 |
|
|
KARTACA
Kartaca, M.Ö 814 yılında, Filistin topraklarında bulunan Tire (Sur) kentinden gelen Fenikeli tüccarlar tarafından Tunus yarımadasında kurulmuş olan bir kenttir. Fenike dilinde QRT-HDST (Kart-hadaşt) yani "Yeni Şehir" anlamına gelmektedir.
Kuruluş ve Kolonileşme
6.Yüzyıl başında Babil Kralı Nabukadnezar tarafından Tire kenti yıkılınca, tüm Fenike kolonilerinin en büyüğü, en zengini ve en güçlüsü olan Kartaca bağımsız duruma geldi. Tire ve Sidon şehirlerinin İspanya ile Sicilya'da kurdukları koloniler Yunan istilalarıyla karşılaşınca Kartaca'dan yardım istediler. Sonuçta Sicilya üzerindeki Yunan gücü durdurulmakla kalmadı, Kartaca hem Sicilya'da, hem de Balear adaları ile İspanya kıyısında kendi kolonilerini kurdu. Ardından Sicilya, Sardunya ve Balear adalarının tamamı Kartaca tarafından ele geçirildi; Libya ve Cezayir kıyılarında yeni koloniler kuruldu. M.Ö 520 yılı civarında Cebelitarık Boğazı'nın ötesine yollanan bir keşif birliği, Fas, Moritanya, Senegal, Gine ve hatta Madeira ile Kanarya Adaları'nda yeni yerleşimler kurdu. Sürekli büyüyen Kartaca kentinin nüfus fazlası bu yeni yerleşimlere iskan ediliyordu. Özellikle Kuzey Afrika kolonilerindeki nüfusun yerli Afrikalılarla karışması sonucu ortaya Libyo-Fenikeliler olarak adlandırılan yeni bir ırk çıktı.
Kartaca İmparatorluğunun Siyasi Yapısı
Kartaca İmparatorluğu, iki "kral", bir "senato" ve bir "meclis" tarafından yönetiliyordu. Genelde Kartaca'da yönetim, soyluluğun değil de zenginliğin belirlediği bir aristokrasinin elindeydi.Aristotales Kartacada yönetimin zenginlerin elinde olmasını şöyle açıklıyor:"Kartacalılar yöneticilerinin yalnızca en iyi değil,fakat aynı zamanda en zengin kimselerden seçilmesi gerektiğine inanırlar.Bol bulamaç yaşamayan bir adamın iyi bir yönetici olamayacağını ve öyle olabilmek için yeterince bol zaman bulamayacağını ileri sürerler." Bu göstereiyor ki ;Kartacada yöneticilerin zengin kesimden çıkması bir gelenek halini almıştır.
Krallar
Krallar her yıl seçimle belirleniyordu. Görevleri daha çok yargı ve denetimle alakalıydı. Senatoyu denetlerler ve sivil yönetimi de kontrol ederlerdi. Bir kral bir çok kez arka arkaya seçilebilirdi. Örneğin: Hannibal 22 yıl üst üste kral seçilmişti. Bu krallara "shofet" denilmekteydi. (Latince "suffete" olarak geçmektedir.)
Senato
Kartaca Senatosu, 300 kadar asilden oluşuyordu. 30 kişilik iç konseyin üyeliği ömür boyuydu.
Meclis
Kartaca Meclisine ise belirli bir zenginliğe sahip bütün Kartacalılar katılabiliyordu*; ancak bu meclisin shofetleri onaylamak haricinde pek az bir gücü vardı. Meclis ve senato arasında Kartaca tarihi boyunca yaşanan çekişme, imparatorluğun çöküşünü hazırlayan nedenlerin başını çekmektedir.
Ordu ve Donanma
Kartaca denilince akla korkunç bir deniz gücü gelmelidir. Çünkü Kartacanın gücü koloniciliğe ve deniz ticaretine dayanıyordu.İşte bu yüzden Kartaca denizlerde söz sahibiydi. Kartaca donanması çok büyüktü ve bu denizaşırı imparatorluğun can damarıydı. Kartaca gemileri "dörtlü" ve "beşli" denilen tipte, üçer sıra kürekli kadırgalardı. Donanma personeli tamamen profesyonel denizcilerden oluşuyordu. Kürekçilerinin disiplini ve mahmuzlama taktiğindeki uzmanlığı Kartaca donanmasını tüm Batı Akdenizin tartışılmaz gücü yapmıştı.
Kartaca ordusu ilk başta ağır savaş arabalarınca desteklenen hafif piyade birliklerinden kuruluydu. Ancak Sicilya'da Yunanlılarla yapılan savaşlar sonucu ağır silahlı ve zırhlı hoplites askerleri ile phalanx taktiği benimsendi. 1.Pön Savaşı'ndan hemen önce ise Spartalı bir lejyoner, orduyu Makedon usulünde düzenledi. Mısır üzerinden gelen bir Pers ordusu ile yapılan savaşta Kartacalılar ilk defa savaşta fillerin gücüne şahit olmuşlardı. Savaş arabaları da yerlerini, o zamanlarda Afrikada geniş bir coğrafyada bulunabilen fillere bıraktılar. Ordunun çekirdeğini böylece Makedon düzeninde savaşan libyo-fenikeli piyadeler ile filler oluşturdu. Geri kalan birlikler ise tamamen paralı askerlerden oluşturuluyordu. Kartacanın ekonomisi böylesine çok sayıda paralı askeri beslemeye yetmekteydi. Özellikle hafif süvariler, sapancılar, suriyeli okçular ve kılıççılar en çok tutulan paralı askerlerdendi.
Kartaca ordusunun paralı askerlere dayanması Kartacaya bazı avantajlar kazandırıyordu.Bu avantajlardan en önemlisi askerlerin profesyonel olması idi.Roma ve diğer devletlerin ordularına göre daha tecrübeli askerlerden meydana gelmekteydi.Fakat ordunun paralı askerlerden oluşmasının bazı dezavantajlarıda vardı örneğinaralı asker parasını aldığı müddetçe savaşır.parasını alamadığı zaman isteksiz ve asi olur ve nitekim kendini italya yarımadasında ki savaşta göstermiş olup paralarını alamayan askerler Hannibal'i zor durumda bırakmışlardır.
Roma ile İlişkiler
M.Ö 3.Yüzyılın başlarında Kartaca altın çağını yaşıyordu. Batı Akdenizin tek sahibi, tüm Akdeniz ticaretinin de lideriydi. Nüfusu bir milyonu geçmekteydi. Lakin yakınlarında bir yerde kendisini bekleyen bir tehlike vardı; Roma.
İtalya yarımadasının orta kısımlarında kurulu küçük Roma kenti, Kartacanın yaklaşık olarak yaşıtıydı. Beş yüzyıla yakın süren mücadelenin ardından tüm İtalya'yı egemenliği altına almış, hızlı gelişen bir güç olarak tarih sahnesine çıkmıştı. Şimdi gözlerini Sicilya'ya çevirmiş fırsat kollamaktaydı. Beklediği fırsat Sicilyadaki Kartaca kolonileri ile Yunan kolonileri arasında çıkan savaşta, Yunanlıların yardım talebiyle geldi. Roma'nın niyetlerinden uzun süredir haberdar ve tedirgin olan Kartaca, bunu görerek M.Ö. 265 yılında Roma'ya savaş ilan etti. Böyle başlayan 1.Pön Savaşı çok çekişmeli bir mücadeleye sahne oldu. Kartacalılar tarihlerinde ilk defa böylesine dinamik ve güçlü bir düşmanla karşı karşıya geliyorlardı. Uzun ve zorlu muharebelerden sonra Roma galip geldi. M.Ö. 241 yılında Kartaca barış isteyerek Sicilya'dan ayrılmak zorunda kaldı.
Kartaca bu mağlubiyetten sonra kendini toparlayarak intikam almak istiyordu ancak şahit olduğu Roma gücüne karşı bir kez daha savaşa girmeyi göze alamadı. Bunun yerine kayıplarını İber yarımadasının Kuzeyindeki gümüş madenlerine sahip olarak gidermeye niyetlendi. Savaşın kahramanı olan general Hamilcar Barca ile oğulları Hannibal ve Hasdrubal güçlü bir orduyla İspanya'ya çıkarma yaptılar. Ancak Romalılar Kartacanın yeniden güçlenmesine asla göz yummayacaklardı. Kartacalıların yolu üzerinde bulunan Saguntum şehri ile ittifak anlaşması yapan Roma, Kartaca ordusunun Ebro Irmağı'nın Kuzeyine çıkmasını savaş ilanı sayacağını bildiren bir ültimatom verdi. Yeniden savaş rüzgarları esmeye başlamıştı. M.Ö.218 yılında Hannibal hazırlıklarını bitirerek Ebro'nun Kuzeyine bir ordu yolladı. Bunun üzerine Roma Kartacaya savaş ilan etti. Hannibal Roma'yı neredeyse çökertecekken bocalayan Kartacalı komutan üstünlüğünü kaybetti. Romalılar büyük insan kaynaklarını kullanarak kayıplarını telafi ettiler, başkentlerini güvene aldılar ve Kuzey Afrika'ya, Konsül Scipio'nun komutasında bir ordu çıkarttılar. M.Ö.202 yılında yapılan Zama muharebesinde Kartacanın direnişi kesin olarak kırıldı. Zorlandığı barış ile İspanyadaki tüm topraklarını da kaybeden Kartaca, ayrıca bu anlaşma gereği donanmasınıda bir kaç gemi haricinde Romaya vermek zorunda kaldı.Böylece kartaca eski gücünü önemli bir ölçüde kaybetti
Kartaca'nın Sonu
Kartaca ticaret sayesinde yeniden kendini toparlamaya başlamıştı.Şehirde yenilginin izleri silinmişti.Bu durum Roma tarafından kaygı ve endişe ile izleniyordu.Romalılar Hannibal'in kendilerine yaşattığı felaketten öyle etkilenmişlerdi ki, senatoda Kartaca tamamen yok olmadan asla güvende olamayacaklarına inanan birçok senatör mevcuttu. Bunların en ünlülerinden ve Origines'in yazarı olan Senatör Marcus Porcius Cato her konuşmasını "Carthago delenda est" yani "Kartaca yıkılmalıdır!" diyerek bitiriyordu.Hatta bir gün senatoya Kartacadan getirttiği incirleri gösterip "Bakın bu güzel incirler Kartacadan geliyor.Buraya 3 günde geldiler." diyerek toparlamakta olan Kartaca'nın yeniden güçlü bir rakip olarak karşılarına dikileceğini senatoya anlatmaya çalışmıştır.Cato'nun bu çalışmaları sonuç verdi.Roma Kartaca'yı yok etmeye karar vermişti. Romalılar Kartaca'nın Kuzey Afrikadaki özerk krallıklarını isyana kışkırttılar. Kartaca'nın artık eski gücünden eser yoktu. Nihayet M.Ö.149 yılında, Romalıların ittifak kurdukları Numidya Kralı Kartaca'ya isyan etti. Kartaca'nın silahla karşılık vermesi savaş için gerekli bahane oldu. Zama zaferinden sonra "Africanus" ünvanını almış olan Scipio'nun öz torunu, Konsül Scipio Minor'un komutasındaki bir Roma ordusu karadan, bir Roma donanması da denizden Kartaca'yı ablukaya aldı. M.Ö. 146 yılında Roma'ya teslim olan Kartaca yüzyıllarca hatırlanacak bir sonla karşılaştı: Tüm nüfus köle yapıldı, direnenler katledildi. Tüm şehirde korkunç bir yıkım oldu ve hatta bir şey yetişmesin diye tarlalarına tuz döküldü. Bir zamanların güçlü Kartaca İmparatorluğu tamamen yok oldu
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Tarih (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Kartaca
Yazdır
Gelişmiş Arama
Aralık 29, 2012, 10:03:54 ÖS