Dalyan'da Likya kral mezarları

Likya, (Likçe: Trmmisa) Anadolu'nun Teke Yarımadası'nı kapsayan bölgedeki antik kentlerin oluşturduğu bir federasyon ve daha sonradan da Roma İmparatorluğunun bir eyaletidir. Likya "Işık Ülkesi" anlamına gelir.

Tarihçe

Likyalıların MÖ 3. binyılın ikinci yarısında Anadolu'ya gelen ve 2. binyıl boyunca Güney Anadolu bölgesinde yaşamış ve Anadolunun en eski Hint-Avrupa kökenli halkı olan Luvilerin devamı olduğu söylenir. Hitit dilinde Likyanın adı Lukkadır.

Likyalılar, M.Ö. 6. yüzyılda Persler tarafından işgal edilmiştir. M.Ö. 4. yüzyılda Büyük İskender çıktığı Doğu Seferi dahilinde bu bölgeyi de ele geçirmiştir. İskenderin ölümü ile generallerinden Ptolemaios bu bölgeyi almıştır ancak varlığını eskisi gibi hissettirememiştir. Bölge yavaş yavaş Yunan kültürü ve sosyal değerlerinin etkisinde kalmıştır. M.Ö. 190 yılında sonuçlanan Magnesia Savaşı'nın ardından imzalanan Apameia barşı uyarınca komşu bölge Karya ile birlikte savaşta Roma tarafında yer alan Rodosa bırakılmıştır. Likya Birliği bu yıllarda Rodosa karşı direniş amacıyla kurulmuştur. M.Ö. 168-167 yıllarında ise Roma İmparatorluğu Likyanın bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu yüzyıl içerisinde Anadolunun birçok bölümü Roma eyaleti şeklinde düzenlenmiştir fakat Likya bağımsızlığını korumayı başarmıştır. Bunun önemli nedenlerinden birisi Mithridates VI. Eupator tarafından başlatılan Roma aleyhtarı eyleme katılmayıp Roma tarafında yer almasıdır. Bununla birlikte M.Ö. 1. yüzyılda karışık Roma politikasından da etkilenmiştir.



Ters kayık biçimli tipik bir Likya lahti, Kaş, Antalya.

Ksantos halkı, Pers istilalarında olduğu gibi, bu dönemde de kendilerine saldıran büyük askeri güçlere karşı direnmişler, savaşı kazanamayacakları anlaşıldığında da toplu intihar yolu ile kendilerini yakmışlardır. Roma, Likya Birliğini yeniden ayağa kaldırmak için, bu felaketten arda kalanlara, destek vermiş M.S. 42-43 yıllarında imparator Claudius tarafından Provincia Lycia adı ile eyalet haline getirilmiştir. Söz konusu eyalet M.S. 72-73 yıllarında imparator Vespasianus tarafından Provincia Pamphylia eyaleti ile birleştirilerek Likya ve Pamfilya Eyaleti oluşturulurmuştur.

Likya, M.S. 2. ve 3. yüzyıllarda yaşadığı büyük [[deprem]9lerin ve M.S. 6. ve 8. yüzyılları arasında yaklaşık 200 yıl süren veba salgınının ardından bir daha kendisini toparlayamamıştır. M.S. 8. yüzyılda Arap akınları ve bu süreye kadar da korsan saldırıları sebebi ile terk edilen bölge, 13. yüzyılda Türk Beylikleri ile yeniden yerleşime açılmıştır.

Herodot Likya ve Likyalılar konusunda şunları söylemiştir;
Likyalıların kökeni eski devirlerde Yunan olmayan halkın yaşadığı Giritti. Europanın iki oğlu olan Sarpedon ve Minos tahtı ele geçirmek için mücadele etmişler ve galip gelen Minos, Sarpedonu ve taraftarlarını ülkeden dışarı atmıştı. Sürülen grup, gemilere binip Asyaya doğru hareket etmiş ve Milyasların topraklarına yerleşmişlerdi. Milyas, o zamanlar Solymler tarafından işgal edilen ve bugün Likyalıların yaşadıkları ülkenin eski adıdır. Sarpedon'un krallığı zamanında isimleri Termiller diye bilinirdi. Şimdi bile komşuları Likyalılar için bu adı kullanırlar. Gelenekleri yönünden bazıları Giritlilere, bazıları Karyalılara benzer. Fakat hiç kimseye benzemeyen bir töreleri vardır. O da babaları yerine analarının adını kullanmalarıdır. Bir Likyalıya kim olduğunu sorun, size adını annesinin, anneannesinin, büyük anneannesinin ve daha büyük anneannesinin ismini söyleyerek cevap verir. Hür bir kadının bir köleden çocuğu olursa yasal sayılır. Buna karşılık, toplum içinde ne kadar önemli bir yeri olursa olsun, hür bir erkekle bir yabancı kadının veya metresinin çocuğuna vatandaşlık hakkı tanınmaz.







Likya Bölgesinin konumu

Bölge bugünkü Antalya'nın batısını, Muğla'nın güneydoğusunu ve Denizli ile Burdur'un güneyini kapsar. Tarihsel olarak sınırları batıda Dalaman Çayı, doğuda bugünkü Kemer ile sınırlıdır. En kuzeyi Burdur'un Gölhisar ilçesidir. Toros Dağları'nı da içeren bu bölgenin yüksekliği Akdağ ve Beydağları gibi noktalarda 3000 metreyi aşar.

Likya tarihte, kuzey ve kuzeybatıda Karya, kuzeydoğuda ve doğuda Pamfilya ve Pisidya, kuzeyde Frigya ile çevrilmiştir.
Dil

Günümüzde Likya dilinin, Luvi dilinin devamı olduğu hemen tüm uzmanlarca kabul edilmektedir. Likyanın başkenti olan Arnnada bulunan ve Atinalılara karşı kazanılan zaferi betimleyen Likçe yazıt, Likya dilinin en önemlili kaynaklarındandır. Hint-Avrupa Dil Ailesi'ne ait olduğu kabul edilen Likya dilinde 6'sı sesli olmak üzere toplam 29 harf bulunduğu saptanmıştır. Harf yazılışlarının Yunan alfabesi ile bazı ortaklıkları olduğu da bilinen bir gerçektir.


Likya kentleri

Tarih boyunca sınırları değişkenlik göstermekle beraber, hem o döneme ait çeşitli yazıtlardan, hem de kentlerin sahip olduğu ana karakterlerden Likya kentlerini ayırt etme imkanına sahibiz. Doğal olarak en çok tartışma Karya, Pisidya ve Pamfilya sınırlarına yakın olan kentler üzerine olmuş, ancak tarihçiler aşağıdaki kentlerin Likya kentleri olduğu konusunda genel bir fikir birliğine varmışlardır.









Likya Kitabesi.

Aloanda
Andriake
Antiphellos
Aperlai
Apollonia
Araxa
Ariassos
Arneai
Arnna (Ksantos)
Arsada
Arykanda
Balbura
Bubon
Choma
Daedala
Gagae
Hippoukome
Idebessos
İsinda
Istlada
Kadyanda
Kandyba
Karmylassos
Kibyra
Korydalla
Kyaneai
Letoon
Lmyra
Myra
Nysa
Oktapolis
Oinoanda
Olympos
Patara
Phaselis
Phellos
Pınara
Podalia
Pydnai
Rhodiapolis
Simena
Sura
Sidyma
Telmessos
Termessos Minor
Theimussa
Tlos
Trebenna
Tyberissos
Typallia
Trysa

Likya Kent Birlikleri ve Likya Ligi (Federasyonu)

Tarihte bilinen ilk demokratik birliği kurmuş olmakla bilinen Likyalılar, farklı şehirlerden bir araya gelmiş olmalarına rağmen ortak bir kültür yaratmış ve var oldukları sürece bunu paylaşıp yaşatmışlardır. Bu, arkalarında bırakmış oldukları, bugüne kadar ayakta kalabilen eserlerinin izlerinde rahatlıkla görülebilir. Likya Birliği hakkında edinilen bilgilere göre birlik önemliönemsiz toplam 23 şehirden oluşmuştur. Günümüze kadar da dayanabilmiş, en büyük altı şehir olan Arnna (Ksantos), Patara, Pinara, Tlos, Myra ve Olymposun 3er oy hakkı bulunurken, daha önemsiz ve küçük şehirlerin 1 ya da 2 oy hakkı vardır. 2 ya da daha fazla sayıda Likya kentinin bir araya gelerek oluşturduğu politik birliklere Sympoliteia adı verilir.