Hatmi Hangi Hastalıklarda Kullanılır - Hatmi Hakkında - Hatmi Faydaları - Hatmi Yetiştiriciliği


HATMİ, HAKİKİ AĞAÇ HATMİSİ

ALTHAEA OFFICINALIS L.

(Malvaceae-fam.)

Bulunduğu Yerler: Dere boylarında, nemli bataklık bölgelerde, akarsu kıyılarında taşlıklı yerlerde yetişir.

Yapısı: Etrafa yan kökler salan etli, kısa ve çok başlı köksapı olan ve dış kısmı sarı, içerisi beyaz köksap, 1,5 m. kadar yüksek gövde kıllı, içi boş, doğru, çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar elayası gibi kesik, almaşık, uzun saplı, altta bulunan yapraklar 5 bölümlü, iri dişlidirler. Birinci yaşında rozet şeklinde yanlız alt yapraklar gelişir. İkinci yılda rozetten sap çıkar. Çiçekler yukarıdaki yaprakların koltuklarından grup halinde çıkarlar. Çiçek sapları yaprak saplarından daha kısa, renkleri beyaz ile pembe, soluk pembe ile kırmızı arası değişir. Çanaklar ikişer adet olup dökülmezler. Taç 5 yapraklı, çok sayıda erkek organları vardır. Meyve büyük düğme şeklinde (diskvari), böbrek biçiminde birer tohumlu meyve 15-20 radyal bölmelidir. Tohumlar boz renktedirler.

Kullanılan Kısımlar: Çiçekler , yapraklar, kökler kullanılır. Çiçekler açma zamnında (haziran, eylül aylarında ) toplanır. Gölgede veya 40 dereceye kadar ısılı fırnlarda kurutulur. Kuru çiçekler soluk pembe renkte, kokusuz ve helmeli tattadır. Rutubet payı% 12 dir.Balya halinde paketlenir. Yapraklar da çiçek açma zamında sapsız olarak toplanılır. Gölgede veya 45 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru yapraklar boz yeşil, kokusuz ve helmemsi tattadır. Rutubet payı % 13 tür. Balya halinde paketlenir. Köklerden yalnız iki yaşında olan bitkilerin kökleri alınır, kökler (eylül, ekim aylarında) veya erken ilkbaharda bitkinin uyanmasından evvel (şubat ayında) çıkarılır. Bir yıllık bitkilerin kökleri ince olup kafi derecede helmeli maddelere ihtive etmektedirler. Üç yıllık bitkilerin kökleri de ağaçlaşmış olduğundan, muhtevasındaki helmeli maddeler azalmıştır. Çıkarılan kökler topraktan temizlendikten sonra soyulur, kalınları parçalanır ve gölgede veya 45 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Yavaş kurumada kökler kızışırlar, kuru köklerin dış renkleri beyaz, içi hafif sarımtrak karakteristik kokulu ve tatlımsı helme tadındadır. Kabul edilen rutubet payı %12 dir. Kağıt- kenevir torbalarda paketlenir. Bitkinin bütünü kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir. Tıbbi hatmi toplanırken memleketimizde yetişen diğer cinsleriyle karıştırılmamalı, bu cinsler genellikle kuru yerlerde yetişirler. Tatlarının buruk olmasından da ayırt edilir.

Kimyevi Terkibi: Bitkinin çiçek ve yaprakları başlıca helmeli (sümüklü) madde ve % 0,02 kadar eterik yağ, vitamin C, vs. ihtiva ederler. Kökler % 35 kadar helme 8 heksozlar ve pentolar , galakturon asidi vs. den ibaret), asparagin, betain, sakaroz, yağlı maddeler, pektin, nişasta vs. ihtiva eder.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki iltihaplanmaya karşı, yumuşatıcı ve balgam söktürücü te sirdedir. Buda başlıca helmeli maddeler ihtiva etmesinden ileri gelmektedir.

Tıbbi hatmi Halk tababetinde öksürük, nefes darlığı, ses kısıklığı, mide ve bağırsak iltihabı, midede ekşime ve ülser, böbrek ve mesane iltihabı, zor işeme, beyaz akıntı, ishal, dizanteri vs. hastalıklara karşı kullanılır. Haricen lapa halinde çıban ve yaralara konur, ses kısıklığında gargara, göz iltihaplarında ve emzikli annelerin meme yaralarına karşı kompres halinde kullanılır.

Kullanılışı: Bitkiden 1 çorba kaşığı 0,5 lt. soğuk suda 1 saat bekletilir. Elde edilen mayi bal veya nebetşeker ile tatlılaştırılır, günde 4 defa yemeklerden evvel alınır.

Halk tababetimizde solgun hatmi (althaea pallida willd.) ve bahçelerde yetiştirilen gülfatma (althaea rosea (L.) Cav.) cinslerin kökleri de aynı hastalıklara karşı kullanılır.