Kars Müzeleri

Kars Müzesi ilk defa Eski Vilayet Konağı’nın bir odasında, “Eski Eserleri Koruma ve Müze Memurluğu” adı altında 1959 yılında Kars Müzesi'nin çekirdeği oluşturulmuştur.
Kars çevresinden toplanan eserlerin artması ile yeni bir müzeye gereksinim duyulmuş, burada toplanan eserler Kümbet Camisi’nde (Havariler Kilisesi) yeniden düzenlenerek 1964 yılında ziyarete açılmış, 1969 yılında da Müze Memurluğu, Müze Müdürlüğü’ne dönüştürülmüştür.

Prof.Dr.İ.Kılıç Kökten’in 1965-1971 yıllarında Kağızman Camuşlu Yazılıkaya ve Kurban Ağa Mağarası’nda yapmış olduğu kazı ve araştırmalarında ortaya çıkan eserler müzeye getirilmiştir. Kümbet Camisi de bir süre sonra eserlere yeterli gelmeyince, Kars Müzesinin yeni binasının yapımına 1871 yılında başlanmış, yapım çalışmaları 1978 yılında bitirilmiştir. Bundan sonra müzenin teşhir ve tanzim çalışmalarına başlanmış ve Kars Müzesi 22 Nisan 1981’de ziyarete açılmıştır.

Kars Müzesi arkeoloji ve etnoğrafya bölümleri ile müze bahçesindeki eserlerden oluşan üç bölüm halindedir. Arkeoloji bölümünde Prehistorik, kalkolitik, Eski Tunç, Urartu, Roma ve Bizans eserleri bulunmaktadır. Bu eserler arasında taştan değirmenler, obsidiyenler, çeşitli aletler, pişmiş topraktan kap ve kacaklar; kemik, cam, boncuk ve bronzdan süs eşyaları; gözyaşı şişeleri, baltalar, ok uçları, mızraklar, kandiller, bronz iğneler, bronz aletler ve mühürler bulunmaktadır. Ayrıca Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı sikke ve paraları da bu bölümde yer almaktadır.

Müzenin etnoğrafik bölümünde, Geç Hıristiyan dönemine ait ahşap bir kapı, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine tarihlenen yapı kitabeleri bulunmaktadır. Kars yöresinin dokuma örneklerinden halı, kilim, heybe, at çulu, farma halı ve kilim yastık yüzleri, seccadeler; bakır mutfak eşyalarından kazanlar, siniler, tepsiler, taslar, ibrikler, yamaklar, (küçük kazan veya yardımcı kap) debbeler (kavurma kabı), kevgir leğen, sahan, havan ve kaşıklar; çeşitli kesici ve ateşli silahlardan altın ve gümüş işlemeli hançer, kama ve kılıç filintalar, çakmaklı ve toplu tabancalar, demir ve tunç baltalar ile barutluklar; el yazması Kuran başta olmak üzere çeşitli yazmalar, basılı eski kitaplar, fermanlar, yazı takımları, yöresel giysilerden kaftan, cepken, üç etek, bel kuşağı, baş örtüsü, göğüslük (tor) duluk ipi, saç bağı, şal kuşak, kadın başlıkları (kofik), tepelikler ve çoraplar; gümüş işlemeli eğerler, deve çakları, ahşap baston, sopa ve gümüş kırbaç, fayton fenerleri, saatler, gümüş tütün tabakaları, yöresel taşlardan ağızlıklar, tespihler, semaverler, gümüş bilezikler, tepelikler, başlıklar ve gerdanlıklar bulunmaktadır.
Teşhir vitrinleri dışında dokuma aletlerinden teşri, kirman ve çıkrık ile yöresel halı tezgahı ve dokumada kullanılan aletler onları tamamlamaktadır. Ayrıca Kars tarihini içeren kitaplar ile eski gazeteler de bu bölümde sergilenmektedir.

Müze bahçesinde ise; Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemine ait mezar taşları, mimari yapı taşları bulunmaktadır. Doğu Anadolu yöresine özgü Selçuklu ve Artuklu dönemine ait koç, koyun, kuzu ve at şeklindeki mezar taşları, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait çeşitli kitabeler ile mezar taşları da burada teşhir edilmektedir. Ayrıca bahçenin kuzeyinde müze duvarına bitişik özel ray sisteminin üzerinde; Kazım Karabekir Paşa’ya 1921 Kars Antlaşması sırasında Ruslar tarafından hediye edilen tarihi Beyaz Vagon da bulunmaktadır.

İstasyon Mahallesi, Cumhuriyet Caddesi
No:365 Kars
Tel-Faks: (0474) 212 38 17

Gazi Ahmet Muhtar Paşa Müzesi (Merkez)

Gazi Ahmet Muhtar paşa 1877 yılında Osmanlı-Rus Savaşı’nda Kars’ı Ruslara karşı yapılan Başgedikler, Zivin ve yahni Savaşları’nı kazanmış ve bu nedenle de gazi unvanını almıştır. Ancak Alacadağ Savaşı’nda Osmanlı ordusu yenilince Ahmet Muhtar paşa ordusu ile Erzurum’a çekilmiştir.

Kars’ta Gazi Ahmet Muhtar Paşanın karargah binası olarak kullandığı Konak, XIX.yüzyılın ikinci yarısında yapılmış iki katlı, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Konağın dış cephesi bazalt taşından, çatısı da toprak damla örtülüdür. Girişi güney yönünde olan konağın zemin katında iki, birinci katında da bir salon ve üç oda bulunmaktadır.

Kars Valiliği ve Kars Tugay Komutanlığı 2001 yılında bu konağı restore ederek müze konumuna getirmiştir. Konağın birinci katında 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Kars il merkezi ile Yahnılar Tepesi’ndeki tabyalarda bulunmuş, bu savaşla ilgili askeri malzemeler, Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın fotoğrafları, haritaları, Osmanlı ordusunun hareket planları, savaş resimleri ve gravürler sergilenmektedir. Vitrinler içerisinde de top mermileri, fişekler, süvari atlarının nalları başta olmak üzere savaş alanlarından toplanan askeri malzemeler bir araya getirilmiştir.

Müzenin diğer salonu da sergi salonu olarak düzenlenmiştir.

Ani Eski Eserler Müzesi (Arpaçay)

Kars Arpaçay ilçesindeki Ani’de N.Marr tarafından 1904 yılında Eski Eserler Müzesi kurulmuş, bunun başına da Ani kazılarına katılan Leningrad Hermitage Müzesi’nde yöneticilik yapan H.Orbeli getirilmiştir.

Bu müze önce Menucehr Camisi’nde kurulmuş, eserler burada bir araya getirilmiş ve daha sonra Ani’deki yeni müze binası tamamlanınca da 1908’de buraya taşınmıştır. Bu müzede 1892 yılından beri ele geçen yöredeki eserler toplanmıştır. 1917 yılında Ani’de N.Marr bir de bilimsel araştırma enstitüsü kurmuştur. Daha sonra bu arşivi Tiflis’e göndermiştir.

I.Dünya Savaşı’nın başlaması ile 1918 yılında bu müze kapatılmış ve Ani savaş alanının içerisinde kalmıştır. Rusların Kars’tan çekilmesi ve Ani Müzesi’nin boşaltılması sırasında 1918 yılında çevredeki aşiretlerin ve Ermenilerin saldırısına uğrayan müze ile arkeoloji enstitüsü yıkılmış, koleksiyonlarının büyük bir bölümü vagonlara doldurularak Tiflis’teki Kafkas Enstitüsü’ne götürülmüştür. Bu arada müzedeki eserlerin çoğu da yok olmuştur.