Vergi Yönetimi



Maliye Bakanlığının görev ve yetkileri nelerdir?

• Devletin alacaklarını tahsil etmek ve bu işlemlere ilişkin ortaya çıkacak uyuşmazlıklarda devleti temsil etmek görevi Maliye Bakanlığına verilmiştir. Maliye Bakanlığı bazı vergi, resim ve harçların tahsil yetkisini yerel yönetimlere devretmiştir. Maliye Bakanı na bağlı olarak Müsteşar ve müsteşar yardımcıları görev yapmaktadır.

Merkez örgütün organizasyon yapısı nasıldır ve görevleri nelerdir?

• Maliye Bakanına bağlı olarak merkez örgütünde vergi işlemleri ile ilgili olarak Gelirler Genel Müdürlüğü; Maliye Teftiş Kurulu Başkanlığı; Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı; Avrupa Birliği ve Dış ilişkiler Dairesi Başkanlığı; Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü; Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı ve bunlara bağlı kuruluşlar görev yapmaktadır.

• Merkez örgüt vergi kanunları, tüzük ve yönetmeliklerin hazırlanması ve uygulanmasını planlamaktadır.

Taşra Örgütünün oluşumu nasıldır ve görevleri nelerdir?

• Taşra Örgütü Gelirler Bölge Müdürlükleri, il ve ilçe Örgütlerinden oluşmaktadır. fiu anda planlanan 12 Bölge Müdürlüğü olmasına karşın bunlardan altı tanesi faaliyette bulunmaktadır.

• il örgütünün başı Defterdardır. Defterdara bağlı olarak illerde gelir müdürlükleri, vergi daireleri, muhasebat, milli emlak ve muhakemat birimleri, vergi dairesi başkanlıkları ve Bölge Müdürlüğü faaliyete geçmeyen illerde Vergi Denetmenleri Başkanlığı vardır.

• Bağımsız vergi dairesi bulunmayan ilçelerde vergiye ilişkin görevler Mal Müdürü tarafından yerine getirilir. Mal müdürü ilçede en büyük maliye memurudur. Saymanlık görevini de üstlenmeleri nedeniyle Muhasebat Genel Müdürlüğüne bağlı olarak görev yaparlar.

Diğer örgütlerin kuruluşları nasıldır ve görevleri nelerdir?

• Maliye Bakanlığına bağlı kuruluşlar dışında vergi toplayan diğer birimler de mevcuttur. Bu birimler yerel yönetimlerdir. Türkiye’de yerel yönetimler il özel idareleri, belediyeler ve köyler olmak üzere üçlü bir yapı halinde oluşmuştur. il özel idareleri, belediyeler ve köyler kendilerine devredilen yetkiler çerçevesinde bazı vergi, resim ve harçları tahsil ederler



Vergilendirme Süreci



Vergiyi doğuran olay ne demektir? Vergi hukuku açısından vergiyi doğuran olayın niteliğinin belirlenmesi niçin önemlidir?

• Vergi süreci, çeşitli aşamalardan meydana gelir. Bu aşamalar; vergiyi doğuran olayın meydana gelmesi, verginin tarhı, verginin tahakkuku, verginin tebliği ve verginin tahsili aşamalarıdır.

• Vergiyi doğuran olay, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar. Yani, vergiyi doğuran olay, vergi mükellefi ile verginin konusu arasındaki ilişkinin meydana gelmesidir. Kanun, vergiyi doğuran olayı sadece vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuuna bağlamamış, hukuki durumun tekemmülünü de bu kavram içine sokmuştur.

Vergi tarh yöntemleri nelerdir?

• Vergiyi doğuran olaydan sonra, vergileme sürecinin ikinci ayağını, verginin tarhı meydana getirir. Verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarda gösterilen matrah ve oranlar üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak, bu alacağı miktar itibariyle tespit etmektir.

• Vergi Usul Kanunu çeşitli tarh usulleri getirmiştir. Bunların başlıcaları; beyana dayanan tarh, ikmalen vergi tarhı, resen vergi tarhı ve verginin idarece tarhıdır.

• Beyana dayanan vergilerde matrah, mükellef tarafından tespit edilir ve beyanname ilgili vergi dairesine verir. Bildirilen bu beyan üzerine vergi dairesi vergiyi tarh eder.

• ikmalen vergi tarhı, vergi tarh edildikten sonra bu vergiye ilişkin olarak meydana çıkan defter ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tutarı tespit olunan matrah ve matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir.

• Resen vergi tarhı, vergi matrahının; defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespit edilememesi hallerinde başvurulan bir tarh çeşididir.

• Verginin idarece tarhı ise, vergilerin idarece, belirli matrahlar üzerinden tarh edilmesidir.

Vergilendirme açısından önem taşıyan işlemler kimlere ve ne şekilde tebliğ edilir?

• Tarh edilen verginin tahakkuk edebilmesi için, bunun, mükellef veya vergi sorumlularına tebliğ edilmesi gerekir.

Tahakkuk nedir? Tahakkuk ile tahsil arasında nasıl bir ilişki vardır?

• Vergileme sürecinin diğer bir aşamasını da, tahakkuk aşaması meydana getirir. Tahakkuk, tarh ve tebliğ edilen verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesidir.

• Tahakkuk şekillerini başlıca; beyan üzerinden tarh edilen vergilerin tahakkuku, ikmalen ve resen tarh edilen vergilerin tahakkuku ve tahakkuku tahsile bağlı vergilerin tahakkuku şeklinde ayırmak gerekir.

Vergi Mükellefinin Ödevleri

Vergi mükelleflerinin ödevlerinden olan bildirimde bulunma ödevinin kapsamına neler girer?

• Mükellefin ödevlerini iki ana noktada toplamak mümkündür. Mükellefin; birinci görevi, üzerine düşen vergi borcunu ödemesidir; ikinci görevi ise, kanunen yerine getirilmesi gereken diğer bazı mükellefiyetleri yapmaktır. Sözü edilen bu mükellefiyetler, daha çok şekli hususların yerine getirilmesidir.

• şekli mükellefiyetlerden biri olan bildirimde bulunma ödevinin kapsamına işe başlama bildirimi, adres ve iş değişikliklerinin bildirilmesi ve işi bırakma bildirimi girer.

Türk vergi hukukunda defter tutma ödevine ilişkin düzenlemeler nelerdir?

• Ticaret ve sanat erbabı, çiftçiler, serbest meslek erbabı, ticaret şirketleri, iktisadi kamu müesseseleri ile dernek ve vakışara ait iktisadi işletmeler, defter tutma zorunluluğundadırlar.

• Tüccarlar defter tutma bakımından birinci sınıf tüccar ve ikinci sınıf tüccar olarak ikiye ayrılır. Kurumlar vergisi mükellefleri ve ticaret şirketleri birinci

sınıf tüccardırlar. Bunların dışında kalanların sınıfları iş hacmi ile ilgili ölçülere göre belirlenir.

Türk vergi hukukunda belge düzenine, defter ve belgelerin muhafazasına ve diğer vergi ödevlerine ilişkin hükümler nelerdir?

• Vergi mükellefleri fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, perakende satış vesikaları, serbest meslek makbuzu gibi belgeleri kanunda öngörülen durumlarda düzenlemek ve bunları belli bir süre muhafaza ederek, yetkililer tarafından istendiğinde ibraz etmek zorundadırlar.

• Defter ve belge düzenine uymanın yanı sıra, mükelleflerin ekim sayım beyanında bulunmak, vergi levhası asmak ve beyannamelerini tasdik ettirmek gibi başka ödevleri de vardır

Vergi Mükellefinin Hakları

Genel olarak hukuk teorisinde hak kavramı nasıl tanımlanır ve sınıflandırılır?

• Genel olarak hak, hukuk düzeni tarafından kişilere tanınan bir davranış imkanını, bir yetkiyi ifade eder. Hak kavramının üç unsuru vardır. Yetki unsuru, hak sahibine bir şeyi yapabilme yetkisini verir. Hakkın ikinci unsuru, hak sahibine olumlu veya olumsuz bir talepte bulunma olanağının tanınmasıdır. Üçüncü unsur ise, hakka saygı gösterme zorunluluğunun bulunmasıdır.

• Haklar kamu hukukundan doğan haklar, özel hukuktan doğan haklar ve insan hakları biçiminde sınıflandırılabilir.

Vergi mükellefinin haklarının kuramsal temelleri nelerdir?

• Mükellef hakları konusunun özünde vergi yönetimine mükellef perspektifinden bakılması yatmaktadır. Vergi oranlarının düşürülmesinden doğabilecek gelir kayıplarını azaltmak amacıyla, genel vergi matrahlarının genişletilebilmesi ve yeni teknolojik gelişmelerin vergi uygulamasında ortaya çıkardığı sorunların çözümlenebilmesi, sadece denetim ve ceza kesmek gibi zorlayıcı ve hükümetlere siyasi planda oy kaybettirici araçlarla, zor görünmektedir. Mükellef hakları yaklaşımı, bütün bu sorunların üstesinden gelinmesinde mükelleflerin desteğini sağladığı için bir kolaylık sağlamaktadır. Çünkü, araştırmalar göstermiştir ki, mükellefler vergi yönetimlerinin kolaylaştırıcı ve yapıcı yaklaşımlarına olumlu tepkiler vermektedirler.

• Anayasada doğrudan mükellef haklarına değinen bir hüküm bulunmamakla birlikte, vergilerin kanuniliği ve temel hak ve özgürlüklere ilişkin anayasal ilkeler, mükellef haklarının da temelini oluşturmaktadır.

• Mükellef hakları, vergi mükelleflerine olumlu ya da olumsuz bir talepte bulunma yetkisi veren ve ihlal edildiğinde hukuki korunma sağlayan haklardır.

• Mükellef hakları, temel kanuni haklar ve ikincil kanuni haklar şeklinde iki ana grup içinde sınıflandırılabilir. Temel kanuni haklar, kanun yapma süreci ve bir vergi kanununu meşru kılan ilkeler üzerinde odaklanırlar. ikincil kanuni haklar, “kanuna uygun davranma çabası içinde olan ve vergi yönetiminin, tahsil ve icra sürecinin rutin işleyişinde adalet ve verimlilik görmek isteyen pek çok mükellefin doğal haklarını” içerir.

Türk vergi hukukunda temel mükellef hakları nelerdir?

• Türk vergi hukukunda belli başlı mükellef hakları şunlardır:

- Bilgi alma hakkı: Bu hak, mükelleflerin vergi sisteminin işleyişi ve pozitif vergi hukukunu oluşturan kurallar düzeni konusunda genel olarak bilgilendirilmesini ve kendilerine ilişkin vergisel işlemlerin dayanaklarını öğrenebilmesini olanaklı kılar. - Vergi mükellefinin özel hayatının gizliliği: Bu hak, mükelleflere, vergi yönetiminden gereksiz yere özel hayatlarının gizliliğini ihlal etmemelerini isteme yetkisini verir. Uygulamada bu hak, mükelleflerin ev ve işyerlerinde makul olmayan gerekçelere dayanılarak arama yapılmasının ve ödenmesi gereken vergi miktarının belirlenmesi ile ilgisi olmayan bilgilerin istenmesinin önlenmesi şeklinde yorumlanmaktadır. Türk hukukunda mükelleflerin ev ve iş yerlerinde, usulüne uygun olarak alınmış bir yargıç kararı olmadıkça arama yapılamaz.

- Vergi mükellefine ilişkin bilgilerin gizliliği: Bu hak, vergi yönetiminin sahip olduğu yetkiler çerçevesinde elde ettiği bilgileri gizli tutmasını ve bunları yalnızca vergi kanunlarında öngörülmüş amaçlar için kullanmasını garanti eder. Vergi mükelleflerinin kişisel ve ticari sırlarının, vergilendirme alanında görev yapan kamu görevlilerince açığa vurulması başka ülkelerde olduğu gibi, bizim ülkemizde de ağır cezalarla cezalandırılmıştır.

- Vergi yönetiminin kararlarının gözden geçirilmesini isteme hakkı: Mükellefler kendileri hakkında alınan kararların ve yapılan işlemlerin gözden geçirilmesini ve düzeltilmesini ya da geri alınmasını isteme hakkına sahiptirler.

- Yargı yoluna başvurma hakkı: Mükellefler vergi yönetimince yapılan işlemlere karşı yargı organları na başvurarak haklarını arama özgürlüğüne sahiptirler