 |
|
|
MEKTUP
Genelanlamda kişinin bir haberi, olayı, arzuyu bir başkasına anlattığıyazılardır. Özel mektup, iş mektubu, edebi mektup türleri vardır.Bunlar içinde bizi edebi mektup ilgilendiriyor.
Bu tür mektuplaraçık olarak bir gazetede ya da dergide yayımlanır. Yazar birine hitabenherhangi bir konudaki görüşlerini, duygularını anlatır. Ancak asılamacı bunları herkese duyurmaktır.
Mektup, Divan edebiyatında dakullanılmıştır. Fuzuli’nin “Şikayetname” adlı eseri bu türdendir.Tanzimat’tan sonra ise gazetelerde yayımlanan birçok açık mektupgörülür.
Bazı yazarlar mektuplardan oluşan romanlar da yazmışlardır. Halide Edip’in “Handan” romanı bunlardan biridir
SOHBET
Birkonunun fazla derinleştirilmeden, biriyle konuşuyormuş gibi anlatıldığıfikir yazılarıdır. Sohbet yazılarında herkesi ilgilendirecek konularseçilir. Cümleler çoğu zaman konuşmadaki gibi devriktir. Yazar sorulucevaplı cümlelerle, konuşuyormuş hissi verir.
Üslup olarakfıkraya benzerse da gazete yazı türü olması, az sözle çok şey anlatmayıamaçlamaması, dışa dönük olması onu fıkradan ayırır.
Edebiyatımızda Ahmet Rasim, Şevket Rado sohbet türüne özel bir önem vermişlerdir.
GÜNLÜK
Negün yazıldığını belirtmek için tarih atılan, çoğu zaman her gününsonunda o gün olup bitenin, sıcağı sıcağına anlatıldığı, olaylarlailgili yorumlar, değerlendirmeler yapıldığı yazılardır. Her günyazıldığı için kısa olan bu yazılar, yazarının hayatından izlerverdiğinden içten ve sevecendir.
Oktay Akbal, Suut Kemal Yetkin, Seyit Kemal Karaalioğlu’nun günlükleri kitap halinde yayımlanmıştır.
ŞİİR
a) Lirik Şiir
Aşk,ayrılık, hasret, özlem konularını işleyen duygusal şiirlerdir. Okurunduygularına, kalbine seslenir. Eskiden Yunanlılarda “lir” denensazlarla söylendiğinden bu adı almıştır. Tanzimat döneminde de bir sazadı olan “rebab” dan dolayı bu tür şiirlere rebabi denmiştir. Divanedebiyatında gazel, şarkı; Halk edebiyatında güzelleme türündeki koşma,semai lirik şiire girer.
Örnek;
Sakın bir söz söyleme, yüzüme bakma sakın
Sesini duyan olur, sana göz koyan olur
Anmasınlar adını candan anan dudaklar
Annen bile okşasa benim bağrım taş olur
Epik Şiir
Destansıözellikler gösteren şiirlerdir. Kahramanlık, savaş, yiğitlik konularıişlenir. Okuyanda coşku, yiğitlik duygusu, savaşma arzusu uyandırır.Daha çok, uzun olarak söylenir. Divan edebiyatında kasideler, Halkedebiyatında koçaklama, destan, varsağı türleri de epik özellikgösterir. Tarihimizde birçok şanlı zaferler yaşadığımızdan, epik şiiryönüyle bir hayli zengin bir edebiyatımız vardır.
Örnek;
Bizdik o hücumun bütün aşkıyla kanatlı
Bizdik o sabah ilk atılan safta yüz atlı
Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle
Canlandı o meşhur ova at kişnemesiyle
c) Didaktik Şiir
Birdüşünceyi, bir bilgiyi aktarmak amacıyla yazılan şiirlerdir. Bunlarokurun aklına seslenir. Duygu yönü az olduğundan kuru bir anlatımıvardır. Kafiye ve ölçülerinden dolayı akılda kolay kaldığından,bilgiler bu yolla verilir. Manzum hikâyeler, fabller hep didaktiközellik gösterir.
Örnek;
Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
Şahsın görünür rutbe – i aklı eserinde
d) Pastoral Şiir
Doğaşiirlerini, çobanların doğadaki yaşayışlarını anlatan şiirlerdir.Doğaya karşı bir sevgi, bir imrenme söz konusudur bunlarda. Eğer şairdoğa karşısındaki duygulanmasını anlatıyorsa “idil”, bir çobanlakarşılıklı konuşuyormuş gibi anlatırsa “eglog” adını alır
Örnek;
Hülyana karışmasın ne şehir ne de çarşı
Yamaçlarda her akşam batan güneşe karşı
Uçan kuşları düşün, geçen kervanları an
Madem ki kara bahtın adını koydu çoban
e) Satirik Şiir
Eleştiricibir anlatımı olan şiirlerdir. Bir kişi, olay, durum, iğneleyicisözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir. Bunlarda didaktik özelliklerde görüldüğünden, didaktik şiir içinde de incelenebilir. Ancak açık bireleştiri olduğundan ayrı bir sınıfa alınması daha doğru olur. Bu türşiirlere Divan edebiyatında hiciv, Halk edebiyatında taşlama, yeniedebiyatımızda ise yergi verilir.
Örnek;
Benim bu gidişe aklım ermiyor
Fukara halini kimse sormuyor
Padişah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak ölümüz bizim
f) Dramatik Şiir
Tiyatrodakullanılan şiir türüdür. Eski Yunan edebiyatında oyuncuların sahnedesöyleyecekleri sözler şiir haline getirilir ve onlara ezberletilirdi.Bu durum dram tiyatro türünün ( 19. yy. ) çıkışına kadar sürer. Bundansonra tiyatro metinleri düz yazıyla yazılmaya başlanır.
Dramatikşiir harekete çevrilebilen şiir türüdür. Başlangıçta trajedi ve kommediolmak üzere iki tür olan bu şiir türü dramın eklenmesiyle üç kereçıkmıştır.
Bizde dramatik şiir türüne örnek verilmemiştir. Çünkübizim Batı’ya açıldığımız dönemde ( Tanzimat ) Batı’da da bu türşiirler yazılmıyordu; nesir kullanılıyordu tiyatroda. Bizimtiyatrocularımız da tiyatro eserlerini bundan dolayı nesirleyazmışlardır. Ancak nadirde olsa nazımla tiyatro yazan da olmuştur.Abdülhak Hamit Tarhan gibi...
*Genel Hatlarıyla Şiir*
Mısra (Dize);Ölçülü ve anlamlı, bir satırlık nazım birimidir.
Beyit (İkilik);Aynı ölçüde olan ve anlamca bir bütünlük oluşturan ve iki dizeden oluşan nazım birimidir.
Ölçü (Vezin);Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre bir uyum içinde olmasıdır.
Hece Ölçüsü;Şiirdedizeleri oluşturan sözcüklerin hece sayılarının eşitliğine dayananölçüdür. Hece ölçüsüyle yazılmış dizeler okunurken belli yerlerdedurulur.Durulan bu yerlere "durak" denir. Durak sözcüğün sonunda yeralır.
Aruz Ölçüsü;Dizelerdekihecelerin uzunluk ve kısalığına göre, açık ya da kapalı oluşuna göredüzenlenmesidir.Kısa heceler nokta(.) uzun heceler çizgi (-) ilegösterilir.
İmale: Aruz kalıbına uydurmak için kısa hecenin uzun sayılmasıdır.
Zihaf: Uzun heceleri kısa okumaktır.
Serbest Ölçü;Bu ölçüde hecelerin sayısı ya da uzunluğu kısalığı dikkate alınmaz.
Redif;Mısrasonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olaneklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesine "redif" denir.
*........uzakta
*........plakta
Kafiye(Uyak);Şiirdemısra sonlarındaki ses benzerliklerine denir. Kafiyeyi oluşturaneklerin ya da kelimelerin; yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları vegörevleri farklı olmalıdır.
*...........derinden.
*...........kederinden.
Uyak Çeşitleri
a) Yarım Uyak;Tek ses benzerliğine dayanan kafiyedir.
*............dizildi
*............yazıldı.
Tam Uyak;İki ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
*.........karanlık
*.........artık
c) Zengin Uyak;Üç ya da daha çok ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
*........... yolculuk
*...........soluk
d) Cinaslı Kafiye;Anlamları ayrı, fakat yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının mısra sonunda tekrarı ile oluşan kafiyedir.
*...........vakit çok geç
*...........nasıl geçersen geç.
Uyak Örgüsü
Düz Kafiye: "a a a b" ya da "a a b b" olmalı.
Çapraz Kafiye: "a b a b" olmalı.
Sarma Kafiye: "a b b a" olmalı
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Edebiyat (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Kısa Kısa Edebiyatla Ilgili Her Şey
Yazdır
Gelişmiş Arama
Eylül 11, 2013, 03:45:56 ÖS