LASTİK ALLERJİSİ DE NEYMİŞ? OLUR MU ÖYLE ŞEY?
Çok nadir de olsa, malesef bu tür bir yorum duyabilirsiniz.
Evet. Lateks hayati tehlike oluşturacak kadar ağır allerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Bundan yaklaşık 2500 yıl önce Mayalar, “ağlayan ağaç” (Caa-o-chu -kauçuk- ağacı) özsuyunu kaplarda toplar, ayaklarını bu kapların içine sokar, sonra güneşte kurumasını bekler, ayaklarını vahşi ormanın tehlikeli böceklerinden koruyacak kauçuk ayakkabılar yaparlardı.
Aztekler de “tlachtli”adı verilen geleneksel oyunlarını kauçuk ağacı özsuyundan yaptıkları topla oynarlardı. Kristof Kolomb’un nasıl zıpladığına akıl erdiremediği bu topu İspanya’ya getirmesiyle Avrupa lateks ile tanışmış oldu”
Kauçuk, yani lateksin öyküsü böyle başlamıştır.
Bundan çok sonra, 1823 yılında Macintosh kumaşı kauçukla kaplayıp su geçirmez yağmurluğu üretti. 1839 yılında da Goodyear, lateksin sülfür varlığında ısıtılması ile elastisite ve termostabilitesini artıran vulkonizasyon yöntemini buldu ve o günden sonra lateks (doğal lastik) hayatımıza her alanda girmeye başladı.
1980 ‘li yıllarda Hepatit B ve hemen sonrasında da HIV (AIDS virusu) enfeksiyonlarının artmaya başlamasıyla, tıbbın her alanında lateks eldivenlerin kullanımı dramatik bir şekilde arttı. Ve Allerji bilimi sıklığı gittikçe artan bir hastalık ile uğraşmaya başladı: Lateks allerjisi.
LATEKS NEDİR?
Lateks, doğal lastik(ya da kauçuk) olarak tanımlanır. Afrika ve Güneydoğu Asya’da yetişen Hevea brasiliensis adlı ağacın özsuyundan elde edilen ve birtakım işlemlerden geçtikten sonra günlük hayatımızda kullandığımız birçok malzemenin yapısına giren bir maddedir. Doğal kauçuk, bütil ya da petrolatum türevi sentetik lastikten farklı bir maddedir.
LATEKS NE TÜR ALLERJİK REAKSİYONLARA NEDEN OLUR?
Temas allerjisi (kontakt egzama)
Lateks içeren ürünlerin temas ettiği deri yüzeyinde kızarıklık, kaşıntı, sulanma ve kabuklanma şeklinde belirtiler veren bir allerjidir. Bu tür allerjilerde, lateks proteinleri değil, doğal lateks maddesinin işlenmesi sırasında (örnek: lastik eldiven üretimi) kullanılan merkaptobenzotiazol, tiuram ve karbamat gibi maddeler sorumludur.
Ama temas egzaması nedeniyle cilt bütünlüğü bozulduğundan, bu hastalarda lateks proteinlerinin cilt çatlaklarından emilmesiyle zaman içinde gerçek lateks allerjisi ortaya çıkabilmektedir.
Tip I lateks allerjisi
Tip I ya da erken tip aşırı duyarlılık olarak ta adlandırılan bu hastalık, lateks allerjisinin en ciddi şeklidir. İlk cümlede belirttiğimiz gibi hayati tehlike oluşturacak kadar ağır allerjik reaksiyonlara neden olabilir. Burada doğrudan lateks maddesi içindeki proteinlere karşı allerji gelişmesi sözkonusudur. Allerjiye yatkın bünyeli (atopik) kişilerde görülür.
Allerjik nezle, göz allerjisi, allerjik astım ve anafilaksi (allerjik şok) bulgularına neden olur. Hava ile yayılan çok küçük lateks partikülleri solunum yollarına girdiğinde, aynı polen veya ev tozu allerjilerinde olduğu gibi allerjik reaksiyonları başlatır:
Gözlerde kaşıntı ve sulanma, Burun akıntısı, Burun kaşıntısı, Hapşırma, Nefes darlığı, Hırıltılı ve hışırtılı solunum, Öksürük Göğüste sıkışma hissi, Deride kaşıntılı kabarıklıklar (ürtiker) ve şişlikler (anjioödem), ve tüm belirtilerin birarada olduğu, ayrıca kan (tansiyon) basıncı düşüklüğünün de eşlik ettiği anafilaksi.
KİMLERDE NE ORANDA GÖRÜLÜR?
Toplumun genelinde % 2.5
Doktor ve hemşirelerde % 9-15
Diş doktorlarında % 4
Laboratuvar çalışanlarında % 3
Doğumsal idrar yolları anomalisi olan çocuklarda % 65
KİMLER RİSK ALTINDADIR?
Atopik (allerjik) bünyeli kişiler
Tekrarlayan ameliyat geçiren kişiler (doğumsal idrar yolları anomalisi, şant ameliyatları gibi)
İdrar tutamama nedeniyle idrar yolu kateteri kullananlar (serebral palsy, felçli hastalar)
Lateks üretiminde çalışan kişiler
Doktor, diş doktoru, hemşire ve hasta bakıcılar
LATEKS İÇEREN MATERYALLER
Tıbbi malzemelerde
Anasaaai maskesi
Bandajlar
Tansiyon aleti manşonu
Kateter ve sondalar
Enjektör
Aspiratör ucu
Hava yolu tüpleri
Elastik bantlı yüz maskeleri
Besleme tüpleri
Cerrahi eldiven
Turnikeler
İdrar sondaları ve torbaları
Günlük hayatta
Emzik, Biberon emziği
Çocuk bezi
Balon
Kondom, Diyafram
Elastik giysiler, Yağmurluk
Silgi
İlaç damlalığı
Sıcak su torbası
Spor malzemlerinin sap kısımları (ör:raket)
Elastik bandaj
Temizlik eldiveni
Oyuncaklar
Ayakkabı tabanı…
LATEKS İLE ÇAPRAZ REAKSİYON VERENLER
ALLERJİ YAPICI PARÇACIKLARI LATEKSE BENZEYEN BAZI GIDALAR,
LATEKS ALLERJİSİ OLAN KİŞİLERDE ALLERJİK BELİRTİLERE NEDEN OLABİLİR.
BUNA ÇAPRAZ REAKSİYON DENİR.
Lateks ile çapraz reaksiyon veren gıdalar şunlardır..
ÇOK YÜKSEK
(Kesinlikle Yenmemesi Gerekenler)
Muz
Avakado
Kivi
Kestane
ORTA DERECEDE
Elma
Havuç
Kereviz
Domates (Çiğ)
Patates (Çiğ)
Kavun
DÜŞÜK DERECEDE
Armut
Kiraz-vişne
Çilek
Fındık
İncir
Çavdar
Kayısı
Erik
Şeftali
Ananas
Üzüm
Ceviz
Soya
LATEKS ALLERJİSİNDE TEDAVİ ve KORUNMA
LATEKS ALLERJİSİNİN EN ETKİN TEDAVİSİ LATEKS İÇEREN ÜRÜNLER KULLANMAMAK,
ÇAPRAZ REAKTİVİTE VEREN GIDALARI TÜKETMEMEKTİR
Lateks içermeyen cerrahi eldivenler (vinil maddesinden yapılma) ve her türlü cerrahi malzeme (silikon içerikli) mevcuttur. Lateks allerjisi olan hastalarda bu tür cerrahi malzemeler kullanılmalıdır.
Lateks allerjisi olan bir hasta ameliyata alınmadan önce mutlaka bir allerji uzmanı ile konsülte edilmeli ve allerji uzmanının kontrolünde hastaya özel şartlarda ameliyathane hazırlanmalıdır.
İdrar yolları anomalisi olan çocuklarda lateks içermeyen idrar sondaları kullanılmalıdır.
Her türlü tıbbi müdahalede (diş tedavileri dahil) doktora bilgi vermelidirler.
Lateks allerjisi olanlar, üzerlerinde bu allerjilerini tanımlayan bir belge taşımalıdır (acil müdahale edilmesi gerekendurumlarda sağlık personelini bilgilendirmek amacıyla).
Lateks allerjisi olanlar tükettikleri her hazır gıdanın içeriğini kontrol etmelidir.
Lateks içeren kondom ve diyafram gibi doğum kontrol araçlarını kullanmamalıdır.