Ezra ve Nehemya Operasyonu, 1950 ile 1952 arasında yapılan yaklaşık 120-130.000 Irak Yahudisinin hava yoluyla İsrail'e getirilme harekatıdır. Taşıma Kıbrıs ve İran üzerinden yapılmıştır. Irak'ta 1968'de sadece 2.000, bugün ise hepsi Bağdat'ta yaşamak üzere 100'den az Yahudi kalmıştır.

Operasyon, adını Tora'da anlatıldığı üzere, M.Ö. 5.yy'da Babil Sürgününden İsrail'e dönerken liderlik yapan Ezra ve Nehemya peygamberlerinden almıştır.

Ön bilgi

Irak Yahudi kimliğinin en kritik değişimi Bağdat'ta Yahudilere karşı düzenlenen Farhud olarak bilinen pogromla başladı. Bu olay, 1-2 Haziran 1941'de Raşid Ali Geylani'nin Nazi yanlısı "Altın Meydan" hükümetinin çökmesiyle patlak verdi. Ayaklanmalarda en az 180 Yahudi hayatını kaybetti.

1945'ten başlayarak, Siyonizm baz alınarak Yahudilere karşı sıkça gösteriler düzenlendi. 1947'de Birleşmiş Milletler Paylaşım Planı'nın onaylanmasıyla Yahudiler hayatlarının riske girdiğini hissetti. Çoğu ağır hüküm giydi veya ağır para cezasına çarptırıldı.

1948'de Şefik Ades'in idam edilmesiyle Yahudilerin güvensizlik hissi daha da arttı.

İsrailli yetkililerin ve Irak'taki "Halutz hareketi"nin desteği ile 1949 ve 1952 yılları arasında yaklaşık 130.000 Yahudi Irak'tan İsrail'e göç etti. Bu olaydaki kilit isimlerden biri, sonradan İsrail hükümetinde bakan olacak olan Şlomo Hillel'di.

Irak hükümetinin çıkardığı göç izni yasasıyla başlayan çıkış bir kaç ay sürdü.

Önceleri göç yasası, Yahudilerin malvarlıklarını ve işlerini tasfiye etmeye izin veriyordu. Fakat sonrada hükümet vatandaşlıktan feragat eden Yahudilerin malvarlıklarına el koydu. Mart 1950'de 1950-1951 Bağdat bombalamaları ile Yahudiler ve mekanları hedef alınınca Yahudilerin İsrail'e göç etme arzusu arttı. Bugün dahi bu bombalamaları siyonistlerin mi yoksa radikal Yahudi karşıtı Arapların mı yaptığı tartışma konusudur.

Nakliye

Bağdat'ta bekleyiş gergin ve zor geçti. Bir ay içinde 50.000 Yahudi tahliye olmak için kayıt oldu, iki ay sonra bu sayı 90.000'e çıktı. Bu toplu hareket, mülteci sayısını 8.000'i aşmayacağını düşünen Irak hükümetini şaşırttı. Hükümet, Yahudilerin işçi olduğu idari enstitülerin çökme ihtimali nedeniyle, bundan korktu. Bu sırada siyonist hareket Yahudileri göç için kayıt yapmaya çağıran bir bildiri yayınladı. Bildiri "Ey, Siyon, Babil'in kızından kaç," ile başlayıp "Yahudiler! İsrail sizi çağırıyor - Babil'den çıkın" ile bitiyordu.

İlk uçaklar 1951'in Mayıs'ında Kıbrıs üzerinden İsrail'e uçtu. Birkaç ay sonra Bağdat'tan direkt Lod havalimanına yüklü bir nakliye gerçekleşti. 1952'nin başında biten Ezra ve Nehemya Operasyonu'nun sonunda 2.800 yıllık Yahudi cemaatinin çoğu Irak'ı terketmiş oldu ve Irak'ta sadece yaklaşık 6.000 Yahudi kaldı.

Sonucu

İlk göçün ardından Bağdat'taki Yahudi sayısı 100.000'lerden 5.000'lere düştü. Her ne kadar Abdülkerim Kasım hakimiyeti altında kısa süreli bir güven hissiyle yaşadılarsa bile sonraki rejimler Irak Yahudilerine karşı olan zulmü arttırdı. 1968'de sadece yaklaşık 2.000 Yahudi vardı. 27 Ocak 1969'da 9 Yahudi İsrail için casusluk yapma sebebiyle idam edilince cemaatten geriye kalanların çoğu da ülkeyi terketti. Bugün ülkede 100'den az Yahudi kaldığı tahmin edilmektedir.

Ezra ve Nehemya Operasyonu'na kadar Bağdat'ta 28 Yahudi eğitim enstitüsü vardı; bunların 16'sı cemaate bağlıyken geriye kalanları özel kuruluşlardı. Bu okullara giden öğrencilerin sayısı 12.000'e kadar ulaşıyordu, diğer öğrenciler ise yabancı veya devlet okullarında eğitim görüyordu. Yaklaşık 400 öğrenci tıp, hukuk, ekonomi, ecza ve mühendislik okuyordu. 1951'de Yahudi körlere hizmet veren okul kapandı; bu Bağdat'ta türünün tek örneği bir okuldu. Yahudilerin Bağdat'ta iki hastanesi vardı, fakirler parasız tedavi ediliyordu, ve başka hayırsever kuruluşları da vardı. 1950'deki 60 sinagogdan 1970'te 7 tane kaldı. Binaların çoğu hükümet tarafından ya düşük fiyata satın alındı ya da el konuldu.