Erzincan

Erzincan'ın
Geçmişi

Erzincan’ın İlkçağ tarihi hakkında esaslı bilgiye henüz sahip
değiliz. Ne varki tarihçiler ikinci bin yıl da, bu yörede, hurrilerin yaşadığını, ikinci bin yılın ilk yarısı
başlarında da Hayaslılarla Azziler’in hüküm sürdüğünü kaydetmektedir.

Anadolu’da M.Ö. 1050-1180 tarihleri arasında Hattuşaş’ı merkez yaparak
büyük bir imparatorluk kuran Hitit’ler yakın doğuyu egemenlikleri altına almışlardır.
Şüphesiz ki Erzincan’da Hititler’in yönetimi altında idi. Anadolu’nun
çeşitli yerlerinde yapılan kazılarda Hititlere ait çeşitli eserler ortaya çıkarılmıştır. Erzincan ve
yöresinde Hititler’e ait bir yerleşim merkezine rastlanmamışsa da, bu yörenin Hitit
egemenliği altında kaldığından da hiç şüphe yoktur.

Doğu Anadolu’da
kurulan ilkçağ devletlerinden biri de Urartular’dır. M.Ö.900 yıllarında kurulan bu devlet
Van’ı (Tuspa) başkent yapmış, sınırlarını Hazar Denizinden Malatya‘ya,
kuzeyde Erzurum-Erzincan’dan güneyde Halep-Musul’a kadar
genişletmiştir.

Erzincan yakınlarında Altıntepe’de Prof Dr. Tahsin ÖZGÜÇ
tarafından yapılan kazıda (1953) Urartular’a ait bir çok eser çıkarılmış, bu yörenin Urartu
egemenliği altında kaldığı kanıtlanmıştır.

Çeşitli saldırılara maruz kalan Urartu
şehirleri, teker teker tahrip edilirken Medler’in Anadolu’yu istilası sırasında M.Ö.
600 yıllarında tamamen ortadan kaldırılmıştır. Erzincan ve yöresi, Urartular’ı yenerek
Anadolu’yu istilaya başlayan Med’lerin (M.Ö. 612) eline geçti. Med
Krallığı’nın Kyaksar döneminde Lidyalılar’la yapılan savaşlar, muhtemelen
Erzincan ve civarında cereyan etmiştir. Bu yöreler M.Ö.550 tarihlerinde Persler’in eline
geçmiştir.

Hititler’in Anadolu’yu istila ettikleri sırada, İran yaylasını da
Persler ele geçirdiler. Persler’in yükselişi daha çok Ciroz (550-530), Kampis (530-520)
dönemlerine raslar. Bu dönemde Erzincan ve çevresinde Persler’in eline geçer.
Persler’den sonra Anadolu Makendonyalılar’ın eline geçmiştir.

Roma ordusu M.Ö.70 tarihinde Doğu Anadolu’yu ele geçirmeye başlıyarak Elazığ
yöresindeki Safen (Harput) Kralığı’nı yıktıktan sonra, Tigran Ordusunu da yenilgiye
uğratmıştır. Bu sırada (M.Ö. 68) Pontuslular da Erzincan yörelerinde Roma üstünlüğüne son
vermişlerdir. İran ile Bizans arasında sürekli savaşlara sahne olan Erzincan ve yöresi, en son
Bizans imparatoru Heraklius tarafından 629 tarihinde yenilgiye uğratılan İran’dan geri
alındı.

Halife Osman (644-656) zamanında Habib bin Mesleme 35/655 senesinde
Erzincan ve yöresini ele geçirerek, bu bölgeyi tamamen Müslümanların yönetimine kattı.
Erzincan ve yöresi Abbasiler döneminde de çeşitli saldırılara maruz kaldı. Halife Mütevekkil
Alallah (847-861) döneminde Malatya Valisi Ömer bin Abdullah, Arapgir, Eğin, Kemah, Erzincan
ve Trabzon kentlerini Bizanslılar’dan geri aldı. (859) Böylece Erzincan tekrar Arapların
hakimiyetine geçti.

Türklerin Anadolu’ya akınlar yaptığını daha önce
belirtmiştik. Fakat, Türklerin Anadolu’yu vatan edinmeleri genel kanaate göre Malazgirt
(1071) zaferinden sonradır. Malazgirt zaferi kazanılınca Alparslan, Karasu ve Çatlı nehirleri
vadilerinin fethine Mengücek Ahmet Gazi’yi görevlendirmiştir.

Alparslan’ın komutanlarından olan Mengücek Ahmet Gazi, Erzincan, Kemah, Divriği
ve Şebinkarahisar yörelerini hakimiyeti altına aldı. Kemah’ı merkez yaptı. Ahmet
Gazi’nin ölümü üzerine (1114) yerine oğlu İshak Bey geçti. Bu beyliği uzun süre
yöneten İshak Bey ölünce (1124) yerine Melih Mahmut geçti. İshak Beyin oğulları onu
tanımayınca, Mengücek devleti parçalandı. Kemah Melih Mahmut’a Erzincan Davut
Şah’a, Divriği’de Süleyman Şah’a düştü. Davut şah’ın
öldürülmesi üzerine (1151) Erzincan’a 13 yıl Süleyman Şah’a sahip olmuş;
Davut Şah’ın oğlu Fahrettin Behram Şah (1165) yılında babasının tahtında oturunca,
Mengücek Beyliği tekrar güçlenmiştir. Fahrettin Behram Şah, Kılıçarslan’ın damadı
olması da göz önünde bulundurulursa, Mengücek Selçuklu münasebeti daha iyi anlaşılır.

Behram Şah zamanında, Erzincan çok ilerlemiş, ticaret ve sanayi gelişmiştir. Zelzeleler
sebebi ile o dönem ait eserler maalesef günümüze ulaşmamıştır. Behram Şah 1225 tarihinde
Erzincan’da ölmüş, aşağı Urla (Ula) köyünde defnedilmiştir.

Behram Şah
ölünce yerine oğlu Davut Şah geçti. 1228 tarihinde Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat
Erzincan ve Kemah’ı işgal ederek Mengücek Beyliğine son verdi. Alaaddin Keykubat
ile Celalettin Harzem Şah arasında Erzincan yakınlarında, Yassı-Çemen denilen yerde 1230
tarihinde savaş oldu ve Celalettin Harzem Şah yenildi. Alaattin Keykubat’ın ölümü
(1237) üzerine, yerine oğlu II. Gıyasettin Keyhüsrev geçti. Onun zamanında devlet Moğolların
istilasına uğradı. 1240 tarihinde Erzurum’u işgal eden Moğollar Erzincan’ı
geçerek 1243 tarihinde Kösedağ savaşında Anadolu Selçuklu Devletini hezimete uğrattı.
Böylece Erzincan ve yöresi İlhanlıların eline geçti. İlhanlılar yöreyi beylerle (Vali) yönettiler.
Timur-Taş Bey Mısır’a kaçarken yerine Alaaddin Eretna’yi bıraktı.

Timur-Taş’ın Mısır’a sığınmasından sonra valiliğe gelen Alaaddin Eretna
ilhanlı hükümdarı Ebu Sait Bahadır Han’ın ölümü (1335) üzerine İlhanlılarla olan bağını
keserek görünüşte Celayırlı Hükümdarı Büyük Şeyh Hasan Han’a bağlı kalarak
bağımsızlığını ilan etti.

Bir ara Çoban Oğulları Hükümdarı Küçük Şeyh Hasan,
Erzincan ve yöresi kendi beyliğine kattıysa da 1338’de Memluk Sultan Nasreddin
Muhammed’in yardımı ile Erzincan ve yöresi Küçük Şeyh Hasan’dan kurtuldu.
Erzincan bu beylik döneminde de el değişmiştir. Alaaddin Eratna 1352’de öldükten
sonra yerine oğlu Gıyasettin Mehmet getirildi. Çıkan anlaşmazlıklar sonunda Erzincan bağımsız
olarak, Burak Bey’e bırakıldı. Sırası ile Ahi Ayna Bey (öl. 1362), Pir Hüseyin (öl. 1379),
Mutahhareten Bey yönetimi ele aldı. Mutahhareten döneminde, Kadı Burhanettin
Erzincan’a ve yöresine birkaç kez saldırı düzenledi. Bu saldırılar Akkoyunlu Hükümdarı
Kutlu Bey’in yardımı ile atlatıldı.

Bu dönemde Erzincan üzerinde
Akkoyunlular’ın etkisini görmekteyiz.

Erzincan Emiri
Mutahhareten’in Timur’a bağlanması Osmanlı Padişahı Yıldırım Beyazıt’ı
kızdırmıştı. Beyazıt da Erzincan’ı muhasara etti.(1401) Fakat çok geçmeden Ankara
Savaşı patlak verince, yöre tekrar Timur’un eline geçti. (1402)

Yörede Fatih
Sultan Mehmet dönemine kadar Osmanlılar etkili olamadılar. 1419’da 1. Mehmet
zamanında Karakoyunlu Beyi Kara Yusuf Erzincan’ı zapt etti Pir Ömer’i vali
tayin etti.

1455’de de, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan
Erzincan’ı aldı. Kaleyi yeniden onardı. Yöre Fatih ile Uzun Hasan arasında çıkan
Otlukbeli savaşına kadar (11 Ağustos 1473) Akkoyunların elinden kaldı.

Bu
savaştan sonra Osmanlıların denetimine geçti.

1502 tarihinde Safevi tahtına gecen
Şah İsmail Erzincan’ı karargah yapmıştı. Anadolu’yu eline geçirmek isteyen
Safeviler’e Yavuz Sultan Selim 23 Ağustos 1514’te Çaldıran Savaşıy’la
dur deyince, Erzincan tekrar Osmanlılar’ın yönetimine geçti.

Kanuni Sultan
Süleyman 1534‘te Tebriz Seferi, 1540’da İran Seferi sırasında
Erzincan’a uğramıştır.

Birinci dünya savaşından 11 Temmuz 1916 tarihinde
Ruslar tarafından şehir işgal edilmiş, bunu fırsat bilen ayrılıkçı Ermeniler’de silahlı birlikler
oluşturarak faaliyete geçmişlerdir. 18 Aralık 1917 de Sovyet hükümeti ile yapılan Erzincan
Mütarekesi ile 11 Ocak 1918 de rus askerleri bölgeden çekilmiş ancak, ermeni çeteleribir çok
kanlı olaya neden olmuştur. Kazım Kara Bekir komutasındaki askeri birlikler 13 Şubat 1918 de
Erzincan’ı 22 Şubat 1918 de Tercan’ı ermeni silahlı güçlerinden kurtarmışlardır.
Kurtuluş savaşında ve hareketli geçen Cumhuriyetin ilk yıllarında Erzincan halkı Büyük
Atatürk’ün yanında olmuştur.

Kentin adının “Eriza” veya
“Aziriz” kelimelerinden geldiği, ilk önce “Erziricin” daha sonrada
bugün ifade edildiği şekilde “Erzincan” a dönüştüğü rivayet edilmektedir.

Benzer Konular
	Konu Başlığı	Başlatan	Yanıtlar	Görüntü	Son Mesaj
	Op.dr. Erkan Hirik (erzincan) Doktorlar	Asortik Hatun	0	713	Aralık 05, 2013, 02:27:58 ÖS Gönderen : Asortik Hatun
	Op.dr. Hakan Özkan (erzincan) Doktorlar	Asortik Hatun	0	578	Aralık 05, 2013, 02:28:33 ÖS Gönderen : Asortik Hatun
	Op.dr. Halil Gök (erzincan) Doktorlar	Asortik Hatun	0	660	Aralık 05, 2013, 02:29:17 ÖS Gönderen : Asortik Hatun
	Erzincan'da Bir Kuş Var Türküsü'nün Hikayesi Türkü Hikayeleri	Kanlı Kartal	0	1037	Haziran 28, 2015, 09:43:26 ÖÖ Gönderen : Kanlı Kartal
	Erzincan'da Deprem Güncel Haberler	-Trinity-	0	590	Mayıs 09, 2016, 08:04:26 ÖÖ Gönderen : -Trinity-