Beş oturum ve 12 konuşmacının katkılarıyla gerçekleştirilen toplantıda kök hücre biyolojisinin dünü, bugünü ve geleceği, embriyonel, mezenkimal ve hematopoietik kök hücre sınıfları, patolojik durumlarda kök hücre ve kemik iliği mikroçevresi, doku mühendisliği, uyarımlı pluripotent kök hücreler, diş kaynaklı kök hücreler ve uygulama alanları, kök hücrelerinin klinik uygulamaları, kanser kök hücreler ve etkileşimleri ile allerjik hastalıklarda kök hücreler konuları tartışıldı.
 
 
 
Sınırsız bölünme yeteneği olan ve kendini yenileyebilen, çeşitli organ ve dokulara dönüşebilen kök hücrelerin yaşam süreleri, yaşam faktörleri, farklılaşma yolları üzerindeki çalışmalar devam etmektedir. Somatik hücrelerin yeniden programlanması sonucu uyarılabilen pluripotent kök hücrelerin keşfi kök hücre araştırmalarında çığır açmıştır. Somatik hücrelerin geriye farklılaştırılması yolu ile elde edilen uyarılmış pluripotent kök hücreler hem kök hücre biyolojisinin anlaşılmasında hem de tedavide önemli gelişmelere ışık tutmaktadır.
 
 
 
Embriyonik kök hücrelerle yapılan çalışmalarda bu hücrelerin kontraktil kardiyomiyositlere yönlendirilebildikleri gösterilmiştir. Retinal bozukluk tedavisi, Parkinson, omurilik hasarı, miyokard infarktüsü gibi hastalıkların tedavisinde embriyonel kök hücrelerin kullanımı düşünülmekle beraber, bu hücrelerin kullanımının yasak olması büyük bir engel oluşturmaktadır. Bununla birlikte mezenkimal kök hücrelerin rejeneratif tıpta kullanılabileceği, kolay elde edilebilmeleri ve kullanımlarında engel bulunmamasından dolayı gelecekte bu hücre grubunun farklı hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği belirtilmiştir.
 
 
 
Hematopoietik kök hücrelerin saflaştırılması, özellikleri ve kullanım alanlarına da değinilen toplantıda, kemik iliği mikroçevresinin kök hücreler üzerindeki etkisi vurgulanmış, mikroçevre bozukluklarının anemi, kanser gibi hastalıklara neden olabileceği belirtilmiştir. Doku mühendisliği çalışmaları sayesinde hastanın kendi hücrelerinin bio-degradable polimerlerle birlikte kullanılarak iyileşmenin sağlanabildiği gösterilmiştir. Bu yöntemlerle yapılmış soluk borusu (trachea) ise oldukça ilginç bir gelişmedir. Farklı yöntemlerin kullanımı ile 3 boyutlu dokuların geliştirilmesi mümkündür. Uyarılmış kök hücreler ise yeni bir çalışma alanı olup, bu hücrelerden 200’den fazla hücre türü farklılaştırılabilmektedir. Embriyonel kök hücreler gibi pluripotensi özelliği bulunan bu hücrelerin sınırsız kaynak, otolog kullanım, kişiye özel tedavilerde kullanım gibi özellikleri bulunmaktadır.
 
İnsan dişlerinden elde edilen kök hücreler yeni bir post natal multipotent kök hücre popülasyonu olarak kabul edilmekte ve kök hücre uygulamalarının orafasiyel kemik defektlerinin rejenerasyonunda başarılı sonuçlar verdiği hayvan modellerinde gösterilmiştir. Günümüzde kök hücre alanındaki çalışmalar hızla artmakta ve elde edilen veriler birçok hastalığın tedavisinde kök hücrelerin umut ışığı olarak görülmesine neden olmaktadır.
 
 
 
Ülkemizde Ankara Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü, Karadeniz Üniversitesi ile iş birliği içinde çalışan Ati Teknoloji Hücre ve Gen Tedavi Merkezi, Erciyes Üniversitesi, Erciyes Kemik İliği Nakli ve Kök Hücre Tedavi Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Kök Hücre Araştırma ve Uygulama Merkezi, Kocaeli Üniversitesi Kök Hücre ve Gen Tedavileri Araştırma ve Uygulama Merkezi (KÖGEM) ve Türkiye Bilimler Akademisi bünyesinde kök hücre çalışmaları devam etmektedir.
 
Bu alanda çalışanlara başarı, sağlık, mutluluk ve bilimsel alanda sonsuz yeniliklerle dolu güzel bir yıl diliyorum.