Günümüzde Iran kimliginin önemli bir parcasi olan 1979 İran Devrimi (Farsca Inkilab-i Islami) tarih icerisinde cogunlugun baskaldirisi miydi yoksa baskaldiridan ziyade İranlilara empoze edilmis bir devrim olarak mi degerlendirilmelidir? Bunu degerlendirebilmek icin de tartisma İran devriminin temel nedenleri ve esas ortaya cikisi üzerine yogunlasmak gerekir. Bu konuda Iran halki öyle tercih etti derseniz tam olarak dogruyu söylememis olursunuz, zira devrim sirasında ilk önce liberal, sol, komunist ve dini gruplar Sah'i devirmek icin birlesmis, Sah'in devrilmesinden sonra ise iktidara yükselen Ayetullah Humeyni, muhalif liderleri ve gruplari teker teker ortadan kaldirmi veya onlari sindirmistir. Bu da gösterir ki rejim acikca kuzu postuna girmis bir kurt gibi davranmis ve diger siyasi gruplari hileli bir sekilde kullanmistir. Bu anlamda Humeyni ve taraftarlarinin yaptiklari sey, devrim sürecinde Sah'i devirme amaciyla birlesmis farkli gruplari İslamcilar, bu sürec icinde güclenerek devrimi bir İslam Devrimi'ne dönüstürmüs ve ardindan bu gruplari hedef alip halki bir oyuna getirmistir.

Üstelik 1963 yilinda yani Devrimden 16 yil önce Humeyni, Sah'in kadin haklarini genisleten, kadinlarda okuma yazma oranin yükseltmeyi ve ülkede toprak reformunu amaclayan bir refomuna karsi kampayan baslatmis ve bunun Allah'a ve Islam'a karsi bir günah oldugunu söylemis olmasina ragmen halk 26 Ocak 1963'deki secimlerinde bu reformlara 5.598.711 "evet", sadece 4.115 Iranli hayir demistir.

Sah'in tüm müdahalerine ragmen Iran'da sadece Islami degil 3 degisik oppozisyon gelismisti. Bunlardan biri Sah'a karsi siddetsiz ve bariscil demonstrasyonlar yapip grevler planlanan komunist Tudah Partisi, digeri de silahli olarak Sah'a karsi gerilla savasi sürdüren Maocu ve Marksist Halk Mücahitleri, bir baska muhalif de Mossadegh'in kurdugu ve bir cok partilerin birlesmesinden olusan ve orta sol'da yer alan Nationale Front'tu (Milli Cephe olarak da bilinir).

Bunlarin yaninda muhafazakar Islamistlerin 1977'de kurdugu cephe ise "Gazaci (veya Savaşçı) Ruhaniler Cemaati'"yi (Jame'e-ye Rowhaniyat-e Mobarez). Medreseler, din okullarinin hocalari Sah'a karsi bu partiyi destekliyordu. Üstelik kücük esnaflari temsil eden Islami Koalisyon Dernegi'nin basindaki teokratlar da (Hayat-e Mo'talefeh Islami) bu partiyi destekliyordu.

Bu parti Mostafa Humeyni 1977'de devrimden önce ölünce cenaze törenlerinde Sah'in devrilmesini ve öldürülmesini isteyip asagidaki istekleri yerine getirlmesini talep ettiler.

1 Humeyni'nin sürgünden geri dönmesi
2 Tüm politik mahkumlarin serbest birakilmasi
3 Kapatilan din okullarinin tekrar acilmasi
4 Kisitsiz konusma Özgürlügü
5 Pornografinin yasaklanmasi
6 Kadinlarin carsaf (cador) giyme hakki
7 Yoksullara yardim ve destek
8 Küresel Kapitalizmden bagimsizlik ve Israil ile tüm diplomatik iliskilerin kesilmesi
9 2500 yillik Iran Takvimin ve nüfus sayimlarinin kaldirilmasi, Hicri ve Islami takvime gecis

Devrimi tetikleyen en son olay ise 7 ocak 1978'de Ettelā'āt gazetesinde Ahmad Rashidi Motlagh isimli bir yazarin Humeyni'yi "prensipleri olmayan, kariyer düskünü ve zorba" olarak tanimlayip elestirdigi "Humeyni ile siyah ve kirmizi Kolonalizm" isimli makalesiydi. Bu makalede yazilanlar Humeyni'nin ve siyasi planlarinin yasadigi Fransa'daki kolonilast ve emperyalistlerden pek farki olmadigiydi.

Humeyni'nin diktatör ruhunu desifre eden bu makale yüzünde Humeyni yalanlar uydururak, makalede kendisine escinsel, karisina da hayat kadini denildigini bahane ederek (ki bu gercek degil) Kum kentinde önüne gelenleri ajan suclamisiyla dövüp bankalari yakarak demonstrasyon hazirlar. Esnaf ve ögrenci dernekleri de sessiz ve bariscil yürüyüsler yaparak bu protestoya katilirlar.

Bu demonstrasyonlarda 5 kisi güvenlik gücleri tarafindan öldürülür, Humeyni de Fransa'dan yalanlarina devam ederek ilk önce 100 daha sonra 300 kisinin katledildigini tüm ülkeye yayar. 40 gün sonra Tebriz'de Kum'da ölenlerin anilirken göstericiler magazalari taslarlar ve bunun üzerine 13 kisi güvenlik gücleri tarafindan öldürülür. Humeyni bu sefer de 300 kisi öldürüldü diye ülkede yalanlar yayar ve demonstrasyonlari tüm ülkede kizistirir. Bu yalanlara cok kizan diger muhalifler kendileri gibi siddetsiz ve bariscil demonstrasyon yapmalari icin Humeyni ve yanlilarini sert bir sekilde uyarir ama Humeyni bunlara aldiris etmez. Humeyni bunun üzerine "kiskirtici slogonlar atmanin ve protestolarda siddet kullanmanin mübah" oldugunu aciklayan bir fetva yayinlar.

Ama Humeyni Iranlilari Sah'a karsi daha da kiskirtmak ve kendi partisini güclendirmek icin saldirilara devam eder. Daha önce Humeyni taraflarinin bir cok kez saldirdigi Abadan'daki Rex Sinemasinin yaninda, ülkede 28 baska sinemada daha yangin cikarilir ve Rex sinemasinda toplam 400 kisi bu yanginlarda ölürken diger sinema yanginlarinda ve demonstrasyonlarda toplam 10bin kisi hayatini kaybeder. Halbuki ülkedeki sinemalarin defalarca Islamcilarin hedefine maruz kaldigi bilinmesine ragmen Humeyni yandaslari bunu Sah'in güvenlik gücleri olan SAVAK'in üzerine atar ve bu yalani da ülkeye yayar.

Iyice güclenen Humeyni ve yandaslari devrimden önce 8 Eylül 1978'de kendisi disindaki tüm demonstrasyonlari yasaklar ve olaganüstü hal ilan eder. Üstelik secimleri yasaklar. Bu yasaga karsi cikan gruplar toplu olarak Tahran'da yine bariscil ve sessiz protestolar yaparken Humeyni bunlara saldirilmasini emreder ve 88 kisi ölür. Ama halk buna ragmen secim yasaginin kaldirilmasi ümüdü icinde her yerde Humeyni'ye ve Sah'a karsi protesto yapmaya devam eder. Diger partiler ve politikacilar politikada serbest hareket edilebilecek alanlar, basin ve ifade özgürlügü olmasini isterler ama Humeyni kendisi secilmeden bilakis kaba kuvvetle Sah'in tahtina geldigi gibi hür secimleri de coktan yasaklamisti, cünkü tüm kurumlari, meclisi, yargiyi ve diger önemli konumlari ele gecirdikten sonra kendisi sectirmek icin secimler yapmayi kafasina koymustu.

Meclis baskani ve tüm Sah karsitlarini temsil eden basbakan Jafar Sharif-Emami'nin Humeyni'den talep ettigi basin ve ifade özgürlügü, hür secimler ve olaganüstü halin kaldirilmasi istediginde de ona, "Bu adam hangi özgürlükten bahsediyor? Özgürlük vermek ona mi kalmis. Allah insanlara özgürlük vermistir. Islam onlara özgürlük vermistir" karsiligi verir.

Kara Cuma olarak tarihe gecen ve yaklasik 86 kisinin Sah'in emniyet gücleri tarafindan öldürüldügü olaydan sonra Humeyni ve taraftarlari 15bin kisi öldürüldü diyerek tüm ülkede 5 Kasim 1978'de yeni bir saldiri dalgasi baslatir ve tüm Tahran'da yanginlar baslar. Yabanci firmalarin ofisleri, sinemalar, alkol satilan isletmeler, otobüsler, arabalar, ve herseyden önce bankalar atese verilir. Bunun üzerine Sah tarafindan secilen basbakan Sharif-Emami istifa eder. Polisler yangin cikaranlarin bir kismini yakalar ve evlerinde operasyonlar yapar. Operasyonlarda nasil provokasyonlarin cikarilabilecegine dair saldiri planlari, yüksek oranda nakit para, cesitli Arap ülkelerinden pasaportlar ve dokumanlar ele gecirilir.

Bu sirada Humeyni yandaslari coktan silahlanmistir ve artik emniyet gücleri sandiklari kisileri ve onlarin ailelerini tek tek öldürmekte ve suikastlar hazirlamaktadirlar. Humeyni yandaslarinin silahlanmasi sadece güvenlik gücleri ve ailelerini degil, artik tüm halki ve diger Sah karsiti gruplari da korkutup susturmustu.

Bunun ardindan tüm yollar acildigindan ve engel kalmadigindan Ocak 1979'da Humeyni Iran'a gelir. 15. subat 1979'da ise idamlara baslanir, ilk önce o zamana kadar tarafsiz davranmis olan ordu mensuplari ve generaller idam edilir. Oysaki Humeyni Iran'a adim attiktan sonra bu idamlardan önceki bir konusmasinda, orduya tarafsiz kaldigi ve Sah'i acik sekilde desteklemedigi icin tesekkür etmisti. Generaller Nassiri, Rahimi, Naji ve Khosrodad Islami adaletin ilk kurbanlari olacaklardi. 22 Subat 1979'da ise 215 yüksek rütbeli ordu mensuplari ordudan atilir. 4 general daha idam edilir.

19 Sbat 1979'da Islam Cumhuriyeti Partisi'ni kurup tüm islamist cemaat ve partileri ayni cati altinda birlestirir. Oppozisyonellerin Islam devrimi yerine Iran devrimi tabirini kullanma önerileri red edilir ve 31. Mart 1979'da hazirlanan ilk halk seciminde halkin önüne iki secenek konulur.

Islami Cumhuriyet

evet (yesil)
hayir (kirmizi)

Bundan sonra yeni kurulan hükümet ic cihada baslar....