Devlet öncesi kabile toplumları iki aşama olarak ele alınır:
1- Devlet öncesi eşitlikçi kabile toplumu
2- Devlet öncesi şeflik veya hiyerarşik toplum
*
1-Devlet öncesi eşitlikçi kabile toplumu
Eşitlikçi kabile toplumunda aile,soy zinciri ve klan gibi bölümler için üretim eylemlerinde uzmanlaşma yoktur.
Her bölümün yetkilisi ayrıdır.
Aile reisi,aile içindeki kadın ve çocukların başıdır.
Aile işlerinde yaşlılar,genç üyelerden daha çok söz sahibidir.
Ancak toplumsal bölümler arasındaki ilişkileri ve üretimi koordine eden herhangi bir lider veya grup yoktur.
Erkeklerle kadınlar arasında bazı işbölümleri varsa da her biri kendi çalışma alanlarında aynı işlerle uğraşırlar.
Böylece bütün ailelerin ekonomik faaliyetleri birbirine benzer.
Başka bir ifade ile,her ailede aynı tip işbölümü bulunduğundan,bütün aileler yapı bakımından birbirine benzer.
Ev,giysi ve süs biçimi hemen herkeste aynıdır.
Bütün kabile üyeleri aynı çeşit araçları kullanır,aynı yiyecekleri yer,aynı dinsel töreyi uygular ve aynı tanrılara taparlar.
Bu tür birkaç toplumsal bölümün aynı oluşu,benzerlik üzerine kurulu bir toplumsal birliğin ortaya çıkışına neden olur.
Fakat toplumsal bölümlerin kendi kendilerine yetmeleri,gerçek anlamda birbirleriyle kaynaşmalarına engeldir.
Öyle ki bir veya birkaç bölümün kaybından toplum hiçbir zarar görmez.
Diğer taraftan bütün toplumlar liderden büsbütün yoksun değildir.
Ancak kabile başkanının genellikle emir verme yetkisi yoktur,ya da olsa bile içinde bulunulan durum ve zamanla sınırlıdır.
Örneğin bu yetkisini ancak av sırasında,savaşta veya törenlerde kullanabilir.
*
Eşitlikçi kabile toplumu için bir örnek verelim.
Bir kabile köyü 4 klan veya yerel bölüm içersin:
Kuş bölümü,Kartal klanı ve Akbaba klanı,
Çiçek bölümü,Zambak klanı ve Lale klanından oluşsun.
Bu durumda başlıca iki bölüm Kuş ve Çiçek bölümüdür.
Bunlar birbirleriyle evlenen iki yarı şeklindedir.
Zira soy zinciri gerçek bir kan bağı sistemidir.
Kartal ve Akbaba klanları üyelerinin aynı atadan gelen gelenekleri vardır ve birbirleriyle çok yakın akraba olduklarından Çiçek bölümündeki Zambak ve Lale klanlarının üyeleriyle evlenmeleri gerekmektedir.
Klan,nüfusu artınca parçalanır ve bazı üyeler yeni bir köy kurarlar.
Bunlar da zamanla öteki bölümlerin parçalanmış soylarıyla birleşirler.
Bu şekilde klan ve ikili örgütlenme bir başka üçüncü yerleşme bölgesinde de tekrarlanır.
Böylece büyüme ve parçalanmayla klan üyeleri kabile bölgesine dağılmış olurlar.
Ancak evlilikler aynı ya da farklı köylerde gene iki ayrı bölüm arasında yapılır.
İkili bölüm arasındaki karşılıklı evlilik ve klanlar arasındaki ilişkiler,kabileyi kaynaştıran bağlardır.
Kartal klanından bir kişi,öteki köylerde de kendi klanının ve kardeş klanın üyelerini bulabilir.
Gerektiğinde bu kişilerden konukseverlik, koruma ve yardım bekleyebilir.
Ayrıca kendi klanından kadınlarla evli Zambak va Lale klanlarıyla da akrabadır.
*
Sonuçlar:
Devlet öncesi eşitlikçi kabile toplumunda üretici güçler hem teknik olarak hem de üretim aracı yönünden oldukça basittir.
Üretim ilişkileri,yani üretim araçlarının mülkiyeti sınırlı sayıda kişilerin yönetiminde değildir.
Bu nedenle üretim güçleri ile üretim ilişkileri çelişkili bir durum yaratmıyordu.
Sınıf farkı olmadığı için herhangi bir otorite sözkonusu değildi.
Fazla ürün elde edilerek üretim faaliyetleri dışındaki insanların beslenmesi ve emeğin baskı altında tutulabilmesi için bu yapı yeterince dinamik değildi.
Üretim ve tüketimin durağan işlevi evliliklerle aynen korunmaktaydı.
Üstyapı kurumları,yani din,felsefe,sosyal yapılanma gibi pekçok olgu da ekonomik altyapı gibi durağandı.
Kısacası,içinde devletin de bulunduğu yeni bir üretim tarzına geçiş için yeni bir ara örgütlenme gerekliydi.
*
2-Devlet öncesi şeflik veya hiyerarşik toplum
Eşitlikçi kabile toplumunda aile,soy zinciri ve klan gibi bölümlerde üretim eylemlerinde uzmanlaşma yoktur.
Şeflik veya hiyerarşik toplumlarda ise uzmanlaşmış bölümler birbirlerine bağımlı olduklarından,bir ölçüde organik dayanışma sağlanmıştır.
Eşitlikçi kabile toplumunda bölümler genel anlamı ile eşittir.
Şeflik veya hiyerarşik toplumlarda ise bölümler birbirlerine benzemekle birlikte siyasal işlev ve ekonomik rollerde rütbe ve mevki bakımından farklılık vardır.
Bazı aile ve gruplar şefler düzeyindedir,ötekiler ise halk olarak kabul edilir.
Bireyler,aileler ve köy toplulukları,ekonomik uğraşlarında uzmanlaşmışlardır.
Kimileri el sanatları,kimileri balıkçılık,kimileri de çiftçilikle uğraşır.
Bu uzmanlaşma büyük ölçüde şeflerin yönetsel rolünden kaynaklanır.
Bir şefin gücü,öteki kabile liderlerininkinden birkaç bakımdan ayrılır.
Herşeyden önce şefler ekonominin yöneticileridir.
Herkese ev,tarla ve otlak için yeterince toprak sağlamak veya toprak dağıtımı yapmak zorundadırlar.
Bazı kaynakların mevsimlik kullanımını önlemek için tabular koymak ve ortak avlar düzenlemek te onların işidir.
Şefler vergileri yeniden dağıtarak uzman zanaatçıların çalışmalarını destekler.
Dinsel güçlerinin yanısıra çatışan taraflar arasında arabuluculuk yaptıkları için hukuksal görevleri vardır
Şeflik veya hiyerarşik toplumlarda uzmanlaşmış bölümler birbirlerine bağımlı olduklarından ve bir ölçüde organik dayanışma sağlandığından ekonomik faaliyetler, eşitlikçi kabile toplumuna göre daha dinamiktir.
*
Sonuçlar:
Devlet öncesi şeflik veya hiyerarşik toplumda üretim ilişkileri,yani üretim araçlarının mülkiyeti sınırlı sayıda kişilerin yönetimindedir. .
Üretim güçleri ile üretim ilişkileri çelişkili bir durum oluşturmaya başlamıştır.
Sınıf farkını oluşturan nedenler pekişmektedir.
Şefler ve üst sınıfların devlet şeklinde teşkilatlanmaları için süreç hazır hale geliyordu.
*
Elbette yeryüzündeki tüm topluluklar birbirlerinin aynısı değilllerdi ve aynı süreçleri yaşamamışlardı.
Çok yakın zamanlara kadar hem eşitlikçi kabile toplumu hem de şeflik veya hiyerarşik toplum şeklinde varlıklarını sürdüren örnekler vardı.
Birçok ilkel topluluklar tarihsel süreçte ya yok olmuşlar ya da başkaları tarafından boyunduruluk altına alınmışlardı.
En basit örneği Kuzey Amerika yerlileri için verebiliriz.
Bunlar kendi evrimlerini yapamadıkları için Amerikan hükümetleri tarafından kontrol altına alındılar.
Bu yazımda anlatmak istediğim,devletin kurulmasına varacak olan süreç için bir toplum modeli vermektir.

Paylaşım İçin Teşekkürler