Vücudun aktif hareketlerini meydana getiren doku. Kaslar sinir sisteminden aldıkları her hangi bir uyartı ile üzerine yapıştıkları kemiklerin ve iç organların hareketlerini sağlarlar.

İki türlü kas vardır;
a – çizgili kaslar. Lifleri büyükçe ve kırmızı renklidirler. Mikroskop altındaki muayenelerinde lifleri çizgili göründükleri için çizgili kaslar adını almıştır. İskeletin çevresindeki kasların çoğu bu cinstendir.

b – Çizgisiz (düz)kaslar. İnce, renksiz ve mikroskop altında lifçikleri düz görünen kaslardır. Bunlar sindirim borusunun alt kısımlarında, soluk borusunda ve damarların yapısında bulunurlar.

Çizgili kaslar. Bir çizgili kasta şu oluşumlar bulunur:
1) kas cisim,
2) kas kirişi.

Kas cisimleri çeşitli biçimde görülür. Bunlar kasın et bölümleridir. İğsi biçimde, yelpaze gibi, halkamsı veya değirmi olabilirler. Mesela iki başlı kol kası iğsi biçimde bir kastır. Büyük göğüs kası yelpazemsi bir kastır. Anusu büzen kas halka biçiminde, dudak çevresi kası değirmi kaslardandır.

Kasların cisimleri bazen bir veya daha çok olabilir. Bunlara iki başlı, üç başlı, dört başlı olarak rastlanır. Bulundukları vücut bölgesine göre ve kasların sayısına göre adlandırılır. Kol iki başlısı, uyluk dört başlısı, baldır üç başlısı gibi.

Kasların kirişleri (tendon) ise ak ve sedefsi renkte sert kasılmayan parçalar olup kaslar bu bölümleri vasıtasıyla kemiklere tutunurlar. Kas kirişleri silindirik biçimde veya kalınca ve uzun. bir ip şeklinde olabildiği gibi enine, yassı bir örtü biçiminde de bulunabilir. Üç başlı baldır kasının topuk kemiğine yapışan kiriş (Ascbill kirişi) silindirik kirişe; iki başlarının uzun başına ait omuz oynağı içinden geçen uzun kirişi, kalınca ip şeklinde kirişe; karın duvarlarındaki kasların kirişleri ise örtü biçimindeki kirişe örnektir. Bazı kasların kirişleri iki kas cismin arasında olur ki böyle kaslara iki karınlı adı verilir.

Vücuttaki kasların bir çoğu akrenkte bağ dokudan yapılı bir örtü ile sarılmıştır. Bunlara akzar (fascia), ak örtü (Aponevrisis) adı verilir. Bu ak örtüler tarafları ve boyun kasları çevresinde olanları bir kılıf gibi sarmış bulunmaktadır. Vücudun kimi yerlerinde bu kılıfların iç yüzlerinde çıkan bölmeler kasların bir kısmına veya bazı organlara bir takım evler ve yuvalar yapmaktadır.

Kas kirişlerinin oynaklara yakın ve onlara komşu olanlarının çevresinde kaymayı kolaylaştıran zardan kılıflar vardır ki bunlara kiriş kılıfları (Vagina tendinum) denir.

Kasların kemik çıkıntılarını örten kısımları altında yine kaymağı kolaylaştıran kaygın yastıklar şeklinde seröz keseler vardır. Gerek kiriş kılıflarının gerek serbest keselerin içerisindeki kaygan sıvıdır ki kirişlerin ve kasların sert kısımlar üzerinde kaymasını kolaylaştırmaktadır.

Kaslar embriyolojik bakımdan mezodermadan meydana gelmiştir.

Çizgili kaslar istekle kastırılabildiği halde çizgisiz kaslar istek dışında çalışırlar. Yalnız kalp kası yapı bakımından çizgili kaslardan olduğu halde işler bakımından istek dışında çalışır.

Çizgili kaslar, onları meydana getiren bir çok liflerden ortaya çıkmıştır. Bu liflerin kalınlığı ve uzunluğu kasın büyüklüğüne göre değişir.

Çizgisiz kasların lifleri ise çok ince mikroskopik liflerden meydana gelmiştir. Bu liflerin üzerinde çizgi yoktur. Çizgisiz kasların hareketi sempatik sinir sistemi tarafından idare edilir.

Kasların kimyasal yapıları. Kaslar çalışmadıkları zaman alkalin reaksiyon verirler. Kasılmalardan sonra bu reaksiyon asid olur. Bu ekşiliği veren kasların terkibinde sarkolaktik asidin bulunmasıdır. (Yorgun hayvanların eti bundan dolayı makbul değildir, koyunlar kesilmeden bir müddet dinlendirmek usuldendir.) Kasların terkiplerinin yüzde yetmiş beşi sudur, 20 % albuminli maddeler (miyozin) 1 % azotlu ve azotsuz maddeler, (üre asidi, glikojen, yağ, kolestrin) gibi, 3 % mineral m ad. deler vardır. (Fosfatlar, sülfatlar, klorürler, potasyum, sodyum, kalsiyum, magnezyum, tuzları gibi).

Hareket fizyolojisi. Hareket sistemindeki kemik, eklem, ve kaslardan ilk ikisinin hareket işindeki rolleri pasiftir; yani kendileri hareket etmezler; hareket ettirirler. Kasların rolü ise aktiftir; yani kasılarak hareketi sağlarlar. İnsan vücudunda 501 adet kas vardır. Bunun 190 m gövdede, 63 çü başta, 98 zi üst tarafta 46 sı diğer bölümlerdedir. Yetmiş kiloluk bir adamın 30 kilosu ettir.

alıntı