde malzeme olarak kullanılabilecek en iyi elementler olduğu bulundu.

Sistemin Üstünlükleri

Sistemin en önemli üstünlüklerinden biri, soğutucu sıvının aynı zamanda sistemin rejeneratörü olmasıdır. Bu sayede sistem verimi artmaktadır. Ayrıca soğuk hava rezervi olarak oda sıcaklığının kullanılması da büyük bir enerji tasarrufu sağlamaktadır. Sistemin devamlılığını sağlayan sıvı olarak %80 su ve %20 etil kullanılabilmesi kullanılan malzemelerin bulunabilirliğini arttırmaktadır.

Sistem Verimliliği

de şematik olarak resmedilmiş olan makine düşük frekanslarda çalışmakta ve 600W soğutma gücü üretmektedir. Verimliliği ise 5T’lık manyetik alanda %60’a varmaktadır (Pecharsky, 1999). 1.5T’lık alan altında ise verimlilik %30 civarlarındadır (Pecharsky, 1999). Sırasıyla, 5 ve 1.5T’lık manyetik alanlar için performans katsayıları, 15 ve 3’tür. Bu nedenle manyetik soğutucuların, gelecekte şu an genel kullanımda olan gazın sıkıştırılması ve genleşmesi prensibiyle çalışan soğutucuların yerlerini alacaklarına kesin gözüyle bakılmaktadır.

Sistemin İşleyişi

Aktif Manyetik Rejeneratör Döngüsü

1- Manyetik alan, B(B≠0) değerinden 0 değerine düşürülerek, manyetokalorik malzemenin bulunduğu yatak adyabatik olarak demanyetize edilir.
2- Sıvı, pompa yardımıyla sıcak hava rezervinden soğuk hava rezervine yatak üzerinden geçirilir. Yatağa girerken sıvının sıcaklığı Tf’dir . Tf ise sıcak hava rezervinin sıcaklığına eşittir ( Tf = TH ).
3-Sıvı yatağa girdikten sonra, yatakla ısı alışverişi olur ve sıvının sıcaklığı Tf,C ‘ye düşer. Bu sıcaklık soğuk hava rezervininkinden bir hayli düşüktür ( Tf,C< TC ).
4-Sıcak hava rezervine giren sıvı, QC kadar bir ısı alır ve QC soğutucunun
soğutma gücünü temsil eder. Qc=mfCf dTf,C (dTf,C=TC-Tf,C )
5- Manyetik alan 0 değerinden B değerine yükseltilir ve yatak adyabatik olarak manyetize edilir.
6- Sıvı soğuk hava rezervinden sıcak hava rezervine doğru pompa yardımıyla iletilir. Soğuk hava rezervinden ayrılırken sıvının sıcaklığı TC’dir. Manyetokalorik etkiyle sıcaklığı yükselmiş olan yatağa giren sıvının sıcaklığı Tf,H’ye yükselir ve sıvının sıcaklığı, sıcak hava rezervininkinden (TH ) yüksek bir değere ulaşır.
çalışma prensibi (Pecharsky,1999)
7- Sıcak hava rezervine giren sıvı, rezerve ısı bırakır ve döngü baştan başlar.

Çalışmalar

Yurtdışındaki Araştırmalar

Manyetik Soğutucular üzerine yurtdışında,¨gerek üniversitelerde gerekse özel sektörde yüzlerce araştırma grubu çalışmaktadır. MS için en çok bütçe ayıran ülkeler arasında A.B.D. ve Japonya gelmektedir. Özellikle A.B.D. , NASA aracılığı ile MS konusunda öncü araştırmalar yapmakta ve DOE’nin destekleriyle bu teknolojiyi evlere kadar getirmeye çalışmaktadır. Bütün dünya çapında MS konusuna ilgi gittikçe artmakta ve bu teknolojinin önemi gün geçtikçe anlaşılmaktadır. Gerek doğal dengeye daha az zarar vermesi, gerekse yüksek verimle çalışan sistemiyle MS, bütün dünya ülkeleri açısından zaman geçtikçe daha çok araştırma bütçesi ayrılan bir konu olmuştur.

Ülkemizdeki Araştırmalar

Ülkemizde de MS konusunda son birkaç yıldır çalışmalar başlamış ve sayıları şu an için çok olmasa da araştırma grupları kurulmaya başlanmıştır. Ülkemizde büyük sanayi merkezleri bulunmaktadır ve eğer MS teknolojisi öncelikli olarak sanayide kullanılmaya başlanırsa, yüksek bir enerji tasarrufu ve daha temiz bir çevre elde edilebilir. Bu nedenlerden dolayı ülkemizde MS konusunda yapılan çalışmalara destek verilmesi ve yeni çalışmalar başlatılması gerekmektedir.

Manyetik Soğutucuların Geleceği

Şu an kullandığımız soğutucuların aksine teknolojik gelişimi daha bitmemiş olan manyetik soğutucular, üzerinde çalışmalar yapıldıkça daha verimli bir hale getirilebilecektir. Daha çok bütçe ayrıldıkça malzeme araştırmaları yapan grupların, daha verimli malzemeler bulacağına kesin gözüyle bakılmaktadır. Ayrıca hidrojen gelecekte bir yakıt olarak yerini almakta ve MS ise hidrojen yakıtı üretmekte kullanılabilmektedir. Uygulandığı takdirde, yüksek enerji verimliliği ve düşük çevre kirliliği sağlayacağından dolayı MS, üzerinde araştırma yapılması gereken bir konudur.