Deniz yüzeyindeki suların , bulundukları yerlerden daha uzak alanlara taşınması ile akıntılar oluşmaktadır.

Akıntılara neden olan belli başlı nedenler şunlardır ;

1. Sürekli Rüzgarlar : Alize,Batı ve Kutup rüzgarları yıl boyunca estikleri yönlerde okyanus sularının taşınmasına neden olmaktadır. Okyanus akıntıları ilk doğdukları bölgenin sıcaklık durumuna göre sıcak veya soğuk akıntı olarak adlandırılmaktadır.



Sıcak Su akıntıları : Alçak enlemlerden yüksek enlemlere doğru olan akıntılar etkili oldukları kıyılarda sıcaklığın artmasına neden olmaktadır. Örnek ; Golf Stream , Kuroşiva , Brezilya , Mozambik akıntıları.

Soğuk Su akıntıları : Yüksek enlemlerden alçak enlemlere doğru olan akıntılar etkili oldukları kıyılarda sıcaklığın düşmesine neden olmaktadır. Örnek ; Labrador , Kanarya , Kaliforniya , Oyaşivo , Peru , Benguala , Atlantik akıntıları

2. Gelgit : Gelgit hareketinin etkisi alçalıp yükselen sular akıntılara neden olmaktadır.Batı Avrupa'da Hollanda ve Almanya'da görülmektedir.

3. Yoğunluk Farkı : Sıcaklıkları ve tuzluluk oranları farklı olan iki denizin birleştiği boğazlarda görülen akıntılardır. Sıcak ve tuzluluk oranı yüksek olan denizden diğer tarafa doğru alt akıntı , tersi yönde ise üst akıntı görülmektedir. Türkiye'de Akdeniz'den Ege - Marmara ve Karadenize doğru bu şekilde bir alt akıntı görülmektedir

4. Seviye Farkı : Boğazlarla birbirine bağlanan denizler arasında beslenme kaynaklarının farklılığı nedeniyle iki deniz arasında bir seviye farkı vardır. Seviyesi fazla olan denizden az olan denize doğru bir üst akıntı görülmektedir. Türkiye'de Karadeniz'den diğer denizlere doğru bir üst akıntı vardır.

5. Dalgalar : Kıyıya doğru gelerek kıyıda çatlayan dalgalar kıyıda suların dibe doğru dalmasına ya da kıyı boyunca akıntıya geçmesine neden olur. Kıyıların şekillenmesinde kıyı akıntılarının etkisi oldukça fazladır.


Deniz ve okyanus yüzeylerinde sürekli rüzgarlar tarafından itilmesi, seviye, yoğunluk ve sıcaklık farkları ile Gel-Git olaylarının etkisi sonucu su kütlelerinin hareket etmesine Akıntı denir.

Deniz ve Okyanuslardaki suların kütle halinde yer değiştirmesi ile oluşurlar. Oluşum nedenleri şunlardır:

Yoğunluk (tuzluluk farkı)
Seviye farkı
Sürekli rüzgarlar

Yoğunluk ve seviye farkından oluşan akıntılar: Denizlerin beslenme ve buharlaşma özelliklerinin farklı olması tuzluluk (yoğunluk) ve seviyelerinin de farklı olmasına neden olur. Böylece tuzlulukları ve seviyeleri farklı olan denizleri birleştiren boğazlarda ve çevresindeki denizlerde görülürler. Çanakkale boğazları ile Marmara denizi, Akdeniz ve Atlas Okyanusunu birleştiren Cebelitarık boğazında olduğu gibi. Diğer komşu denizlere göre Karadeniz'de yağışların fazla olması Tuna gibi bol su taşıyan ırmakların dökülmesi buharlaşmanın az olması ve enlem gibi faktörler nedeniyle tuzluluk oranı az su seviyesi daha yüksektir. Bu nedenle Karadeniz'in az tuzlu suları üstten Ege'ye doğru Ege'nin tuzlu suları ise alttan Karadeniz'e doğru akıntılar oluşturur.

Sürekli rüzgarlardan oluşan okyanus akıntıları: Her iki yarım kürede sürekli rüzgarların okyanusların yüzey sularını itmesi ile oluşurlar. Okyanus akıntılarını Ekvatoral kuşakta esen Alize rüzgarları başlatır. Dünyanın ekseni etrafında dönmesinden dolayı kuzey yarımkürede sağa, güney yarım kürede sola saparak devam ederler ve halkalar oluştururlar. Ekvatordan kutuplara doğru hareket edenler sıcak su akıntılarını, kutuplardan ekvatora doğru hareket edenler soğuk su akıntılarını oluştururlar. Okyanuslardaki büyük akıntı sistemleri temelde sürekli esen alizelerin etkisi ile oluşmaktadır. Fakat kıta kenarlarında (kıyıların) ve burunlarda akıntıların kollara ayrılması ve sürüklenmesinde etkili oldukları görülmektedir.


Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri

a) Falez (Yalıyar): Kıyıya dik inen yamaçlarda dalgaların yamacı aşındırmasıyla oyuk ve mağaralar oluşur. Bazen bu oyuk büyüyerek yamacın üst kısmı çöker. Bu oluşuma Falez denir. Ülkemizde en çok Karadeniz (Özellikle D.Karadeniz) daha sonra ise Akdeniz Kıyılarında (Teke ve Taşeli Y.Ad.) görülür.

b) Kıyı Seti (Kordonu, Oku): Dalga ve akıntıların sürükledikleri malzemeyi sığ olan delta ve koy kenarlarında biriktirmesiyle oluşan denizin içine bir ok gibi uzanan birikim şeklidir. Kıyılarımızda bolca görülür.

c) Lagün (Kıyı Set Gölü): Koy ağızlarında oluşan kıyı oklarının zamanla koyu kapatmasıyla oluşan denizden kopmuş göllerdir. Deniz Kulağı da denir. B. ve K. Çekmece, Terkos (Durusu) gölleri birer Lagündür.

d) Tombolo: Kara yakınlarındaki bir adanın kıyı oku ile anakaraya bağlanarak yarımada haline gelmesiyle oluşur. G. Marmara'daki Kapıdağ Yarımadası böyledir.

Dünya yüzeyinin yak*laşık yüzde 70'ini kaplayan okyanus suları, yeryüzünde, belirli bir düzende sürekli hare*ket eder. Küçük akıntıları gelgitler yaratır, ama başlıca akıntıların nedeni rüzgârlardır. Rüzgârlar deniz yüzeyinde estik*çe su parçacıklarını da beraberlerinde sürük*ler. Bu nedenle başlıca önemli okyanus akın*tıları yeryüzündeki rüzgârlara bağlıdır.

teşekkürLer .