Li-gayrihî haram:
Elde edilme, kazanılma şekline ve yoluna göre haram olan şeylerin çerçevesini şu taksim içinde bulabiliriz: Birşeyi elde etmek, sahip ve mâlik olmak ya sahibinin irade ve isteği ile olur, yahut da irade aranmaz; ikincisine örnek mirastır. Birincisinin ya mâdenler gibi belli bir sahibi ve mâliki yoktur yahut da cebren alınır. Cebren alınan ya istihkak (hak etme) yoluyla alınır, yahut da sahibinin mal dokunulmazlığı kalktığı için malına el konur. Karşılıklı rızâ ile alınan da ya bir bedel karşılığı alınır, yahut da bedelsizdir. Bu taksimden altı şık doğmaktadır:
a) Mâden çıkarma, ölü arâzîyi imâr ederek verimli hale getirmek, avlanmak, odun yapmak (dağdan odun kesmek), ot toplamak ve ırmaktan su almak örneklerinde mal sahipsizdir, yâni malın belli bir sahibi yoktur. Bunlar, selâhiyetli makam tarafından belli bir kişiye tahsis edilmiş veya bir başkası tarafından, önceden el konmuş olmadıkça helâldir. Bu mevzû, Fıkıh kitaplarının "ihyâu'l-mevât" bahsinde açıklanmaktadır.
b) Mal dokunulmazlığı kalkmış mâlik ve sahipten maksat, müslümanlarla arasında anlaşma ve emân (ülkeye giriş izni ve güvenlik verme durumu) bulunmayan kâfirdir (harbî). Fey ve ganîmetin de dahil bulunduğu ve çeşit malların beşte biri devlet hissesi olarak ayrılıp geri kalanları da hak sahipleri arasında adâletle taksim edilirse helâldir. Bu konu, Fıkıh kitaplarının es-Siyer, el-Meğâzî.. bölümlerinde açıklanmıştır.
c) Cebren alınan mal zekât, nafaka ve vakıf geliri gibi sâhalarda bahis mevzûu olup, borçlu olanlar, hak sahiplerine ödemek istemezlerse devlet bu hakları cebren alır ve müstahık olanlara verir. Bu mevzûların açıklandığı yer, Fıkıh kitaplarının Zekât, Nafakat, Vakıf bahisleridir.
d) Karşılıklı rızâ ve bedel ile alınıp verilen şeylerin helâl olması alan, veren, mal, bedel ve akdin şekli ile ilgili şartlara riâyet etmeye bağlıdır. Fıkıh kitaplarının Beyi', Selem, İcâre, Havâle, Zamân, Kırâz, Şirket, Müsâqât, Şüf'a, Sulh, Kitâbet, Sadâk... bölümleri bu mevzûları açıklamaktadır.
e) Karşılıklı rızâ ile ve bedelsiz olarak alınan mallar hibe, vasiyet ve sadaka ile alâkalıdır. Bu tasarrufların şartlarına riâyet edilir, vârislere veya başkalarına zarar verilmez ise bu yollarla alınan mallar da helâl olur. Fıkıh'ta bu mevzûların açıklandığı bölümler Hibe, Vasâyâ, Sadakat gibi isimler taşımaktadır.
f) Sahibinin irade ve ihtiyarı aranmadan elde etme yolu mirastır. Miras kalan mal helâl yoldan kazanılmış, borçlar ödenmiş, gerekli vasiyetler yerine getirilmiş ise bu da helâl sahaya girer. Fıkıh kitaplarının Ferâiz ve Vasâyâ bölümleri bu konuları açıklamaktadır.
Bu altı kazanç yolundan elde edilen malın helâl olması için dinin ileri sürdüğü şartlara riâyet edilmez ise kazanılan ve elde edilen şey genellikle "li-ğayrihi" haram çerçevesine girer2.
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::|~ Ѽ Dünya Dinleri Ѽ ~|::. > Fıkıh Hakkında. > Helal ve Haramlar (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Li-gayrihî Haram
Yazdır
Gelişmiş Arama
Nisan 30, 2012, 05:38:44 ÖS