dürtü bozukluğu - dürtü bozuklukları - alışveriş bağımlılığı - alışveriş bağımlılığı nedir - alışveriş bağımlılığı hastalığı - kompulsif alışveriş yapma


Dürtü Kontrol Bozuklukları:
İnternet Bağımlılığı ve Kompulsif Alışveriş Yapma- Alışveriş Bağımlılığı

Bir kaç mailimi okur sonra kapatırım diyerek bilgisayarı açıp, saatlerce kapatamadığınız oldu mu hiç? Telefonunuzun ekranını sık sık biri aramış mı diye kontrol eder misiniz? İçinizdeki isteğe engel olamayıp “Gönder” tuşuna bastıktan sonra yolladığınıza pişman olduğunuz mesajlarınız oldu mu? Öfkenize engel olamayıp patladığınız, karşınızdaki insanı gerçekten kırdığınız oldu mu? Peki pişman mısınız?
Bunlar çoğu zaman herkesin yaşadığı şeyler fakat alışkanlık haline geldiği zaman söz konusu durum değişiklik gösterir. Yaptıklarımız genellikle kontrolümüz altındadır, önce davranış süzgecimizden geçirir, daha sonrasında ise uygularız. Kontrol bizdedir. Dürtü kontrol bozukluğu ise içinden geldiği gibi davranmak, kural tanımamak olarak tanımlanır. Dürtülere engel olamayıp, yaptıktan sonra pişman olma halidir. Yangın çıkarma isteği, saç-kıl koparma, bir şeyler çalma, öfke patlamaları olarak, dürtü kontrol bozuklukları çeşitlerini sıralayabiliriz. Fakat son günlerde sıkça görülen, ailelerin şikayetçi olduğu, dürtü kontrol bozukluğunun çeşidi olarak bilinen, henüz bilimsel bilgi niteliğini kazanmamış bir dürtü kontrol bozukluğu var ki adı: İnternet bağımlılığı.
İnternet Bağımlılığı
Teknolojinin gelişmesi, evlere bilgisayarın gelişi ve cep telefonları ile internete erişimin kolaylaşması ile birlikte; internet kullanımı hiç beklenmedik düzeyde gelişme gösterdi. İnternetin bir sınırı yok tek tuşa bastığınız anda, kelimeleriniz dünyanın diğer ucuna gidiyor. Arkadaşınızın yaptığı keki, nişanını, düğününü, Facebook anasayfanızda görüyor, Twitter’da yazdığınız tek bir cümle anında binlerce insana ulaşıyor, arama motorlarıyla istediğiniz çoğu bilgiye anında ulaşabiliyorsunuz.
Peki bağımlılık nerede başlıyor ?
İnternetin patolojik olarak aşırı kullanımı ile birlikte aşağıdakisorunlar ortaya çıkmaya başlamaktadır:
• İşyeri/okul performansının düşmesi,
• Uykusuzluk,
• İnternetsiz hayatın çok sıkıcı ve boş olduğu düşüncesi,
• İnternetin aşırı kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan kas ve iskelet sistemi problemleri,
• Belirli cins video oyunlarına bağlı epileptik nöbetler bahsi geçen belirtilerdir.
Sanal dünyanın sınırsızlığı, çekiciliği, istenilen kimliğe bürünebilme gibi olanaklar sunması ile internet her alanda ve her yaşta insanı özellikle etkilemektedir. En çok etkilenen yaş grubu ise şüphesiz çocuklar ve gençler olmaktadır. Okul döneminde sanal dünya ile tanışan ve sınır koymayı henüz öğrenemeyen genç nüfusun, internete olan aşırı düşkünlüğü sebebiyle okul başarılarının düştüğü, sosyal ilişkilerinin olumsuz yönde etkilendiği, aile içi ilişkilerin zayıfladığı görülmektedir.
DSM-IV tanı kitabında internet bağımlılığı bir hastalık olarak bulunmamaktadır. Kimyasal olmayan, alışkanlık gibi gözüken davranışsal bağımlılıklar halen DSM-IV de dürtü kontrol bozuklukları olarak değerlendirilmektedir. Goldberg tarafından geliştirilmiş 7 maddelik DSM-IV sınıflama sistemine göre uyarlanmış bir tanı ölçeği de bulunmaktadır.
Goldberg’in İnternet Bağımlılığı İçin Tanı Ölçütleri
On iki aylık bir dönem içinde herhangi bir zaman ortaya çıkan aşağıdakilerin 3’ü veya daha fazlasıyla kendini gösteren, klinik olarak belirgin bir bozulmaya ya da sıkıntıya yol açan uygunsuz internet kullanımı:
1. Aşağıdakilerden biriyle tanımlanan tolerans gelişimi:
a. İstenen keyfin alınabilmesi için belirgin olarak artmış internet kullanım süresi,
b. Sürekli olarak aynı sürelerde internet kullanımı ile alınan keyifte azalma olması,
2. Aşağıda tanımlanan şekilde yoksunluk gelişmesi.
2. Ağır ve uzun süreli internet kullanımı sonunda aşağıdakilerden en az 2 tanesinin günler içinde ortaya çıkması:
(1 ay içinde ortaya çıkabilir) ve kişilerin bunlardan dolayı iş, sosyal ve önemli işlevsel alanlarda sıkıntı yaşaması.
a. Psikomotor ajitasyon,
b. Bunaltı,
c. İnternette neler olduğu hakkında takıntılı düşünceler,
d. İnternet hakkında fanteziler ve hayal kurma,
e. İsteyerek ya da istemeyerek tuşlara basma hareketi yapma,
f. Bu sıkıntılı durumlardan kurtulmak için internete veya benzeri servislere bağlanma.
3. İnternet kullanımı genellikle planlandığından daha uzun süreler alır.
4. İnternet kullanımını bırakmak veya denetim altına almak için sürekli bir istek veya boşa çıkan çabalar vardır.
5. İnternet ile ilgili eylemlere çok uzun süreler ayrılır (kitap almak, yeni web tarayıcıları ve programları denemek, dosyaları düzenlemek vb.)
6. İnternet kullanımı nedeniyle önemli toplumsal, mesleki etkinlikler veya boş zamanları değerlendirme etkinlikleri bırakılır veya azaltılır.
7. İnternet kullanımı, yol açtığı sorunlara (uykusuzluk, evlilik problemleri, işe ve randevulara geç kalma vb.) rağmen aşırı olarak devam eder.
İnternet bağımlılığı tedavi gerektiren bir dürtü kontrol bozukluğudur. Tedavi sürecinde, eğer bunun altında yatan bir rahatsızlık varsa önce o araştırılır, tıpkı “bağımlılık” gibi terapi süreci gerektirir. Çocuk ve ergenlerin daha fazla internet bağımlılığına yatkın oldukları ve akademik başarılarının bu sebepten dolayı düştüğünün gözlenmesi sebebiyle tedavinin hızlı ve etkin bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir. Tedavi süresince aile ile işbirliği yapılması gerekmektedir.
İnternet modern çağın gerekliliklerinden bir tanesi olduğundan, tedavi esnasında kişiyi tamamen internetten uzaklaştırmak, hiç kullanmaması temel hedef değildir. İnternete ayırdığı zamanın azaltılması, internette geçirilen zaman diliminin başka uğraşlarla doldurulması ve bilinçli kullanıcı olması sağlanmalıdır.


Kompulsif Alışveriş Yapma- Alışveriş Bağımlılığı

Dolaplarınız henüz giyilmemiş, etiketi üzerinde kıyafet ve ayakkabılarla mı dolu?
Sadece tek parça alacağım diye çıktığınız alışverişten her defasında taşımakta zorlandığınız paketlerle dönüyor musunuz? Sık sık satın alma tutkunuza bir türlü engel olamadığınız oluyor mu? Sizde de alışveriş bağımlılığı olabilir mi ?
İlk olarak oniomania olarak bilinen, kompulsif alışveriş yapma, kişinin durduramadığı veya davranışını belirgin olarak düzenleyemediği uzun süreli giden alışveriş dönemleridir. Diğer dürtü bozukluklarında da olduğu gibi kompulsif alışveriş yapmada da kişi, davranışının aşırı ve mantıksız olduğunun farkındadır fakat bu davranışını değiştirmekte zorlanır.
Alışveriş yapma, sürekli bir şeyler satın alma dürtüsü, hem psikolojik hem de maddi açıdan kişiyi zorlar. Çoğu zaman evdeki dolaplar, işe yaramayan aslında ihtiyaç da duyulmayan, etiketi üzerinde hiç kullanılmamış veya çok az kullanılmuş kıyafetlerle ve paketlerle doludur. Kompulsif alışveriş (alışveriş bağımlılığı), kişiye hem vakit hem de nakit kaybettiren bir bozukluktur. Başlangıç geç ergenlik veya erken 20li yaşlarda olur. Tekrarlayıcı ve sürelidir. Genellikle kadınlarda ve adet dönemi öncesinde görülür.
Oniomania, oldukça yaygın bir bozukluktur. Çoğu zaman depresyon, kaygı bozuklukları, kişilik bozuklukları ile birlikte görülür. Alışveriş sonrasında kişide bir rahatlama söz konusu olur. Fakat anlık bu rahatlama geçtiğinde sinirlilik, suçluluk, mutsuzluk görülür.
Alışveriş esnasında alınan şeyler çoğu zaman pahalı ve büyük değildir. Bayanlar daha çok giysi, parfüm ve mücevher, erkekler ise elektronik, otomobil ya da hırdavat satın alır. Bu dürtü kontrol bozukluğu bulunan kişiler genellikle kendileri için alışveriş yaparlar. Kompulsif alışveriş bozukluğunun sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte, bir çok bozuklukla birlikte seyretmektedir.

Alışverişte kendinize hakim olamıyorsanız…

1-Dışarı çıkarken yanınıza kredi kartı değil de nakit para almaya özen gösterin.
2-İhtiyaçlarınızı önceden listeleyin ve tamamını özellikle acil olanları satın almaya çalışın.
3- Alışverişe yalnız çıkmak yerine, sizi durdurabilecek kişilerle birlikte çıkın.
4-Reklamlardan, promosyon katologlarından uzak durun.
5-Alışverişe aç olarak çıkanların daha fazla şey satın aldıkları bir gerçek. Alışverişe yemek yedikten sonra başlayın.
6-Kendinize hakim olamıyor, artık bu duygularınızla baş etmekte zorlanıyorsanız uzman desteği almaktan çekinmeyin.

Alışveriş bağımlılığı tedavisi için başvuran kişilere iç görüye yönelik terapi, destekleyici terapi, grup terapileri ile destek sağlanır. Tedavi tıpkı bağımlılık tedavilerinde olduğu gibi bir süreç gerektirmektedir.