ışığın dalga hareketleri - kırınım nasıl oluşur - kırınım çeşitleri - fresnel kırınımı - fraunhofer kırınımı

Küçük bir ışık kaynağının bir engelle karşılaşarak herhangi bir ekran üzerinde oluşturduğu gölgenin sınırlarının çok keskin olmamasıyla gözlenen ve ışığın dalga hareketinden kaynaklanan olay.

Girişim olayına benzeyen kırınım olayında, gölgenin kenarlarında kırınım saçakları denen kuşaklar ya da halkalar oluşur. Bir engel yerine çok küçük deliklerden geçen ışıkta da bu özellik görülür.

Noktasal bir ışık kaynağına bağlı olarak eğrisel dalga yüzeyleri oluşturan kırınım olayı Fresnel kırınımı; paralel ışık demetine bağlı olarak düzlemsel dalga yüzeyleri oluşturan kırınım olayı da Fraunhofer kırınımı olarak adlandırılır.

Fresnel kırınımında dairesel bir engele, çok küçük dairesel bir deliğe ya da eş merkezli saydam ve saydam olmayan halkalardan oluşan bir engele bağlı olarak meydana gelen kırınım biçimlerinin (Fresnel bölgeleri) aydınlık ya da karanlık oluşu, her durum için değişik hesaplarla bulunur.

Bir cisimdeki ince bir yarık ya da bir tel engel de değişik Fresnel kırınımlarına yol açar. Benzer biçimde Fraunhofer kırınımı için de kırınım saçaklarının konumu, aydınlık ya da karanlık oluşu matematiksel olarak hesaplanır.

Kırınım saçaklarının biçimi, konumu, aydınlık ya da karanlık oluşu ya da rengi, ışığın dalga boyuna, engelin cinsine ve boyutlarına ve ekranın uzaklığına bağlı olarak değişir.

Kırınım olayı ses dalgaları için de geçerlidir. Ancak, havada duyulabilir ses dalgalarının dalga boyu 2 ilâ 1.000 cm. arasında bulunduğundan ve önüne çıkan engellerin boyutları da aşağı yukarı bu büyüklükte olduğundan, ses dalgaları için, ışıktakine benzer bir gölge olayı pratikte pek gerçekleşmez. Ayrıca, yansıtıcı yüzeylerin varlığından dolayı da sesin kırınımı ışıktaki kadar kolay olmaz.