İDARİ YARGI İKİNCİ ÜNİTE

YARGI YETKİSİ VE YARGI DÜZENLERİ


Anayasaya göre bireyler arasında ya da bireylerle devlet arasında çıkan uyuşmazlıkların çözümlenmesini bağımsız mahkemeler sağlar.
Mahkemelerin bağımsızını sağlamak üzere hakimlik ve savcılık teminatı öngörülürken, yasama ve yürütme organa karşı mahkemelerin bağımsızlığı sağlamak amacıyla, hakim ve savcıların özlük işlerini düzenlemek Hakimler Savcılar Yüksek Kuruluna bırakılmıştır.

YARGI YETKİSİ


Anayasanın dokuzuncu maddesi yargıyı bir devlet işlevi olarak düzenlenmiş, ve yargı yetkisinin Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağını belirtmiştir.

YARGI BAĞIMSIZLIĞI

Anayasada 138inci maddede mahkemelerin bağımsızlığı 139 üncü maddede ise hakimlik ve savcılık teminatı kurallaştırılmış. Mahkemelerin bağımsızlığı, yargının, yasama ve yürütme organlarına karşı bağımsız yapısını bu doğrultuda yetkilerini kullanmayı ve görevlerini yerine getirmeyi ifade etmektedir. Yargıçların bağımsızlığından kasıt ise yasama ve yürütme organlarına bağlı olmadan hukuka uygun olarak kendi vicdani kanılarına göre hüküm vermeleridir
Hakimlik ve savcılık teminatına göre, hakimler ve savcılar azolunamaz kendileri istemedikçe 65 yaşını bitirinceye kadar emekliye ayrılamaz, bir mahkemenin veya kadronun kaldırılma sebebiyle de olsa bile aylık, ödenek ve diğer haklarından yoksun bırakılamazlar.

HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, yargının, yasama ve yürütme organlarının, etkisinde kalmasının önlenmesi için oluşturulmuştur.
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, 22 asil 12 yedek üyeden oluşur 3 daire halinde çalışır.(22123)

Kurum başkanı adalet bakanıdır. Adalet Bakanı müsteşarı kurulun tabii üyesidir.
Kurulun asil üyelerinden dördü yükseköğretim kurumlarının hukuk dalında görev yapan öğretim üyeleriyle avukatları arasından cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
Üç asil, üç yedek üye Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurul tarafından,
İki asil iki yedek üye Danıştay üyeleri arasından, Danıştay Genel Kurul tarafından,
Bir asil ve bir yedek üye, Türkiye adalet akademisi Genel Kurulu'nca kendi üye ve arasından,
Yedi asil ve dört yedek üyesi birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayıp gereken nitelikler adli yargı hakim ve savcıları arasından
Üç asil ve iki yedek üyesi birinci sınıfı olup birinci sınıf niteliklerini yitirmemiş İdari Yargı hakim ve savcılar arasından
Dört yıl için seçilir.
Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

MAHKEMELERİN KURULUŞU VE YARGI DÜZENLERİ

Anayasanın 142nci maddesine göre mahkemelerin kuruluş, görev yetkileri yasalarla düzenlenir.
Yargı kolu kararları aynı yüksek mahkemede temyiz edilen mahkemelerin oluşturduğu düzen olarak tanımlanabilir.
Anayasada bulunan beş yargı düzeni
* Anayasa yargısı
* adli yargı
* İdari Yargı
* askeri adli yargı
* askeri İdari Yargı

ANAYASA YARGISI, ANAYASA MAHKEMESİ


KURULUŞU

Anayasa yargısı esas olarak kanunların anayasaya uygunluğunun denetlenmesidir.
Ülkemizde bu görevi Anayasa Mahkemesi yapmaktadır.
Anayasa mahkemesi 17 üyeden oluşur.
TBMM iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulu'nun kendi başkan ve üye arasından, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından göstereceği adaylardan seçer.
Cumhurbaşkanı üç üyeyi Yargıtay iki üyeyi Danıştay bir üyeyi Askeri Yargıtay bir üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesi arasında seçer.
Anayasa Mahkemesi'ne üye seçilebilmek için 45 yaşını doldurma şartı vardır.
Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.


ANAYASA MAHKEMESİ'NİN GÖREVLERİ

İPTAL DAVASI

Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin TBMM İçtüzüğü'nün anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliğini ise sadece şekil bakımından denetler.
Anayasa Mahkemesi'nde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı cumhurbaşkanına İktidar ve muhalefet partisi meclis grupları ile TBMM üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.


İTİRAZ YOLU

Mahkeme tarafından anayasaya aykırılık iddiasıdır. Görülmekte olan bir dava sırasında bu sebepten Anayasa Mahkemesi'ne başvurulabilir. Anayasa Mahkemesi beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse, mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır.

YÜCE DİVAN

Milletvekilinin Düşmesine Ve Yasama Dokunulmazlığın Kaldırmasına İtirazlar

milletvekilinin düşmesi veya yasama dokunulmazlığın kaldırılması kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili Milletvekili veya diğer bir Milletvekili iptal için Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilir. Anayasa Mahkemesi iptal istemini 15 gün içinde kesin karara bağlar.


Parti kapatma davaları ve mali denetim

Her iki durumda Anayasa Mahkemesi'nin görevidir.


Bireysel başvuru

1982 anayasasında yapılan son değişiklikle, Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru imkanı getirilmiştir. Buna göre herkes temel hak ve özgürlüklerinin kamu gücü tarafından ihlal edildiğini iddia ederek, Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
Bireysel başvurunun başvuru yollarının tüketildiği tarihten başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde yapılması gerekir. Bu duruma mazeret için 15 gün daha eklenebilir.

ADLİ YARGI -YARGITAY

Adli yargı, ceza davalarının ve kişiler arasında çıkan hukuki uyuşmazlıkların çözümlendiği genel yargı düzenidir. Bu yargı düzeninin yüksek mahkemesi Yargıtay'dır. Yargıtay'ın iş yükünü hafifletmek için bölge Adliye mahkemeleri kurulmuştur.

İDARİ YARGI-, DANIŞTAY

İdare ve vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri İdari Yargı mercileridir. İdari Yargı düzeninin yüksek mahkemesi ise danıştaydır.


ASKERİ ADLİ YARGI-ASKERİ YARGITAY


ASKERİ, İDARİ YARGI, ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ


SAYIŞTAY

Sayıştay genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleriyle mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek, sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir.
Sayıştay'ın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler. Bu kararlar dolayısıyla İdari Yargı yoluna başvurulamaz.

UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ

Ülkemizde birden çok yargı düzeni ve yargı kolu mevcuttur. Yargı kolların görevlerini düzenleyen yasalar mahkemeler arasında görev uyuşmazlıklarının çıkmasını önleyememektedir. Uyuşmazlık mahkemeleri görev ve hüküm uyuşmazlıklarının çözülmesin kurulmuştur. Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir. Diğer mahkemelerle, Anayasa mahkemesi arasında görev uyuşmazlığı varsa, Anayasa Mahkemesi'nin kararı esas alınır.
Uyuşmazlık mahkemesi hukuk ve ceza bölümleri ayrılır hukuk uyuşmazlıkları hukuk bölümünde ceza uyuşmaları cezaevi araba alınır her bölüm bir başkan ile altı asıl üyeden oluşur. Hukuk ve ceza bölümleri uyuşmazlık mahkemeleri genel kurulunu teşkil eder.