 |
|
|
KONU VE KAYNAKLAR
Osmanlı tarihi boyunca Ermeniler; Rusya, İngiltere ve Fransa gibi devletlerin tahrikiyle isyanlar çıkarmışlardır. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin çeşitli yerlerinde Ermenilerin isyan hareketleri artmıştır. Bilhassa Maraş ve Zeytun bögesinde yaşayan Ermeniler de bu isyanlara katılmışlardır.
Ermenilerin siyasi faaliyetleri hakkında birçok genel araştırmalar yapılmış; fakat Maraş ve Zeytun'daki Ermenilerin siyasi faaaliyetleri ile ilgili arşiv belgelerine dayalı bir araştırma yapılmamıştır. Bu eksiği tamamlamak amacıyla tarafımızdan Maraş ve Zeytun bölgesine ait dar alanda ve belli zaman dilimi içinde geniş bir çalışma yapılmıştır. Araştırmada 1845-1908 yılları arasında Maraş ve Zeytun'da Ermenilerin siyasi faaliyetleri incelenmiştir. Konuyla yakın ilgisi bulunması sebebiyle birinci bölümde Ermenilerin ve Sis katagikosluğunun tarihi hakında kısaca bilgi verilmiştir.
Araştırma yapılırken literatürler ve arşiv belgeleri taranmış, bu bölgeye ait konuyla ilgili bilgiler objektif bir şekilde ele alınmıştır. Arşiv belgelerinden alınan bilgiler yazılırken kronolojik eserlerdeki bilgiler ile karşılaştırılmış, belgede verilen bilgiler ayrıntılarıyla incelenmiş ve tarihler miladi yıla çevrilerek gösterilmiştir.
Araştımanın yazılmasında yararlanılan kaynaklar şunlardır:
A. Arşiv Belgeleri
1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
a. "Osmanlı Belgelerinde Ermeniler" katalogları: 13 numaralı fonda kayıtlı olan Osmanlı Belgelerinde Ermeniler serisinde, 1691-1895 yılları arasına ait Ermenilerle ilgili olarak Hariciye Nezareti'nin, mutasarrıflıkların ve vilayetlerin yazışmaları ile çeşitli olay ve konulara ait Osmanlıca ve yabancı dilden belgelerin fotokopilerinden ve bunların analitik ve kronolojik özetlerinden oluşan belgeler bulunmaktadır. Toplam 33 cild olan bu katalogun her cildinde belgenin özeti verilmiş ve sonuna da indeks konulmuştur.
b. Yıldız Evrakı Katalogları: 17 numaralı fonda kayıtlı olan Yıldız Evrakı Kataloglarında Sultan İkinci Abdülhamid'in Osmanlı Devletini idare ettiği yer olan Yıldız Sarayı'na atfen bu adı alan Yıldız Evrakı ve devlet adamlarının sarayla münasebetlerini içeren bu fon altı gruptan oluşmaktadır:
1. Yıldız Evrakı
2. Sadâret-Resmî Mâruzât Evrakı
3. Sadâret-Hususî Mâruzât
4. Mütenevvî Mâruzât Evrakı
5.Yıldız-Perakende Evrakı
6. Yıldız- Mâruzât Defteri
Toplam 37 cild katalogdan oluşan Yıldız Evrakı analitik (çözümleyici) tasniflidir. Kataloglarda içte ve dışta meydana gelen olaylar, Ermeni meselesi, askeri konular, mahkemelere intikal eden hadiseler ve çeşitli konular yer almaktadır.
c. İrade Katalogları: 12/A, 12/B ve 12/C fonlarında kayıtlı olan İrade Katalogları toplam 139 cild olup ana başlıklar altında iradelerin kronolojik sıraya göre analitik özetleri yapılmıştır. Bu kataloglarda adliye ve mezâhip, askerî, dahiliye, hariciye, zaptiye ve çok çeşitli konular ile ilgili iradeler bulunmaktadır.
d. Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920): Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığının 14 numaralı yayını olan bu eser 1994'te Ankara'da yayınlanmıştır. Eserde Ermenilerle ilgili Osmanlıca belgelerin fotokopileri ve transkribeleri bulunmaktadır.
e. Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar'da ve Anadolu'da Ermeni Mezalimi: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığının 23 numaralı yayını olan bu eser 1995'te Ankara'da yayınlanmıştır. Eserde Ermenilerle ilgili Osmanlıca belgelerin fotokopileri ve transkribeleri bulunmaktadır.
2. Maraş Şer'iye Sicilleri: Tarihimizin önemli kaynaklarından olan şer'iye sicillerinde iktisadi, sosyal ve idari yapımızla ilgili otantik belgeler bulunmaktadır. Bilhassa şehir tarihini yazmak ve sosyal yapısını ortaya koymak için bu belgelerden yaralanmak gerekmektedir. Adana Müzesinden alınarak Ankara Milli Kütüphanesine götürülen Maraş Şer'iye Sicillerinin sayısı 7'dir. Maraş'ın günümüze ulaşabilen en eski şer'iye sicili, H. 1297/M. 1876 tarihli olanıdır. 1876- 1922 tarihleri arasında muhtelif zamanlarda tutulmuş olan şer'iye sicillerinden ancak 7 tanesi günümüze kadar ulaşabilmiştir. Aslında daha fazla şer'iye sicilinin olduğu tahmin edilmektedir.
Günümüze az sayıda ulaşan şer'iye sicillerinden bir kısmının kâğıtları yıpranmıştır. Bunu önlemek amacıyla Maraş'a ait bütün şer'iye sicillerinin mikrofilmleri alınmış ve Milli Kütüphane tarafından araştırmacıların hizmetine sunulmuştur. Maraş Şer'iye Sicillerinin numara, tarih ve sayfa adetleri aşağıda göterilmiştir.
Numara Tarih Sayfa Numarası
229 1304 390-463
230 1320-1336 9-97
231 1311-1316 1-224, 1-509, 1-181
232 1295-1296 1-150
233 1292-1295
234 1322-1325 1-554
235 1319-120 1-121
3. Ermeni Olayları Tarihi: Hüseyin Nâzım Paşa tarafından hazırlanan ve Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığının 15 numaralı yayını olan bu eser 2 cildtir. Eserde Ermenilerle ilgili Osmanlıca belgelerin fotokopileri ve transkribeleri bulunmaktadır.
4. British Documents On Ottoman Armanians: Bilal N. Şimşir tarafından hazırlanan ve Türk Tarih Kurumu Başkanlığının 78 numaralı yayınını olan bu İngilizce eser 4 cildtir. Eserde Ermenilerle ilgili İngilizce belgelerin fotokopileri bulunmaktadır.
5. British Documents On Foreign Affairs: University Publication Of America'da yayınlanan bu İngilizce eserde Ermenilerle ilgili çok sayıda belgenin fotokopisi bulunmaktadır.
6. ATASE: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stretejik Etüt Başkanlığı Arşivinde Ermenilerle ilgili belgeler incelenmiştir.
7. BCA: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde Ermenilerle ilgili belgeler incelenmiştir.
B. Yayınlanmış Eserler
a.Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi: Esat Uras tarafından Ermenice kaynaklara dayanılarak hazırlanmıştır. Belge Yayınları tarafından 1987'de İstanbul'da yayınlanan bu eser 798 sayfadır. Ayrıca bu eser aynı yayın evi tarafından 1988'de İstanbul'da " The Armenians In History And The Armenian Question" adıyla İngilizce olarak yayınlanmıştır.
b. The Armenian Review dergisinin Winter 1977-78 tarihli nüshasının part I de ve aynı derginin Spring 1978 tarihli nüshasının part II de Maraş'taki olaylar hakkında "The 22 Days of Marash: Papers on the Defense of the City Against Turkish Forces Jan. - Feb., 1920" adlı makale yayınlanmıştır. Bu makalede Ermenilerle Türkler arasındaki mücadele ayrıntılarıyla anlatılmıştır.
c. The Lions Of Marash adlı eser Stanley E. Kerr tarafından yazılmış ve 1973'de Albany'de yayınlanmıştır. American Near East Relıef teşkilatında görevli olarak Maraş'ta bulunan Stanley E. Kerr, gördüklerini ve yaşadıklarını yanlı olarak bu eserde yazmıştır. Fakat bu eser, konuya farklı açıdan bakmak amacıyla okuyucu için vazgeçilmez bir kaynaktır. Eserde o gün için Ermenilerin lehine ve Türklerin aleyhine anlatılan olaylar bugün Türklerin lehine dönmüştür.
d. "Ermeni Meselesi" nin Perspektifi ve Zeytun İsyanları: Erdal İlter tarafından hazırlanan bu telif eser Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü'nce 1995'te Ankara'da yayınlanmıştır. Eserin hazırlanmasında arşiv belgelerinden istifade edilmemiştir. Fakat eksik de olsa alanında yazılmış tek eserdir.
e. Ermeni Sorunu, Ermeni Dosyası, Osmanlı İdaresinde Ermeniler, Ermeni Komitelerinin A'mâl ve Harekât-ı İhtilâliyesi, Ermeniler Hakkında Makaleler ve Derlemeler, Ermeni Komitelerinin İhtilal Hareketleri ve Besledikleri Emeller gibi çok miktarda eserler yayınlanmıştır. Bibliyografyada gösterildiğinden bunlar hakkında burada ayrıntılı bilgi verilmemiştir.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::|~ ☼ Kültür ☼ ~|::. > Genel Kültür. > Sözde Ermeni Soykırımı (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Ermenilerle İlgili Konu ve Kaynaklar 
Yazdır
Gelişmiş Arama
Ocak 18, 2018, 03:17:28 ÖS