Duhovşçina Taarruzu (Rusça: Духовщинская операция), Sovyet kuvvetlerinin II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde, Barbarossa Harekâtı sırasında geliştirdikleri ilk geniş çaplı karşı taarruzlardan biridir. Yelnya Muharebesi ile aynı günlerde uygulamaya konulan taarruz, Smolensk'in kuzeyinde yer alan Duhovşçina yerleşimine yönelmişti. Muharebe Sovyet kaynaklarında Duhovşçina Taarruz Harekâtı olarak geçmektedir.

Harekât öncesi

General Heinz Guderian'ın 2. Panzer Grubu, 10, 11 Temmuz 1941 tarihlerinde Dinyeper'i geçerek 16 Temmuz 1941 tarihinde Smolensk'i ele geçirmiş, ardından ileri hareketine devam ederek 18 Temmuz 1941 tarihinde Yelnya'yı almıştı. Gerek Smolensk, gerekse Yelnya muharebeleri sırasında Kızıl Ordu birlikleri General Guderian kuvvetlerine özellikle güney kanattan yoğun karşı taarruzlara girişimişlerdi. General Guderian 1 Ağustos 1941 tarihinde Roslavl'a yönelen taarruzunu başlatmış ve kenti aynı gün ele geçirmişti.

Smolensk, Yelnya ve Roslavl, General Guderian'ın 2. Panzer Grubu'nun operatif hedefleri idi. Esas olarak Moskova yönünde yapılacak olan ileri hareket için bir sıçrama tahtası olarak yararlanılacaktı. Alman kuvvetlerinin Roslavl Taarruzu ile açılan çatışmalar 8 Ağustos 1941 tarihine kadar devam etti. Bu tarihte General Guderian kuvvetleri, harekâtın başında kendilerine verilmiş olan operatif planın nokta hedeflerini ele geçirmişlerdi.

Ancak Stavka da, Moskova'ya tehlikeli biçimde yakın bulduğu bu çıkıntıdan endişelidir. Alman kuvvetlerinin Smolensk Taarruzuyla başlayan muharebeler, Sovyet kuvvetlerinin bir dizi karşı taarruz ve savunma operasyonlarıyla devam etti. Bu operasyonlar, Smolensk Savunması'nın dışında bir savunma ve beş karşı taarruz operasyonudur. Duhovşçina Taarruzu da bu karşı taarruz operasyonlarından biridir.

Soveyt planlaması

Ağustos ayının ikinci yarısında Stavka, Batı Cephesi ve İhtiyat Cephesi'ne, Smolensk'in 57 km. kuzeybatısındaki Duhovşçina'ya ve Yelnya çıkıntısı yönünde büyük çaplı iki taarruz başlatmaları için emir verdi. [1] Bu taarruzların birleşik etkisi görünüşte Alman Merkez Ordular Grubu'nun hareketli kuvvetlerini (3. Panzer Grubu ve özellikle de 2. Panzer Grubu) bulundukları yerde sıkıştırmak, daha güneydeki ve kuzeydeki tehlikeli olabilecek operasyonlardan alıkoymaktı. Ancak bu taarruzların çapı, çok büyük kayıplara katlanılmış olması ve emir belgeleri arşivinin ortaya koydukları, doğu yönündeki herhangi bir Alman taarrzunun önlenmesine yönelik bir girişim olduğunu ortaya koymaktadır. Gerçekte harekâtlar, Merkez Ordular Grubu'na ciddi ölçüde hasar vermiştir.

Duhovşçina Taarruz Harekâtı'nın esas taarruzuna, Sovyet Batı Cephesi'nden (kuzeyden güney doğru yerleşimleriyle) 16. Ordu, 19. Ordu, 20. Ordu ve 30. Ordu katılmıştı. Bu kuvvetler, Smolensk'in kuzeyindeki Duhovşçina yönündeki taarruz edeceklerdir. En kuzeyde 22. Ordu ve 29. Ordu, Belyi ve Velizh yönünde taarruz ederek esas taarruzu destekleyeceklerdi. Batı Cephesi'nin operatif amaçları Alman kuvvetleri ile Smolensk'in bağlantısını kesmek ve kenti geri almaktı.

Operasyon boyunca Sovyet kuvvetleri zaman zaman yeni kuvvetlerle takviye edildi. Operasyonun hemen öncesinde 19. Ordu, 7. Mekanize Kolordu ile takviye edilmiştir. Ağustos ortalarında 19. Ordu'ya verilen takviyeler, birer piyade, süvari ve tank tümeninden, iki topçu alayından ve iki Katyuşa bataryasından oluşmaktaydı. Ayrıca Ordu, 43. Karma Hava Tümeni tarafından desteklenmektedir. Ancak bu takviyelere karşın bu görev için yeterli bir kuvvet değildir.

Harekât

Duhovşçina Taarruz Harekâtı'nın ilk evresi 17 Ağustos 1941'de başlatıldı. Başlangıçta 19. Ordu taarruzu hızlı gelişti ve Alman siperlerinde 10 km.lik bir girme sağlayarak Vope Nehrine yaklaştı. Alman 9. Ordu'suna bağlı piyade tümenlerinin sertleşen direnci, Sovyet ilerlemesini daha derin girme yapamadan durdurdu.

Bu arada 3. Panzer Grubu'nun 57. Piyade Kolordusu'na bağlı 19. Panzer Tümeni ile 20. Panzer Tümeni, iki piyade tümeni desteğinde bir karşı taarruz hazırlığı içindeydi. Karşı taarruz, Sovyet 22. Ordu'su ve 29. Ordu'su üzerine, Velikiye Luki'yi geri almak üzere planlanmıştır. Bu taarruz 22 Ağustos'ta başladı ve kısa sürede Sovyet savunmasını yardı, Velikiye Luki'yi çevrelemeye başladı. Alman kuvvetlerinin ileri hareketiyle Sovyet 22. Ordu'sunun büyük bir kısmını 25 Ağustos'te Velikiye Luki'de tecrit edildi. Bu ordunun kalan unsurları ile 29. Ordu, 57. Panzer Kolordusu ve desteğindeki piyade kolordusu tarafından 29 Ağustos'ta Batı Divina Nehri gerisinde sıkıştırıldı. Velikiye Luki'deki Sovyet kuvvetlerince (en önemlisi 22. Ordu ve yeni teşkil edilmiş olan 30. Ordu) girişilen ısrarlı karşı taarruzlara rağmen çıkış sağlanamadı ve bu kuvvetler Eylül ayı başlarına büyük ölçüde imha edildi. Kuzeydeki durumun kötüleşmesine karşın 16. Ordu, 19. Ordu ve 20. Ordu, 28 - 29 Ağustos'ta Duhovşçina - Iartsevo hattı üzerinden yeniden bir taarruz başattılar. Bu son derece kanlı geçen çatışmalar dokuz gün boyunca devam eti. Mareşal Şapoşnikov, sonunda 8 Eylül'de Batı Cephesi'ne savunmaya çekilme emri verdi.