Karadeniz'e Dökülen Akarsular


Türkiye akarsularının yaklaşık üçte biri Karadeniz'e dökülmektedir. Karadeniz'deki akarsuları iki grupta inceleyebiliriz:
Birinci grup, Karadeniz'deki dağlık alanlardan kaynağını alan, bu nedenle boylan kısa akarsulardır. Bunların başlıcaları şunlardır:

* Doğankent
* Melet
* azarderesi
* İkizdere
* Fırtına deresi
* Değirmendere
* Aksu

Bu akarsular yıl boyunca genellikle bol su taşırlar.
İkinci grubu, iç bölgelerden doğarak Karadeniz'e dökülen akarsular oluşturur. Bunların çoğu, doğu-batı doğrultusunda akar ve daha sonra kuzeye yönelerek Karadeniz'e dökülürler.
Bu akarsuların başlıcaları doğudan batıya doğru şöyledir:
Çoruh, Mescit dağlarından doğarak batıya doğru akar. Sonra kuzeye yönelir, kısa bir yol aldıktan sonra doğuya döner ve kıyı ile iç kesimlerdeki dağ sıralarını birbirinden ayırarak akışına devam eder. Oltu ve Tortum çaylarını toplar ve kuzeye yönelir. Türkiye'nin en dar ve derin vadilerinden geçerek sınırlarımızın dışına çıkar ve Batum yakınlarında denize dökülür. Kaynaklarını aldığı iç kısımlarda kışın yağışlar kar şeklinde olduğu için, en az suyu kış aylarında taşır. Kar erimeleri ve yağmurlarla birlikte ilkbaharda sulan kabarır ve mayısta en yüksek düzeye çıkar. Öyle ki, Çoruh'un sadece Mayıs ayında taşıdığı su miktarı, bütün bir kış boyunca taşıdığı su toplamının iki katını bulur. Rafting sporuna uygunluğu nedeniyle turistik açıdan önem kazanmış bir akarsuyu-muzdur.
Doğankent çayı, Çadırdağı ve Kalkanlı dağlarının yamaçlarından inen derelerden kaynağını alır. Kuzeybatıya yönelerek Tirebolu'nun doğuşumla denize dökülür.
Yeşilırmak üç önemli kolun birleşmesiyle meydana gelmiştir. Boalardan ilki, Yıldız Dağlarından doğan ve en kısa kol olan Çekerek Çayı'dır. Köse Dağı’nan çıkan ve Tokat Çayı ile Tozanlı ırmağından oluşan ikinci kol, Tokat'tan geçer. Amasya'ya varmadan önce Çekerek'le birleşir. Üçüncü kol Kelkit Çayı’dır. Bu kol, doğu-batı doğrultum bir vadide akarak Amasya'dan gelen Yeşilırmak ile birleşir. Bundan sonra, Yeşilırmak, Canik dağlarını dikine keserek Karadeniz'e dökülür. Yağmur ve eriyen kar sularıyla beslendiğinden, rejimi çok düzensizdir. Aşağı çığırında Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu Barajları, bir kolu olan Tozanlı çayı üzerinde de Almus Barajı yapılmıştır. Denize döküldüğü yerde Çarşamba deltası oluşmuştur.
Kızılırmak, bütün çığırları Türkiye sınırları içinde kalan en uzun akarsuyumuzdur.Sivas'ın doğusunda Kızıldağ'dan çıkan derelerin birleşmesiyle oluşur, % Anadolu Bölgesi'nde büyük bir yay çizdikten sonra kuzeye yönelerek geniş Bafra deltasını oluşturarak denize dökülür. Bu akarsuyun büyük bir kısmı İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Başlıca kollan; Gökırmak, Delice ırmağı ve Devrez çayıdır. Kızılırmak deltasında balıkçılık bakımından önem taşıyan birçok lagün vardır. Bu deltanın bir başka özelliği de yüksekliği 7-8 m'yi bulan kıyı kumullarının bulunmasıdır. Orta çığırında Hirfanlı ve Kesikköprü barajları, aşağı çığırında Altınkaya Barajı yapılmıştır. Rejimi düzensizdir. Mart ayında birden kabarır, nisanda en yüksek akıma ulaşır. Mayıs sonunda ise sulan hızla azalmaya başlar.
Yenice ırmağı, Gerede, Soğanlı, Bolu ve Devrek çaylarının birleşmesiyle oluşur. Genellikle ormanlık ve yağışı yeterli yörelerden aktığı için rejimi oldukça düzenlidir.
Kocaırmak, Küre Dağlarının batı kesiminden kaynağını alan birçok kolun birleşmesiyle oluşur. Ağzında oluşan küçük haliç nedeniyle, üzerinde sınırlı da olsa taşımacılık yapılabilmektedir.
Sakarya, Kuzeybatı Anadolu'nun en büyük akarsuyudur. Çifteler (Eskişehir) ilçe merkezinin güneydoğusundaki Sakaryabaşı kaynağı, bu ırmağın başlangıcım oluşturur. Ankara, Kirmir, Mudurnu ve en büyük kolu olan Porsuk çaylarının birleşmesiyle son şeklini alır. Sakarya da tıpkı Kızılırmak gibi genişçe bir kıvrım oluşturur. Aşağı çığırında, taşıdığı alüvyonların büyük bir bölümünü birer çöküntü alanı olan Osmaneli ve Adapazarı ovalarında biriktirir. Bu nedenle denize döküldüğü yerde belirgin bir deltası oluşmamıştır. Orta çığın üzerinde Hasan Polatkan ve Gökçekaya barajları, bir kolu olan Porsuk çayı üzerinde de Porsuk Barajı kurulmuştur.

teşekkürler

Teşekkürler