Kitabın yazarı Kemal
Tahir'dir.Kitabın ilk basımı 1956 yılında yapılmıştır.Yazarın Mütareke dönemi aydınlarını
anlattığı "Esir Şehir" üçlemesinin ilk kitabıdır.Kısaca Birinci Dünya Savaşı sırasında
İstanbul'daki sivil aydınların durumunu konu edinir.Ana kahramanlar; Kamil Bey, Nermin
Hanım, Ayşe,Fuat Bey, Nedime Hanım, İhsan Bey, Ahmet Bey, Niyazi Ağabey, Ramiz Efendi
ve Fatma Hanım'dır. Kamil Bey Abdülhamid'in en zengin vezirlerinden Selim
Paşa'nın tek çocuğudur.Genç yaşta çok büyük bi mirasa konmuş ve hayatının büyük
bölümünü yurt dışında geçirmiştir.Nermin Hanım,Kamil Bey'in eşidir.O da bir Paşa
kızıdır.Maddi manevi hiç bir zorlukla karşılaşmamış,bolluk içinde yaşamıştır.Ancak babası
ansızın öldüğünde kumar borçlarından dolayı varlıkları yağma edilmiştir.O dönemde karşısına
çıkan Kamil Bey ile evlenerek hayatını düzene sokmayı amaçlamıştır.Ayşe,Kamil Bey ve Nermin
Hanımın tek çocuğudur.İspanyada doğmuştur ve İstanbul'a döndüklerinde altı yaşına
gelmiştir.Küçük yaşına rağmen bir genç kız gibi girişken,hoş sohbet ve bilgilidir.Fuat Bey,Kamil
Bey'den dört yaş büyük Galatasaray'da beraber okudukları bir tanıdığıdır. Mahir
Paşa'nın oğludur.Bağlarbaşı'ndaki köşkün komşusudur.İhsan Bey ve Ahmet Bey,
Kamil Bey'in Galatasaray Lise'sinden sınıf arkadaşlarıdır.Nedime Hanım, İhsan
Bey'in eşidir.Niyazi Ağabey; İhsan Bey,Ahmet Bey ve Nedime Hanım'ın
Anadolu'ya yaptıkları yardımlar için aracılık yapan en önemli yardımcıları ve güvenilir
dostlarıdır. Ramiz Efendi,Mütareke'den sonra savaşa geri dönmemiş ve
Anadolu'ya yardım etmek için çalışan bir yedek subaydır.Fatma Hanım,Ramiz
Efendi'nin karısıdır. Eğitimsiz ancak son derece cesur ve vatansever bir kadındır.
1914 Dünya Savaşı karışıklığından iki yıl kadar sonra Kamil Bey,karısı Nermin ve kızı Ayşe ile
birlikte İstanbul'a döner.Savaş yılları süresince yurtdışında mülklerinin bazılarını satarak
geçindiği için bir miktar para sıkıntısı çekmektedir.İstanbul'a döneceklerini öğrenen
Nermin Hanım'ın halası ve eniştesi israrla kendilerini köşklerinde misafir etmek
isterler.Kamil Bey'de kabul eder. İstanbul'a kendilerini getiren vapur
Çanakkale'de durduğunda limana inen Kamil Bey İstanbul'un içinde bulunduğu
acı durumu daha iyi öğrenme fırsatı bulur.Şehir yangın yeri halindedir.Kuçuk kız çocukları
sefaletten kendilerini satmaktadır ve bulaşıcı hastalıklar giderek yayılmaktadır.Vatanın
felaketine dayanamayan subay ve memurların bazıları intihar etmektedirler.
Nermin
Hanım'ın halası ve eniştesi son derece büyük ve gösterişli bi köşkte
oturmaktaydılar.Enişte Bey, işgal kuvvetlerinin ileri gelenleri ile işbirliği içinde olan, gönülden
Padişaha bağlı,vatanseverlik duyguları gelişmemiş,her şeye sadece ticaret gözüyle bakan bir
insandır.Kamil Bey'i Kerkük'deki topraklarını İngilizlere satması için ikna etmeye
çalışmaktadır;ancak Kamil Bey bu emrivakiyi kabul etmez ve en kısa zamanda kendi evine
taşınmaya karar verir.
Serencebey'deki konakla,Çengelköy'deki yalı yanmış
olduğundan Bağlarbaşı'nda bulunan çok uzun yıllardır bakım görmemiş köşkü tamir
ettirerek orada yaşamayı planlar.Köşkün tamiri esnasında eski arkadaşı Fuat Bey'le
görüşür ve o'nun başına gelen bir felaket neticesinde yaşamını tamamen değiştirerek bir
kadiri dervişi olduğunu öğrenir.Fuat Bey İtalyan olan karısının, çocuğunu da yanına alarak
başka birine kaçması yüzünden çocuğunu da kaybetmiş olmanın acısıyla derviş olmaya karar
vermiştir.İki yıllık derviş Fuat Bey'le,iki yıllık yoksul Kamil Bey köskün yeniden
yapılmasında kader birliği yaparlar.Birbirlerine hayat görüşlerini anlatarak etkilerler.
16 Mart
1920'de işgal altında olan İstanbul tekrar işgal edildi.İngilizler İstanbul'u ikinci kez
işgal ederken Eskişehir ve Afyonkarahisar'daki askerlerini geri çektiler.Osmanlı yanlısı
olanlar sanki İstanbul'u Kuvayi Milliyeciler işgal etmişler gibi Anadoluya ateş
püskürmekteydiler.Bazaıları içinse son umut Anadoludaydı.Kamil Bey ömründe
Yakacık'tan öteye geçmemiş bir İstanbullu olduğundan Anadolu hakkında hiç bir fikri
yoktu. ve bu düşünceye bu sebeple katılmıyordu.Anadolu'dan Mustafa Kemal ile ilgili
bazı haberler geliyordu.İstanbul'da aydınlar bazı dernekler aracılığıyla Anadolu'ya
yardım gönderiyorlar,subaylar gizlice Anadolu'ya kaçıyorlardı.Kamil Bey vatansever
olmanın neyi gerektirdiğine hala karar verememişti.Bu dönemlerde karşısına Galatasaray
Sultani'sinden sınıf arkadaşı Ahmet Bey çıktı.Ona arkadaşları İhsan'ın yedek
subay olarak harbe gitmiş,beş kere yaralanmış,büyük yaralar göstermiş, esir düşmüş,kurtulup
gelince küçük bir sermaye uydurup bi dergi çıkartmaya başlamış, Kuvayi Milliye'yi tuttuğu
için mimlenmiş,üzerine işlemediği bir suç atılarak on yıl kürek cezasına çarptırılmış olduğunu
anlattı.İhsanın karısı Nedime Hanım'ın dergiyi çıkartmaya devam ettiğini ancak çok
zorluk çektiğini söyledi.İhsan Bey'le Ahmet Bey, Kamil Bey'in Nedime
Hanım'a yardımcı olabileceğini düşündüler ve bunu Kamil Bey'e Ahmet Bey teklif
etti.Kamil Bey'den ilk defa bir fedakarlık isteniyordu,böyle bir hizmeye evvelden beri
muhtaçtı.İşi sevinerek kabul etti.Hemen İhsan Bey'i Ahmet Bey'le beraber ziyaret
ettiler.İhsan güçsüz düşürüldüğü,mahpusa tıkıldığı halde büyük bir iş yapmakta olduğu
belliydi.Kamil hayata girmeye başladığını ve bunun kendisi için iyi olduğunu
düşünüyordu.Çıkartılan gazetenin adı Karadayı'ydı.Artık Kamil'de memleketi
kavrayan,felakete karşı çıkanların yanında,arasındaydı.Elinde iyi-kötü bir savaş silahı olan bir
sorumlu insandı.Nedime Hanımla tanıştı.Nedime Hanım kendisine gazete çıkarmaktan başka
işlerde gördüklerini,mimli olduklarını bir çok hafiye ve sivil polisin kendilerini sık sık ziyaret
ettiklerini anlattı.Önce onların dostlarını tanıması gerektiğini belirtti bunlardan en önemlisi Niyazi
Ağabeydi.Kamil Bey,gazetedeki çalışma ortamını düzeltmek için evden birçok eşyayı oraya
taşıttı.Antika bir Buda heykeli satarak elde ettiği parayla işe dört elle sarıldı.Gün geçtikçe
Nedime Hanım'ın görüşlerinin,cesaretinin,vatan sevgisinin etkisi altında kalarak ona
hayran oldu.Nedime Hanım hamileliği ilerlemiş olmasına rağmen çalışmaya devam
ediyordu.Gazete ünlü yazar ve şairlerin toplanıp,memleket meseleleri ile ilgili
görüştükleri,buluştukları bir yer haline geldi.Niyazi Ağabey'den biraz bahsetmek
gerekirse,kendisi seferberlliğin her cephesinde çarpışmış,Yunan'a ilk kurşunu atanlar
arasında olan biridir.Oğlu rum çetelerince öldürülmüş, kızının ise ırzına geçilmiştir.Karısı
Anadolu'da kaybolmuş, düşmana duyduğu kin duyduğu kin öylesine artmış ki nerede
tehlikeli bir iş sezse hizemete koşar hale gelmiştir.İhsan,Nedime,Ahmet ve Kamil Bey ona
sonuna kadar güvenirdi.
Bir gün Ahmet Bey perişan bir şekilde gazeteye geldi ve acilen
50bin liraya ihtiyacı olduğunu,bin ton cephanenin Anadoluya gönderilmek üzere zorluklarla
gemiye yüklendiğini,pazarlıkta önce 11bin lira istendiğini ancak daha sonra Rozalti isminde
birinin fiyatı 50bin liraya çıkardığını,eğer aradaki farkı bulup veremezse halkın parası olan 11bin
liranında yanacağını anlattı.Hiç birinde metelik yoktu,borç alabilecekleri herkesi
düşünüdler;ama hiç umut yoktu.Kamil Bey nakliye şirketinin direktörünü tesadüfen,Enişte
Bey'in evinde tanıdığını hatırladı ve son çare olarak onunda görüşmeye gitti.Direktör
Fransızdı,Kamil Fransızlar'ın her çeşit vatanseverliği hoş görürlülük ile karşılayacağını
düşündüğünü söyleyerek durumu açıkca anlattı.Direktör zaten taşıma ücretinin 11bin lira
olduğunu aradaki fazkın Rozalti tarafından istenmiş olabileceğini tahmin ederek onlara yardım
etmeyi kabul etti.Gemi sefere çıktıktan sonra Rozalti'nin işine son verdi.
Nedime
Hanım'ın rahatsızlanarak eve gittiği bir gün Niyazi gazeteye gelerek acilen Nedime ile
görüşmesi gerektiğini söyledi.Kamil,Nedime'nin rahatsız edilemeyecek kadar hasta
olduğunu,ne gerekiyorsa kendisinin yapacağını;artık kendisine güvenebileceklerini
söyledi.Niyazi çok önemli bazı evrakların Karadeniz postası yapan Gülcemal vapuruna teslin
edilmesi gerektiğini;ancak Ahmet'in bir gece evvel tutuklandığını,evrakların Nedime
Hanım'da olduğunu söyleyerek sadece Nedime ile bu işi halledebileceğini anlattı.Kamil
aniden aklına gelen bir yalanla Nedime'nin adada yakınlarının yanında olduğunuve
ancak kendisinin ona ulaşabileceğini söyledi. Niyazi bu durumda mecbur kalarak detayları
açıklamak zorunda kaldı.Niyaziyi atlatan Kamil karışık yollardan Nedime'nin evine
ulaşarak durumu anlattı Nedime evrakları vapura kendisi teslim etmek istediğini,bu işe
karışmamasının daha iyi olacağını söyledi.Kamil Nedime'yi de kendisinin güvenilir
olduğuna ikna etmeyi başardı.İlk kez bu kadar büyük bir iş yapabileceği için kendini şanslı
hissediyordu.Bir çok zorlukdan sonra gayet önemli belgelerle dolu kuru üzüm sandığını
Tophane rıhtımında,Gülcemal vapurunun kahvecisi Ramiz Efendi'ye verirken suç üstü
yakalandı.
Uzun ve yorucu sorgularda kendisine bir paşa oğlu olduğu için iyi
davranıldı.Tüm suçlamaları inkar etti,belgeleri bilmediğini,Ramiz'i tanımadığını
söyledi.Sorgulamayı yapan yüzbaşı Nedime Hanım'ın elebaşı olduğunu bildiklerini,
kendisini uzun süredir takip ettiklerini,itiraf ederse babasının hatırı için kendisini affedeceklerini
söylesede Kamil Bey kessinlikle bunu kabul etmedi,sonuna kadar Nedime Hanım'ı
korumaya devam etti.Yüzbaşı arkadaşlarından birinin Nedime Hanım hakkında tüm bilgiyi
verdiğini,Ararat vapurunda kaçırılan cephane işi içinde onun sorumlu olduğunu bildiklerini
söledi.Kamil Bey gemide cephane olduğunu bilmediğini, ilaç ve hastane malzemesi yüklü
olduğunu sandıklarını bunun için Fransız direkötöre kendisinin aracı olduğunu,Nedime
Hanım'ın suçu olmadığını söyledi. Yüzbaşı Nedime'nin özellikle rahatsızlanarak
adaya gittiğini evrakları teslim etmesi için Kamil'i kullandığını söyledi.Bunları ispatlamak
için bir şahitleri olduğunu da belirtti.Her şeye rağmen Kamil,inkara devam etti.Şahitle
yüzleştirilmesini istedi. Askerler şahidi getirdiler.Kamil içeri gelen bu perişan insanı tanıyamadı.Bu
Ahmetti. Ahmet inanılmaz işkencelere maruz kalmıştı.Yüzbaşının söylediği her şeyi kabul etti.

Bütün suçun Nedime Hanım'ın olduğunu söyledi.Kamil çılgına döndü,o anda
aklına gelen ilk yalanı söyleyerek,Ahmet Nedime'ye aşıktı,kendisi tutuklanınca
Nedime'nin dışarda olmasına dayanamadı ve kıskançlıktan bunları uyduruyor diyerek
saldırdı. Ahmet her şeyi olduğu gibi bunu da kabul etti ve o akşam hapiste intihar etti.Kamil
Nedime'nin adaya gitmedi hikayesini sadece Niyazi'ye söyledği bir yalan
olduğunu bildiğinden gerçek ihbarcının o olduğundan emindi;ama yinede Ahmet'i de
affedemedi.Eşinin eve gelmemesinden meraklanan Nermin,hala ve eniştesinin yardımıyla Kamili
buldu ve görüştüler.Nermin Hanım,Kamil'i hiç anlayamıyordu. Kendisinin ve kızının
perişan olduğunu,eniştesinin yardımcı olduğunu ve artık işbirliği yapması gerektiğini
söyledi.Karısının Padişah yanlısı tutumu,kızının özlemi,Kamil!in direncini kırıyordu.Fakat kutuyu
teslim ederken yakalandığı Ramiz Efendi ile yaptıkları arkadaşlıkda,onun cesaretinden,karısı
Fatma'nın vatanseverliğinden,tüm cahilliğine rağmen kocasını Anadolu'ya yardım
etmek için yüreklendirmesinden öylesine etkilendi ki kendinden utandı ve kararından
dönmedi.Son bir teklifle kendisine Roma Elçiliği'nde baş katip olması ve Nedime Hanım
hakkında bilgi verdikten sonra hiç bir yüzleştirmeye ve mahkemeye çıkarılmadan yurt dışına
gönderilmesi tekilf edilmesine rağmen kadını korumaya devam etti.Ramiz'e de Kamil
alehinde ifade vermesi için baskılar yapıldı ama o hiç oralı olmadı.Bu arada İnönü
Zaferi'nin haberi bir bayram sevinci gibi İstanbul'a ulaştı.Mahkemede Ramiz
beraat etti,Kamil Bey,yedi yıl kürek cezasına mahkum oldu.Ramiz Efendi,Kamil Bey'in
elini öptü ve "Yanlızca sizin elinizi öpmedim,bütün kahramanların ellerini öptüm.İnönüde
ölenlerin,sakat kalanların,mahpus yatanların.İşin sonuna geldik,buradaki misafirliğiniz çok çok
birkaç ay sürer,ben Anadolu'ya geçsemde Fatma Hanım mutlaka size gelir, ömrümün
sonuna kadar minnetle hatırlayacağım."dedi.Ramiz Efedi çıktı.Kapı kititlendi.

paylaşım için t$k

Emeqine saqlık çok qsl )=

Güzel Bi Bilgi Emeğine Saglık teşekkürler Paylasımın İçin