İnsana yaratıcı denmez Sual: Mecaz olarak da, insanlar için yaratıcı demek uygun mu?
CEVAP
Yaratmak Allaha mahsustur Mecaz olarak da insanlar için yaratıcı demek yanlıştır (Elektrik ampulünü Edison yarattı) diyenler oluyor Fonograf, megafon, elektrik ampulü gibi aletleri ilk defa bulan Edison; bunları yaratmamış, sadece yapılmasına sebep olmuştur Bunları yaratan, Allahü teâlâdır Hadis-i şerifte, (Allah, her sanatkârın ve sanatının yaratıcısıdır) buyuruldu (Buhari)

Demek ki, Edisonu da, elektrik ampulünü de yaratan Allahü teâlâdır Edisonun bunları yaratması şöyle dursun, mevcut maddeleri bir araya toplayıp, yeni aletlerin yaratılmasına sebep olurken, elinin, ayağının, gözünün, diğer duygularının, çeşitli hücrelerinin, kalbinin, ciğer, böbrek ve diğer organlarının işlemesinden ve kullandığı maddelerin, aletlerin yapısından, içlerindeki atom, proton kuvvetlerinden haberi yoktu Böyle birine yaratıcı denilir mi? Yaratıcı; bunların en ufağını, en incesini, hepsini bilen, hepsini yapandır ki, bu da ancak Allahü teâlâdır (S Ebediyye)

Allahü teâlâdan başka yaratıcı yoktur Her var olanı, O yaratmıştır Maddeleri hareket ettirir Yerlerini değiştirir Bir zamandan, başka zamana götürür Bir halden başka hale döndürür Akıllara hayret verecek şeyler yaratır Bir damla nutfeden ve görülemeyen spermatozoidden bir olgun insan yaratır Nuh aleyhisselam gibi bir peygamberden; asi, kâfir ve ahmak bir oğul yaratır Ebu Cehil gibi taş yürekli, örümcek kafalı bir kâfirden, Hazret-i İkrime gibi bir mümin oğul yaratır En küçük zerre olan, mikroskopta bile görülemeyen atomun derinliğinde; çekirdeğinde, dağları deviren nükleer kuvvetler yaratır Pancarda şeker yaratır Yaprakta fotosentez, özümleme kuvveti yaratır Arıda bal yaratır Cansız yumurtada, canlı hayvan yaratır Çiçeklerde güzel kokular, esanslar yaratır Kuru ağaçta, yapraklar, çiçekler, meyveler yaratır Su içinde hayvanlar, çiçekler, ağaçlar yaratır Acı su içinde tatlı su yaratır

Kimya reaksiyonları ve nice fizik ve kimya özelliklerini yaratır Toprağı bitki haline, bitkiyi hayvan haline döndürür İnsanları, hayvanları çürütüp toprak maddelerine, su ve gazlara döndürür Her şeyin tersini de yaptığı gibi, bunun da ters, geri dönen halini yaratır Bu kâinat fabrikasında her şeyi, hesaplı, düzenli yaratmaktadır Gelişigüzel, yıkıcı, bozucu görünen değişmelerin, hepsinin de çok hesaplı, çok ahenkli bağlılıklar, akıllara hayret veren bir düzen içinde yaratıldığı, günden güne daha iyi anlaşılmaktadır

Allahü teâlânın, hiçbir işinde ortağı yoktur Her varlığın yaratıcısı yalnız Odur Kuran-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Yaratmak Allaha mahsustur) [Araf 54]
(Yaratıcı ancak Rabbindir) [Hicr 86]
(Her şeyi yaratan Allahtır) [Zümer 62]
(Sizi de, yaptığınız işleri de yaratan Allahtır) [Saffat 96]

Cenab-ı Hak, tek yaratıcı kendisi olduğunu ve başka ortağının bulunmadığını bildirirken, insana yaratıcı denmez


Yaratan Allahü teâlâ, kesb eden kuldur
İnsanlar, mahluk olduğu gibi, bütün işleri, hareketleri de, Allahü teâlânın mahlukudur Çünkü Ondan başka, kimse bir şey yapamaz, yaratamaz Kendi mahluk, yaratılmış olan, başkasını nasıl yaratabilir? Yaratılmak damgası, kudretin az olduğuna alamettir ve ilmin noksan olduğuna işarettir Bilgisi, kuvveti az olan, yaratamaz İnsanın işinde, kendine düşen pay, kendi kesbidir Yani o iş, kendi kudreti ve iradesi ile olmuştur O işi, yaratan Allahü teâlâ, kesb eden kuldur

İnsanların ihtiyari işleri, isteyerek yaptıkları şeyler, insanın kesbi ile Allahın yaratmasından meydana gelmektedir İnsanın yaptığı işte, kendi kesbi, ihtiyarı [seçmesi, beğenmesi] olmasa, o iş titreme şeklini alır Kalbin hareketi gibi olur Halbuki, ihtiyari hareketlerin, böyle olmadığı açıktır Her ikisini de, Allahü teâlâ yarattığı halde, ihtiyari hareketle, titreme hareketi arasında görülen bu fark, kesbden ileri gelmektedir

Allahü teâlâ, kullarına merhamet ederek, onların işlerinin yaratılmasını, onların kastlarına, arzularına tâbi kılmıştır Kul isteyince, kulun işini yaratmaktadır Bunun için de, kul mesul olur İşin sevabı ve cezası, kula olur Allahü teâlânın kullarına verdiği kast ve ihtiyar, işi yapıp yapmamakta eşittir Kullarına, emirlerini ve yasaklarını yerine getirecek kadar kudret [enerji] ve ihtiyar vermiştir Bir işin iyi veya kötü olduğunu da bildirmiştir Kul, her işinde, yapıp yapmamakta serbest olup, ikisinden birini seçecek, iş iyi veya kötü olacak, günah veya sevap kazanacaktır


Takdir edenlerin en güzeli
Sual: Kuran-ı kerimde Ahsen-ül-hâlikîn ifadesine istinaden, bazı kimseler, insanlar için yaratmak, yaratıcı tabirini kullanıyorlar Böyle kullanmak uygun mudur?
CEVAP
Kur'an-ı kerimde geçen Ahsen-ül hâlıkin ne demektir? Sözlüğe bakılırsa, Yaratıcıların en güzeli demek olduğu, birçok yaratıcı bulunduğu zannedilir Piyasadaki Kuran tercümeleri de bundan pek farklı sayılmaz Onun için sözlükten, Kur'an tercümesinden din öğrenilmez Muteber tefsirlere, akaid ve fıkıh kitaplarına bakmak gerekir

İmam-ı birgivi, Vasiyetnamesinde, (Bir kimse, rızık Allahtandır; fakat, kulun da hareket etmesi gerekir dese, kâfir olur) diyor Bursalı İsmail Hakkı hazretleri de, Hucet-ül-baligada (Hâlık, yalnız Allahü teâlâdır İnsana yaratıcı demek ilhaddır) diyor [İlhad, dinden çıkmak demektir]

Allahü teâlânın, hiçbir işinde, ortağı yoktur Her varlığın yaratıcısı yalnız Odur Yaratmak, yoktan var etmektir Maddeyi, elemanı yok iken var etmek ve var ettikten sonra, başka bir varlığa çevirmek de yaratmaktır Mesela, insanı, nutfeden, cinleri ateşten yarattığını bildiren âyet-i kerimeler böyle olduğunu bildirmektedir (Rahman 15, Müminun 12-14)

Hâlık kelimesinin birkaç manası vardır Esma-i hüsnadan olan Hâlık, yoktan yaratan anlamına gelir Bu kelimenin şekil veren anlamı da vardır Bu bakımdan insanlar için yaratıcı tabiri kullanılmaz Beydavi tefsirinin Şeyhzade haşiyesinde buyuruluyor ki:

(Ahsen-ül-hâlıkîn, takdîr edenlerin [tasvir edenlerin, şekil verenlerin, suret verenlerin, düzene koyanların yeni tabirle dizayn edenlerin] en güzeli, en iyisi demektir Çünkü halketmenin hakiki manası, ihtira, inşa ve ibdadır Bu kelime, yani hâlık, bu âyet-i kerimede takdir eden manasında kullanılmıştır Çünkü ihtira manasındaki halketmek, Allahü teâlâdan başkası için düşünülmez ki, Allah onların en güzeli, densin) [C4/68]

Hâlik-ul-hâlikîn = Hâlıkların hâlıkı, şekil verenlerin şekil vereni anlamında kullanılsa da uygun olmaz Çünkü Allahın isimleri tevkifidir, yani dinin bildirdiği isimler söylenir Herkes bir tabir uyduramaz İnsanlar için yaratıcı tabiri kullanılmaz Allahtan başka yaratıcı yoktur

İnsanlara, yarattı yaratıcı demek asla caiz değildir Allahtan başkasına, her ne maksatla olursa olsun, yaratıcı demek küfürdür Yaratıcı, yalnız Allahü teâlâdır Nitekim Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Gökleri ve yeri yoktan yaratan Odur Her şeyi O yaratmıştır) [Enam 101]

(Allahın yarattığı gibi yaratıcı ortaklar buldular da, bu yaratmayı birbirine benzer mi gördüler? Her şeyi yaratan Allahtır) [Rad 16]

(Gökleri ve yeri yaratan Allahın, benzerlerini de yaratmaya kadir olduğunu düşünmezler mi?) [İsra 99]

(Her şeyin yaratıcısı olan Rabbiniz Allahtır Ondan başka ilah yoktur Nasıl aldatılıp döndürülürsünüz?) [Mümin 62]
Cenab-ı Hak, tek yaratıcı kendisi olduğunu ve başka yaratıcı, başka ortak bulunmadığını bildirirken, yaratıcının çok olduğu nasıl söylenebilir?


Yaratma işinde mecaz olmaz
Sual: Bir mezhebe uymayı kabul etmeyen biri, İnsan ve diğer mahluklar için mecaz olarak yaratıcı demek küfür olmaz Çünkü, öldüren Allah olduğu halde, Secde suresinin (Öldürmek için vekil yapılmış melek sizi öldürüyor) mealindeki 11 âyeti mecaz olarak, Allahtan başkasına da öldürdü demenin caiz olduğunu göstermektedir Öldüren Allah iken mecaz olarak bir insana bu şunu öldürdü demek caiz olunca, mecaz olarak, bu kimse şunu yarattı demek de caiz olur diyor İnsan için mecaz olarak yaratıcı demekte mahzur var mıdır?
CEVAP
Mecaz olarak da söylemek caiz olmaz İnsanları yoktan yaratan ve öldüren Allahü teâlâdır Bir kimse, birisini öldürse, mecaz olarak bunu ben öldürdüm demesi caizdir Fakat evlenen bir kimsenin bir çocuğu olsa, çocuk olmasına sebep olduğu için mecaz olarak bunu ben yarattım demesi caiz olmaz Yaratma işinde mecaz da caiz olmuyor