Kırmızı Pancar - Kırmızı Pancar Nedir - Kırmızı Pancar Yetiştiriciliği


1 ekonomik Önemi, anavatanı ve yayılma alanları

kırmızı pancarın ülkemizdeki üretimi ile ilgili istatistik kayıt maalesef bulunmamaktadır en büyük üretim ve tüketim ege ve marmara bölgelerindedir akdeniz bölgemizde de sınırlı miktarda olmak üzere kırmızı pancar üretilir ve tüketilir Ülkemizde kırmızı pancar endüstriyel anlamda sadece turşuluk olarak kullanılmaktadır kırmızı pancar içermiş olduğu çok zengin ve güzel maddesiyle tabii gıda boyası gibi kullanılır İnsanların çok eski yıllardan beri pancarı tanıdığı ve tükettiği bilinmektedir eski yunanlılar ve romalılar zamanında pancar, sebzeler içinde önemli yeri olan bir sebzedir ancak düzenli olarak yetiştiriciliğinin 16 yüzyılda yayıldığı görülmektedir bu pancarlarda yıkama yıkama ve soyma işleminin zorluğu nedeniyle daha sonraları toprak üzerinde pancar oluşturan çeşitler geliştirilmiştirböylece meydana gelen kayıplar ortadan kaldırılmıştır seçim ve ıslah yoluyla daha çok miktarda renk pigmenti içeren varyeteler geliştirilmiştir pancarlardaki en son gelişme ise yuvarlak varyetelerin yerine işlemesi kolay olan, az fire veren ve standart halka elde edilebilen silindirik şekilli çeşitlerin elde edilmesi olmuştur Ülkemizde pancar ve tüketimi üretimi önemli ölçülerde artacağını düşünemiyoruz bu nedenle ekonomik öneminin artacağını da düşünmek mümkün değildir Üretimin bu günkü seviyelerinde kalacağı tahmin edilmektedir

avrupa ülkelerine baktığımızda ise üretim ve tüketimin ülkemize göre daha erken başladığının (16 yüzyıl başları ve ortaları) ve önemli miktarlarda üretim ve tüketim yapıldığını görmekteyiz laumonnier (1952) pancarın almanya'dan 1549 yılında fransa'ya geldiğini bildirmektedir

akdeniz kıyı şeridi, ege denizi çevresi, batı anadolu, hindistan ve orta asya stepleri pancarın anavatanı olarak kabul edilir Ülkemizde yabani pancarlara hemen bütün bölgelerimizde rastlanmakta ve bu yönden pancar büyük bir form zenginliği göstermektedir bu formlar içinde 1 2 3 ve 4 yıldan itibaren çiçeklenen formlara rastlandığı gibi sıklamen kırmızısı renkli veya sarı renkli pancar meydana getiren formlara rastlanılmaktadır yabani formlar pancar ve kök özellikleri yönünden de büyük bir form zenginliği göstermektedir yabani formlarda kök dallanmış durumdadır

2 morfolojik Özellikleri

21 kök
22 gövde
22 yaprak
23 Çiçek

21 kök

pancarlarda kök 150 cm'ye kadar gidebilen çok kuvvetli kazık kök ve bu kökten çıkan saçak köklerden oluşur pancar çok gelişmiş bir kök yapısına sahiptir ve bu kök sistemi sayesinde kuraklığa son derece dayanıklıdır Özellikle derin profilli topraklarda bu kök sistemi sayesinde toprağın derinliklerindeki sudan yararlanarak kuraklıkları atlatabilir kök gelişmesi varyetelere göre önemli değişiklikler göstermektedir bazı varyetelerde pancar kazık kökün depo haline gelmesinden oluşurken bazı varyetelerde ise pancarın bir kısmı kazık kökten bir kısmı da hipokotilin gelişmesinden oluşur sadece kazık kökün depo kök haline gelmesiyle pancar oluşturan çeşitlerde, pancarın üzerinde köklerin oluştuğu noktalarda çukurluklar meydana gelmesi, pancarın hemen tamamının toprak altında oluşması nedeniyle pancar hasadını zorlaştırmaktadır pancarların çamurdan temizlenmesi esnasında meydana gelen fire miktarı artmaktadır bu nedenle sadece hipokotilden pancar oluşturan çeşitler tercih edilmiştir pancarlarda, pancar ve kök gelişmesi şekil 11'de görülmektedir

pancarın yenilen kısmı bir depo organıdır besin alımı hasat esnasında toprakta kalan köklen vasıtasıyla olur pancar enine kesildiği zaman odun ve soymuk dokularından oluşan halkalar görülür her iki doku tabakaları içinde kırmızı renk maddeleri oluşur pancara rengini veren bu antosyan soymuk dokularında daha fazla, odun dokuların da ise daha az miktarda görülmesine neden olur ancak bu renk farklılığının çok az olması aranan bir özelliktir açık kırmızıdan koyu kırmızı renge kadar çok değişik varyasyona sahip çeşitleri görmek mümkündür

kısa sürede pancar oluşturan çeşitlerde pancar rengi daha açık, geçci çeşitlerde ise renk daha koyudur sarı renkli pancar oluşturan çeşitlerde vardır

22 gövde

pancarlarda gelişme 1 yılda pancarın ve üzerinde rozet şeklinde yer alan gövde üzerindeki yaprakların gelişmesi şeklinde olur Üzerinde yapraklar, çiçekler, meyveler ve tohumları taşıyan sürgün ise 2 yılda meydana gelir yabani formlarda çiçek sürgününün meydana gelişi 2 3 4 yılda da olabilmektedir

bu günkü yemeklik pancar çeşitlerinde gövde normal olarak 1 yetiştirme yılında oluşur bunlar 15-2 m kadar boy alır ve çok dallanır Çiçek sürgünüü enine kesildiğinde köşeli bir yapı oluşturur, parlak yapıda, içi dolu ve sağlam yapılıdır

pancar bitkisi o kadar çok meyve meydana getirir ki,çok dayanıklı olan çiçek sürgünü dahi bu meyvelerin olgunlaşmaya başladığı dönemlerde (en büyük ağırlığa eriştiği dönem) meyveleri taşıyamayarak kırılıp devrilirler o nedenle tohum üretiminde bitkiler birbirine destek olacak şekilde sık dikilirler

meyve ve tohumların olgunlaşması ile çiçek sürgünü sararak kurur ve pancar bitkisi böylece hayat devresini tamamlamış olur

22 yaprak

pancar bitkisi oldukça bol yaprak meydana getirir yapraklar hemen pancarın üstünde bir rozet şeklinde dizilmişlerdir en yaşlı yapraklar en dıştaki yapraklardır yapraklar boyuna çizgili etli yapıda ve 15-20 cm uzunluğunda bir sapa sahiptirler yaprak sapı, yetiştirme sıklığına, sulama durumuna ve güneşlenmeye bağlı olarak kısalır veya uzar yaprak sapı yeşil ve mor renkli olabilir renkli yapraklı çeşitlerde yaprak sapı daima yaprak ayasından daha az renk pigmenti içerir bitki birinci yılda çok miktarda yaprak oluşturur pancar bu yaprakları kanalıyla yağış, sis ve gece çiğlerinden yararlanarak su ihtiyacının büyük bir bölümünü bu yolla karşılar İşte bu özelliği nedeniyle yağmurlama yöntemi ile sulama yaparak az su ile başarılı bir şekilde pancar üretmek mümkün olur taze pancar yaprakları ıspanak gibi değerlendirilir, kırmızı pancarın şeker pancarı üretimi yapılan bölgelerimizde tüketilme alışkanlığının olmayışı büyük ölçüde bu nedenlere bağlamak mümkündür Çeşitlere göre yaprak rengi büyük değişiklik gösterir açık yeşil yapraklı çeşitler yanına siyaha yakın koyu kırmızı renkli yapraklara sahip çeşitlerde vardır ancak genel kural olarak, koyu renkli yapraklara sahip çeşitlerde vardır ancak genel kural olarak, koyu renkli yapraklara sahip çeşitler yine koyu renkli pancar oluştururlar

23 Çiçek

pancarlar çimlenme ve kotiledon döneminde soğuk şoku ile karşılaşmadıkları sürece 1 yaprakları ve pancarı oluşturlar bu oluşan pancar sökülerek serin bir yerde kumda katlanarak muhafaza edilir ve ilk baharda tohumluk parseline dikilir bitkiler başlangıçta bir miktar yaprak meydana getirerek dallanmış ve üzerinde gruplar halinde çiçekleri bulunan çiçek sürgününü meydana getirirler ilıman iklimlerde pancarın sökülerek katlanmasına gerek kalmaz kışı dışarıda geçiren bitkiler ilkbaharda generatif faza geçerler bitkiler çok miktarda çiçek meydana getirirler pancar çiçekleri erselik yapıda olmalarına rağmen çok yüksek oranda yabancı döllenme gösterirler bunun nedeni çiçeklerin protandiri özelliğidir Çiçek sapı çok kısadır ve sayıda çiçek bir yumak şeklinde bir arada bulunur Çiçekler kendine uyuşmazlar az miktarda çiçekte de kendine döllenme görülür taç yapraklar gelişmemiştir Çanak yapraklar gelişerek tohumu kaplarlar pancar da tohum denen aslında içinde tohumu taşıyan bir meyvedir pancarlarda döllenme rüzgarla olur pancar bitkileri çok miktarda sarı renkli çiçek tozu meydana getirirler bu tozlar rüzgar şiddetine ve çevre şartlarına bağlı olarak 15-2 km uzaklıklara kadar taşınabilirler bu nedenle tohum almada mesafe izolasyonuna özen göstermek gerekir

3 tohum ve çimlenme özellikleri

pancarlarda tohumlar grup halinde yumak olarak bulunurlar bu yumaklar olduğu gibi ekilirlerse hem gerekenin 3-5 katı tohum kullanılır hemde her yumaktan tohum sayısına bağlı olarak 2-6 adet bitki gelişir buna karşın pancar yetiştirmede pancarın iyi ve düzgün gelişmesi bitkileri arasındaki mesafe ile çok yakından ilgilidir bu bakımdan istenilen sıra üstü mesafenin verilebilmesi için mutlaka seyreltme yapılmalıdır seyreltme çok zordur ve fazla zaman alır bunun ortadan kaldırılması için yumak halindeki meyvelerin içinde yer alan tohumların yumağı kırılarak monogerm hale getirilmesi gereklidir

pancar tohumları basık şekilli ve kahve renklidir her tohum bir meyve içinde yer alır yumak halinde olan meyvelerden 100 adedi 15-2 gr gelir ve 100 adet yumaktan 150-300 adet, bazen daha fazla bitki gelişir tohumlar çimlenme güçlerini 5-6 yıl muhafaza ederler ve optimum çimlenme sıcaklıkları 20-25 °c arasındaki sıcaklıklardırÇimlenme için 10-14 günlük bir zamana gerek vardır

4 yetiştirilme İstekleri

41 İklim isteği
42 toprak isteği

41 İklim isteği

pancar bitkisi yüksek sıcaklıklardan hoşlanmaz ancak yeterli nemin bulunması durumunda sıcaklıktan fazla etkilenmez Özellikle çimlenme döneminde meydana gelen sıcaklık ve kuraklık çimlenmeyi olumsuz etkiler Çimlenme döneminde meydana gelen sıcaklık ve kuraklık çimlenmeyi olumsuz etkiler Çimlenme döneminde 20-25 °c'lik sıcaklıklarda tohum çok süzenli bir çimlenme gösterir, bu dönemde meydana gelen hafif donlar bitkinin pancar meydana getirmeden çiçeklenmesine neden olur böyle yıllarda verim önemli ölçüde azalır

pancarın kök özellikleri verilirken belirtildiği gibi bitki kuvvetli kazık kökü sayesinde toprağın derinliklerindeki nemden yararlanarak kuraklığı kolayca atlatır ana kazık kök zarar gördüğü taktirde bitki hafif susuzluklara bile dayanamayarak ölür

bitki, gelişme döneminde yüksek nemden hoşlanır yağmurlama sistemi ile sulanması bitki gelişmesini olumlu olarak etkiler

42 toprak isteği

pancarlar organik maddece zengin derin bünyeli yeterli ölçüde kil içeren topraklarda başarılı olarak üretilirlerpancar yetiştirilecek tarla taze ahır gübresi ile gübrelenmemelidir pancar yetiştiriciliğinde anorganik besin maddeleri yeterli ölçüde verildiğinde organik gübrelemeye ihtiyaç duyulmaz domates, lahana, kabakgiller ve patatesten sonra başarı ile üretilir toprak ph'sının 7 civarında olması başarıyı arttırır

ağır killi topraklar özellikle kazık kökten pancar oluşturan çeşitlerde yıkama zorlukları yaratır

pancar yetiştiriciliğinde toprağın hafif karakterde olması ve kil içermemesi çimlenme döneminde büyük sorunlar yaratır Çimlenmenin başarılı olması için tohumun toprakla çok iyi temas etmesi gerekir kili içermeyen topraklarda bunu sağlamak oldukça güçtür

5 yetiştirilme Şekli

51 toprak hazırlığı, ekim ve dikim
52 bakım işleri
53 tarımsal savaşım

51 toprak hazırlığı, ekim ve dikim

pancar yetiştirilecek olan toprağa çiftlik gübresi verilecekse bu gübrelemenin ekimden en az 2-3 ay önceden yapılması gerekir fazla çiftlik gübresi pancardan çok yaprak gelişmesini arttırdığı için risklidir pancar anorganik gübreyi çok sever ekimden önce toprağa dekar başına kolay çözülen no3 formunda 8-10 kg azot, 10 kg kolay çözülen formda p2o5, 15-20 kg k2o atılarak sürümle birlikte sürüm derinliğine karışması sağlanır toprağın ekimden önce çok iyi inceltilmesi ve daha sonrada sıkıştırılması gerekir bu nedenle pancar yetiştiriciliğinde merdane kullanmak mutlaka gereklidir Çimlenme dönemindeki düşük sıcaklıklardan ve hafif donlardan mutlaka kaçınmalıdır bu konuda dikkatli olmak, gerektiğinde ekim tarihini değiştirmek başarı için şarttır

monogerm hale getirilmiş tohumlarla yapılacak ekimde sıra aralarında 30 cm sıra üzerinde 3-4 cm'lik bir aralık verilerek mibzerle akim yapılmalıdır Çimlenme tamamlandıktan sonra verilecek sıra üzeri mesafeye göre seyreltme yapılır ekim derinliğinin toprak özelliği ve toprak derinliğine ekilirler derin ve yüzlek ekimde çimlenme eksiklikleri ortaya çıkar monogerm hale getirilmiş tohum kullanılmış ise dekara 1kg, polygerm tohum kullanılmışsa 2-25 kg tohum kullanılır küçük miktarlardaki ve sıcak bölgelerdeki üretimde, yetiştirme tavalarda yapılmalıdır

tohum ekiminden sonra tohumun toprakla temasının tam olmasını sağlamak amacıyla merdane çekilir normal şartlarda ekilen tohumlar 2 hafta içerisinde çimlenmelerini tamamlarlar

kırmızı pancar üretimi ege bölgesinde kışlık sebzeler olan lahana ve karnabaharlar arasında ara ziraatı şeklinde de yapılır ara ziraatı şeklinde yapılan üretimde ocak usulü ekim uygulanır karnabahar, lahana ve turp tarlalarında boş olan noktalara her ocağa 2-3 tohum gelecek şekilde ekim yapılır Çimlenme tamamlandıktan sonra bitki aralarında 8-10 cm mesafe kalacak şekilde seyreltilirler, sulama ve bakım işleri ara ziraatı yapılan bitkinin sulama programına göre yapılır

52 bakım işleri

bitkiler ilk iki hakiki yaprakalrını çıkardıklarında (4-5 cm bitki büyüklüğünü kazandıklarında) seyreltilirler seyreltme çeşide bağlı olarak sıra üzerinde 6-10 cm arasında değişen mesafelerle yapılır bu aralık iri pancar yapan çeşitlerde daha fazla, küçük pancar yapan çeşitlerde daha az olmalıdır seyreltme çapalama ile aynı anda uygulanır

bitkiler 4-5 yapraklı olduklarında ikinci bir çapa yapılır bundan sonraki işlemler sadece bakım işlemleridir

53 tarımsal savaşım

pancarın gelişme döneminde özellikle dikkat edilmesi gereken konu pancarlarda yaprak biti zararının önlenmesidiryaprak bitleri pancarın büyüme konisindeki genç yaprakları çok sever ve oraya yerleşerek bitkiye büyük zarar vererek bitkinin gelişmesini ve pancar oluşturmasını engeller bitki erken dönemden itibaren dikkatli bir şekilde takip edilerek zararlı ile mücadele sürdürülür ayrıca pancarlarda önemli zarar yapan yaprak pireleri ile düzenli mücadele önem taşır

Önemli hastalığı yalancı mildiyödür Özellikle yüksek rutubetin oluştuğu dönemlerde yapraklarda zarar yaparak bitki gelişmesini durdurur

6 olgunluk, hasat ve depolama

pancar, tohum ekiminden itibaren erkenci çeşitlerde 4-45, geçci çeşitlerde ise 6 ayda hasat edilebilecek pancar iriliğine erişir

pancarlarda olgunluk en dıştaki yaprakların sararmaya başlaması ve pancarın çeşit iriliğine ulaşması ile anlaşılıryaprakların yanlarından yeni sürgün meydana getirmeye başlamış bitkilerde hasat gecikmiş demektir hasadı bu döneme kadar geciktirmemek gerekir hasadı geciken pancarlarda liflenme (odun dokuları belirginliği) artar, kalite düşer bitkiler hasat olgunluğuna geldiklerinde ya özel makinaları ile yada pancar yumrusunu toprak üzerinden yaprakları ile birlikte kavrayarak, kök bükülerek, hasat edilir hasat edilen yumruların toprakları silkelenir, daha sonra yıkanarak kazık kök uçları kesilir hemen pazarlanacaksa demetler haline getirilir (5-6 adedi bir arada)

kışı serin geçen ve don olan bölgelerde sonbaharın ilk donlarından önce hasat edilen pancarların yaprakları yumrunun 2-3 cm üstünden kesilerek alınır, bu şekilde yapraklarından arındırılan pancarların yaralanmamasına özen gösterilirmuhafaza sıfır derecenin üzerindeki sıcaklıklarda yapılır (0-5°c) muhafazanın kumda katlanarak yapılması pancar yumrularını diri tutar bu nedenle bu şekilde muhafaza küçük miktarların depolanmasında tercih edilen bir yöntemdir

7 verim

kırmızı pancarlarda dekardan elde edilen verim yetiştirme ve çeşide önemli ölçüde bağlıdır Ülkemizde kırmızı pancar sahil kuşağında yetiştirilerek tüketilmektedir başlangıçta bu günkü şeker pancarı formundaki kırmızı ve sarı renkli pancarlar (pancarını toprak içinde oluşturan çeşitler) üretilirken daha sonra bunların yerini yuvarlak ve basık şekilli pancar yapan varyeteler almıştır pancarda renk çok önemli bir faktördür ancak çimlenme döneminde soğuk şoku geçiren pancarlar birinci yılda da çiçek sapı meydana getirebilirler Çiçekler beşli yapıdadır ayrıca da pahalıya malolan bir işlemdir genelde bir dekar alandan 2-4 ton ürün alınır pancarda kök merkezden dışarıya doğru gelişir ve pancar kökünden meydana gelen epidermis tabakası çatlayarak atılır ve yenilenir yetiştirme yılında vegatatif olarak gelişirler