DENİZ ULAŞIMI DENİZ YOLLARI Üç tarafı denizlerle çevrili olan gerek Trakya ve gerekse Anadolu, deniz yolu ulaşımı ve ticareti açısından fevkalade elverişli koşullara sahiptir. Daha ilk çağlardan itibaren Anadoludaki toplumlar ve devletler, deniz ulaşımı sayesinde zenginleşmişlerdir. Mesela İyon ve Frikyalılar önemli ölçüde deniz ticareti ile uğraşmışlardır. Hatta bir çok şehir devleti bu avantajlı durumdan dolayı doğmuştur. Bugün kalıntılarını bile zor bulduğumuz özellikle Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca bir çok liman kentlileri kurulmuştur. Osmanlılar döneminde deniz ulaşım ve ticareti önemli bir yer işkal etmemiştir; ancak daha ziyade denizden gelecek saldırılara karşı kendilerini korumak ve fetihler yapmak için askeri amaca yönelik donanmalar kurulmuştur. Deniz ticareti ve ulaşımı son derece kısıtlı kalmıştır. Nitekim birinci dünya savaşına girmeden önce 110 bin tonilatoyu geçmeden küçük bir ticaret filomuz mevcut idi. 1914 - 1918 arasında bu ticaret filomuz zarara uğra¤¤¤¤¤, harp sonunda 30 bin tonilatoya kadar gerilemiştir. 1926 yılına kadar deniz taşımacılığı yabancıların elinde ve inhisarında kalmıştır. Bir temmuz 1926a Lozan anlaşmasının verdiği hakka dayanarak, Türk limanları arasında yalnız Türk gemileri eşya ve yolcu taşıma hakkına sahip olmuştur. (Kabotaj hakkı) Bir ülkenin, kendi limanları arasındaki yük ve yolcu taşıma hakkı, sadece o ülkenin devletine aittir. Buna kabotaj hakkı denir. Kabotaj hakkının elde edilmesiyle birlikte dershanelerimiz etkin biçimde çalışmaya başla¤¤¤¤¤ ticaret filomuzun kapasitesi artmaya başlamıştır. Bu arada Türk armatörlere verilen çeşitli teşviklerle özel sektöre ait gemi inşa ve işletmeciliği teşvik edilmiştir. Bu sayede 1923 de 35 bin ton olan ve kapasitesi 1929 da 102 bine ulaşmıştır. Türkiye karasularında kabotaj hakkı (liman ve iskelelerimiz arasında yük ve yolcu taşımacılığı) büyük ölçüde 1941 de kurulan Devlet Deniz Yolları Genel Müdürlüğü ne verilmiştir. Bu arada bazı özel teşebbüse ait tekneler, azda olsa bu taşımacılığa katkıda bulunmuşlardır. 1952 yılında kurulan (Denizcilik Bankası) gerek yük ve yolcu gemilerinin yapımında, gerekse taşımacılığın uluslar arası sularda da geliştirilmesinde, önemli hizmetler yüklenmiş bulunmaktadır. Uluslararası sularda yük ve yolcu taşımacılığında görev alan diğer bir işletmemiz Deniz Nakliyatı Türk A.Ş dir. Bu şirket, kamu özel sektör iştiraki ile tesis edilmiştir. Planlı döneme geçilmesiyle birlikte, ülkemizde ele alınmış ve hedefleri tahin edilmiştir, bu hedeflerin başlıcası ithal ve ihraç ürünlerimizin Türk gemileri ile taşınarak yabancı bandıralı gemilere daha az navlun ödenmesidir. Ancak hedeflenen seviyeye ulaşılamamakla beraber, önceki yıllara göre önemli sayılacak kapasite artışı olmuştur. Hatta 1978 de öngörülen hedefler bile aşılmıştır. Deniz filomuzun kapasitesi 1960 da 837 bin gros ton iken 1984 de 3.839.000 ulaşmıştır. 1960 - 1984 yılları arasında en büyük kapasite artışı tankerlerde olmuştur. 1960 da 64 bin gros ton olan tanker kapasitemiz, 1997 de 842.633 gros tona çıkmıştır. Bu artışın en büyük nedeni rafinelerimizin kurulması ve ham petrol ihtiyacımızın artmasıdır. Yük gemisi ise 1997 yılı itibarıyla 5,7 milyon tonu aşmıştır. Ülkemizde deniz ticaret filosu ve kapasitesiyle son 10 yıllık (1986 - 1995) gelişmeler özellikle şöyledir: Deniz ticaret filomuzun yaklaşık yarısına yakınını oluşturan kuru yük gemisi 1986 yılında toplam 835 gemi iken, bu sayı 1995 yılı sonunda ise 1143 adete yükselmiştir. Türk deniz ticaret filosu, 1986 yılındaki 5,2 milyon DWT luk sayesinde %97 lik bir artışla 1995 de 10. 310. 811 DWT yükselmiştir. Ayrıca 1986 yılında 3,2 milyon olan GRT olan filo kapasitesi, 1995 de 6,2 milyon GRTa çıkmıştır. Türk deniz ticaret firmasının tonaj ve yaş durumuna gelince, genel olarak ülkemizde yaşlı ve tonaj kapasitesi düşük olan gemiler çalışmaktadır.