Gelincikgiller - Papaveraceae


Gelincikgiller (Papaveraceae), Papaverales takımına ait bir bitki familyası. Kuzey yarımkürenin ılıman ve subtropikal bölgelerinde yayılmış 26 cins 250 kadar tür ihtiva eder. Türkiye'de 5 cins ve 50 kadar türü bulunmaktadır.

Morfolojik özellikleri

Çoğunlukla tek veya çok yıllık otsu, bazen çalı şeklinde bitkilerdir. Genellikle beyaz renkli salgı meydana gelir (bazen sarı veya kırmızı). Yapraklar genellikle loplu ve derin bölmeli, genellikle pinnatid, pinnat veya palmat damarlı, stipulsuz ve alternat dizilişlidir. Çiçekler tek, bazen rasem veya simoz durumlardadır. Çiçekler orta büyüklükten büyük olanlara kadar değişir. Çiçekler düzenli veya bir dereceye kadar düzensizdir. Periyant kaliks korolla şeklinde ayrılmış. Kaliksi meydana getiren sepaller 2 veya 1 dairede yer almış, sepaller serbest ve çabuk dökülür. Korolla 4 – 6 veya daha fazla petallidir. 2 veya 3 dairede yer almış (Çoğu kez 2+ 2 veya 3 + 3 şeklinde) Petaller sarı, portakal, kırmızı, mavi veya menekşe rengindedir.

Androkeum 3 – 15 dairede yer almış, genellikle 16 – 60 stamen ihtiva eder, nadiren 4 – 6 stamenlidir. Anterler bazifiks, uzunluğuna yarılma ile açılır.
Ginekeum sinkarp, genellikle çok karpelli ovaryum tek lokuluslu, bazen 2 – 20 lokuluslu. Ovaryum üst durumlu. Plasentalanma parietal.
Meyve genellikle kapsül, nadiren silikula ya da silikva. Tohumları küçüktür.
Bu familyadan Papaver somniferum, afyon adlı alkoloid elde etmek için ziraati yapılır.

Papaver rhoeas ( gelincik): Genellikle ekin tarlalarında, çayırlarda yetişen, Anadolu’da oldukça yaygındır. Tek yıllık ve kırmızı çiçekli bitkilerdir.
Papaver somniferum (haşhaş): Salgı kanallarında beyaz süt ihtiva eden tek yıllık otsu bir bitkidir. Türkiye'de Afyon, Isparta, Kütahya ve Burdur illerinde üretimi yapılır. Bu bitkinin kapsül tipi meyvelarından haşhaş adı verilen alkoloidler elde edilir. Bu alkoloid keyif verici ve tıbbi amaçlı kullanılır.

Cinsler

Haşhaş (Papaver)
Boynuzlu gelincik (Glaucium)
Hypecoum
Arctomecon
Argemone
Bocconia
Canbya
Chelidonium
Dendromecon
Dicranostigma
Eomecon
Eschscholzia
Hainania
Hesperomecon
Hunnemannia
Hylomecon
Macleaya
Meconopsis
Oceanopapaver
Platystemon
Roemeria
Romneya
Sanguinaria
Stylomecon
Stylophorum
Trigonocapnos