Sosyoloji veya toplumbilimi insanların grup içi davranışlarının bilimsel çalışmasını yapan ve bireylerin belirli davranışlarda bulunmasını etkileyen toplumsal güçleri inceleyen bilim dalıdır.

Sosyoloji; insanların bütün ilişkilerini inceleyip, bu ilişkilerin nasıl yaratılıp korunduğunu ve değiştiğini analiz eden sosyal bilimdir. İnsan ve toplum davranışlarını bilimsel olarak inceler. Bilimsel bilgi birikimi, teori ve kanunlarla gelişecektir.



Bilimler 2'ye ayrılır.



1. Doğa Bilimleri:

* Fizik

* Biyoloji

* Kimya

Fizik, Biyoloji, olgular ve olaylar üzerinde yoğunlaşırlar.



2. Sosyal Bilimler:

* Psikoloji

* Sosyal Psikoloji

* Sosyoloji

* Tarih

İnsan davranışlarının farklı yönlerini ele alırlar.

Bilim adamları olayların nedenlerini ve bunun ortaya çıkardığı sonuçları Anlamak, Açıklamak, Yordamak amacıyla araştırma yaparlar.



Sosyologlar: verileri toplar, verileri analiz eder, gözlem ve deney yapar, kayıtlarını tutar ve sonuçta da kesin doğru bilgilere ulaşır. Sosyoloji diğer doğa bilimlerine göre az gelişmiştir. NEDENİ

* Uygulanış tarihinin yeni oluşu,

* İnsan davranışlarını incelemenin güçlüğüdür.



SOSYOLOJİNİN ALT DALLARI



1. Bilgi Sosyolojisi: Uygarlık, Kültür, Toplum, Sınıf, Grup tiplerine

göre öncelikli bilgi türlerinin ve bilimlerinin araştırılmasıdır.

2. Ekonomi Sosyolojisi: Teknoloji, Gelir dağılımı, Tüketim ve farklı­laşması, işbölümü, Ulusal düzeyde karar mekanizmaları ve yapısı konu­larıyla ilgilenir.

3. Sanayi Sosyolojisi: Örgüt sosyolojisi, Psikoloji, Sosyal psikolôji, iş idaresi, Ekonomi gibi birçok sosyal bilimin ve bu bilimlerin özel dallarından bir çoğunun çeşitli düzeylerde kurdukları ilişkileri kapsamakta ve toplumsal gerçeğin bir bütünlüğü açısından bunları toplum yapısına göreceli olarak bir sentez haline getirmeye çalışmaktadır.

4. Kent Sosyolojisi: Kentlerin oluşumu, kent yaşamının insan ve toplum üzerindeki etkisi, kentlerin doğurduğu sorunlar, Kentlerin yerleşim düzeni,

5. Köy Sosyolojisi:

6. Din Sosyolojisi:

7. Hukuk Sosyolojisi:

Hukuk; belirli bir toplumda birey grupların toplumsal ilişkileri ve eylemleri üzerinde normatif, emredici ve yaptırımcı bir etki yapar.

8. Siyaset Sosyolojisi: Devleti, onun kuruluş ve işleyişini inceler. Yönetme ve yönetilme olayının kurumsallaşma sürecini inceler. Top­lumların yapılarıyla siyasal rejimleri arasındaki ilişkileri inceleyerek bir siyasal rejim tipolojisine ulaşmaktadır.

9. Eğitim Sosyolojisi: Ülkenin nüfus yapısının özelliklerine uygun

bir eğitim planlamasına duyulan ihtiyaç konularıyla ilgilenir.

10. Uygulamalı ve Klinik Sosyolojisi:

Uygulamalı: bilgilerin günlük yaşamda kullanılmasıdır.

Klinik Sosyolojisi; Sosyologların değişime bizzat katılarak çözümler üretmesidir.



BİLİMSEL ARAŞTIRMA İLKELERİ

1. Nesnellik (Objektiflik):

Araştırmada,araştırmacının kişisel inançları, çıkarları, alışkanlıkları, beklentileri yer almamalıdır.

Bulgular olduğu gibi yer almalıdır. Buna Bilim Ahlakı denir.

Araştırmacılar kendi düşüncelerini, beklentilerini işe karıştır­mamalıdır.

· Araştırmacı kendi amaçlarını, alışkanlıklarını, inançlarım olduğu gibi açıkladıktan sonra değerlendirme yapmalıdır.





2. Doğruluk ve Tekrar:

Bilimde doğruluk; bilim adamının mutlak gerçeği göstermesi değil, ona mümkün olduğu kadar yaklaşmasıdır. Söylediğini en doğru, anlaşılır şekilde açıklamasıdır.



3. Basitlik ve Açı:

Araştırmada basitlik ve açıklık esas alınmalıdır.

Basitlik ve açıklığın temelinde kavramların açıklanmış olması, kullanılan kavramların diğer kavramlardan farklı olan yönlerinin ortaya konulması gerekir.



4. Sınırlılık: Böylelikle konuların karmaşıklığı önlenmiş olur.





BİLİMSEL YÖNTEMDE TAKİP EDİLMESİ GEREKEN AŞAMALAR

1. Sorunu Ortaya Koyup Tanımlamak

2. Konu ile İlgili Bilgi Toplamak

3. Hipotezi Formüle Etme

Hipotezin Sınanması: Olaylar arasında öngörülen ilişkilerin varlığının yada yokluğunun araştırılması demektir. Olaylar arasındaki ilişki kurmak ve olayları bir nedene bağlamak amacıyla tasarlanan önermedir.



Hipotezde 2 türlü' değişken kullanılır.

1. Bağımlı Değişken: Bu bağımsız değişkene bağlı olarak değişir.

Davranış Bilimlerinde bağımlı değişken davranıştır.

2. Bağımsız Değişken: Diğerini etkileyerek esas neden olan değişken demektir. Hipotezi belirler. Davranış Bilimlerinde bağımsız değişken durumdur.

Sarhoş: Bağımsız Trafik Kazası: Bağımlı değişkendir.

4. Veri Toplama ve Verileri Analiz Etmek

a. Deney Tekniği: Yapay hazırlanmış bir durumdur.

b.Gözlem: Sosyolojide çok kullanılmaz. Doğa bilimlerinde kulla­



1. İnsanların grup içi davranışlarının bilimsel çalışmalarını yapan, top­lumsal güçleri İnceleyen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyoloji B) Psikoloji

C) İnsanbilim D) Antropoloji

E) Kültürbilim

YANıT: A



2.Sosyoloji aşağıdaki soruların hangisine yanıt aramaz?

A) İnsanlar neden bir aile kurmuşlardır?

B) İnsanların neden tanrıya inanırlar?

C) Niçin bazı insanlar fakirdir?

D) Bireyin başarısını neler etkiler?

E) Toplumu bir arada tutan kurallar nelerdir?

YANIT: D



3.Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilim değildir?

A) Tarih B) Biyoloji

C) Psikoloji D) Antropoloji

E) Sosyoloji



YANIT: B



4.Sosyolojinin, teknoloji, gelir dağılımı ve tüketim ile işbölümü gibi konularla İlgilenen bölümüne ad verilir?

A) Hukuk Sosyolojisi

B) Bilgi Sosyolojisi

C) Bilişim Sosyolojisi

D) Sanayi Sosyolojisi

E) Ekonomi Sosyolojisi

YANIT: E



5.Sosyolojinin yönetme ve yönetilme ile bunların kurumsallaşmasını inceleyen alt dalına ne denir?

A) Bilgi Sosyolojisi

B) Sanayi Sosyolojisi

C) Siyaset Sosyolojisi

D) Hukuk Sosyolojisi



E) Kırsal Sosyoloji

YANIT: C





6.Sosyolojinin ABD'de üç aşamadan geçtiğini söyleyen düşünür kim­dir?



A) Reitz-lazarsfeld

B) Comte

C) Spencer

D) Marx

E) Durkheim

YANIT: A



7.Aşağıdakilerden hangisi bir bilimsel araştırma ilkesi değildir?



A) Hipotez oluşturma.

B) Basitlik ve açıklık

C) Sınırlılık

D) Nesnellik ­

E) Doğruluk ve Tekrar

YANIT: A





8.Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yöntemin aşamalarından biri değil­dir?



A) Sorunu ortaya koymak

B) Bilgi toplamak

C) Tekrar

D) Hipotez oluşturmak

E) Sonuca ulaşmak

YANIT: C



9. Çizgifilm seyreden çocuklar, seyretmeyenlerden daha konuşkandır." varsayımında bağımlı değişken aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çizgi film seyreden çocuklar

B) Seyretmeyenler

C) Konuşkanlık

D) Çocuklar

E) Çizgi1ilm

YANIT: C



10. Araştırmalarda bir ,ölçme aracının ölçmek istediğini doğru olarak ölçmesi olayına ne denir?



A) Doğruluk

B) Nesnellik

C) Objektiflik

D) Güvenilirlik

E) Geçerlilik

YANIT: E







ÜNİTE -2

İLK VE ORTA ÇAĞDA TOPLUMSAL DÜŞÜNCE



Toplumsal düşünce ilk filozofların felsefe sistemlerinde yer almıştır. Bu düşünce sonucunda sosyoloji bilim dalı olarak ortaya atılmıştır. İlk çağdaki düşünürler 2 gruba ayrılarak incelenmektedir.



1. Sokrat'tan Öncekiler

2. Sokrat'tan Sonrakiler

1. Sokrat'tan Önce Sofistlere Rastlıyoruz: Sofist yunanca bilen, bilgili kişidir.

· Onlara göre toplum yapay ve ulaşılmaz bir varlıktır

· İnsanlar tarafından oluşturulmuş suni bir yapıdır.

· Toplum insanların gizli uzlaşması ile oluşmuştur.

· Asıl olan tabiattır.



2. Sokrat'tan Sonra



PLATON'A GÖRE: (EFLATUN)

Birey içinde yaşadığı devletin karakterini taşır.

Toplum bir bütün ve sistemdir.

Toplumsal düzen vücuda benzer.

Tanrı tarafından kurulmuş düzendir.

Başında yöneticiler vardır.

Eseri: Politikadır.



ARİSTO:



* Platon'un etkisi altındadır.

* İnsan toplum içinde yaşayan varlıktır.

* İnsanlık toplumunda Aristo 'ya göre ahlak ve hukuk esastır.

* Esas olan somut olandır.

* Bütün, parçaların toplamından fazla bir şeydir.



Hem Platon hem Aristo Toplum ve Devlet arasındaki farkı görememektedir.



Toplumla İlgilenen İslâmi Düşünürler:



FARABİ:

Platon (Eflatun) ve Aristo'yu benimser.

İnsaniyetçi düşünür.

Ona göre 2 Çeşit Site (Şehir Devleti) vardır.



1. Faziletli Şehir: Aydınlar yönetir.

2. Faziletsiz Şehir: Güçlü-Güçsüz

arasında savaş hakimdir.



İBN-İ RÜŞD:

· Devlet yaşlılar ve filozoflarla yönetilmelidir.

İnsanlar böylece saadete ulaşır.

Kadın-Erkek eşittir.



GAZALİ: Modern devlet anlayışını getirir.

İBN-İ HALDUN: * İnsan ir__ı:_i dışındaki sosyal olguyu açıkla­maktadır.



Eseri: Mukaddime

Konuları: Sanat ve Eğitimdir.

DOĞAL HUKUK :

Toplumları idare eden kuralları birleştirme, ortak ve değişmez prensip­ler bulma amacını taşıyan bir öğretidir.

Thomas Hobbes Jean Jacques Rousseau Jean Budin John Locke Yukarıda sayılan bütün düşünürler İdeal düzenden söz etmiştir.





SOSYOLOJİNİN ORTAYA ÇKKIŞI VE BUNU HAZIRLAYAN ETKENLER



1. 19. yy. ortasında Endüstri Devriminin yol açtığı hızlı toplumsal değişmeler.

2. 1789 Fransız devrimi

3. Emperyalist gelişmeler

4. Doğa Bilimlerinin gelişmesi



AUGUSTE COMTE (1789-1857) Sosyolojinin isim babasıdır. Comte'nin bilimsel yönetimi sosyal dünyaya uygulama fikri Pozivitizim olarak adlandırılır.



Konuları: Toplumsal Düzen (Toplumsal Statik)

Toplumsal Değişme (Toplumsal Dinamik)

Toplumsal değişmenin kaynağı insan düşüncesidir.

Düşünce 3 Aşamadan Geçerek Pozitif ya da Bilimsel Hale Gelir:

1. Teolojik ya da Hayali Hal: İnsan başına gelen olayları tanrı veya tanrılara bağlar.

2. Metafizik ya da Soyut Hal: İnsan olayları doğaüstü varlıklara bağlar.

3. Pozitif ya da Bilimsel Hal: İnsan düşüncesi salt gerçeği aramaktan vazgeçer ve bilgi edinmeyle yetinir.



KARL MARX VE MADDECİ GÖRÜŞ

Çatışma kuramının yaratıcısıdır. Sınıf yapısının temeli olarak üretim ilişkilerini görmüş, devlet ve düşünce sistemini toplumun üst yapısı olarak nitelendirmiştir.

Alt Yapı: Üretim Araçları, Üretim Güçleri, Üretim İlişkileri Ekonomik temeldir.

Üst Yapi: Din, Sanat ,Bilim, Ahlak, Kültür kurumlarından oluşur. Marx' a göre sosyal bilimcilerin görevi dünyayı açıklamak değil, değiştirmektir. Değişim ihtilalci bir yaklaşımla olur.

Eseri: Kapital



EMİLE DURKHEİM (1858-1917)

Toplumu bir arada tutan güçlerin toplumun üyelerince paylaşılan Toplumsal Gerçeğin Temelini; toplumsal bilinçte görmektedir.

İlgi Alanı: işbölümü ve bunun sonucudur.

İşbölümü; endüstriyel toplumların ortaya çıkardığı bir sorun, Anomi'dir.

Anomi: Kuralsızlık durumudur.

İntihar: intiharın nedeni bireysel değil, toplumsaldır görüşünü savunur. Durkheim'm iki amacı:

I. Bireysel davranışların toplumsal güçler tarafından ne şekilde etki­lendiğini göstermek.

2. Toplumsal araştırmaları daha pratik hale getirmektir.

Sosyolojiye diğer katkısı da sosyolojik yaklaşımı insan davranışlarını

anlamada kullanmasıdır.



MAX WEBER

Max Weber'e göre sosyoloji toplumsal yaşamdaki önemli nedensel ilişkileri anlamalıdır. Sosyologlar olaylara ön yargılardan arınmış biçimde bakmalıdır.



Weber'in Anlama Süreci 3 Aşamalıdır:

1. Sosyolog olayları gözler ve bireylerin duygularını görmeye çalışır. 2. Bireylerin motifleri yani güdülerini keşfetmeye çalışır.

3. Bireyin duygu ve güdülerine ilişkin davranışlarını veya faaliyetlerini açıklamaya çalışır.

Teknikleri

· ideal Tip Analizi

Tarih Analiz



SOSYOLOJİDE KURAMSAL YAKLAŞıMLAR

ı. Fonksiyonalist (Görevselci) Yaklaşım:

Kurucusu: TALCOT PARSONS

Makro konuları inceler. (Toplumsal Değişme, Toplumsal Sınıf, Düzen)

Toplum bir fonksiyonlar bütünüdür.

Kuramı: Toplum organize olmuş düzenli ilişkilerden meydana gelen ve her bireyin toplumun temel değerlerini paylaştığı bir sosyal sistemdir.



ROBERT MERTO



Kurama gizli ve açık fonksiyon kuramları eklemiştir. Açık fonksiyon, sistemin içinde bulunanlar tarafından arzulanan ve bilinen fonksiyonlardır. Gizli fonksiyonlar ise sistemin içinde bulunanlar tarafından ne bilinen nede arzulanan fonksiyonlardır. Fonksiyonel yaklaşımda grup birbiriyle ilişkisi olan parçaların fonksiyonel bir bütünüdür. Bütünün parçalarını ve dış fonksiyonlarını bilmek gerekir.

2. çatışma Yaklaşımı: Çatışma burjuva ile proleterya (işçi sınıfı) arasında yaşanır. Karl Marx rekabet, değişim ve gerginlik üzerinde durur.



3. Etkileşimcilik Yaklaşımı;

Toplumda yer alan bireylerin birbirlerini etkilemelerini, karşılıklı ilişkilerini ve bu ilişkileri nasıl gerçekleştirdiğini inceler. Bireyi odak alır.

William James William Thomas John Dewey Charles Horton Cooley George Herbert Mead

Etkileşim kuramcısı semboller üzerinde durur ve insanların semboller aracılığı ile etkileşimde bulunduğunu öne sürer. Kuramcılara Sembolik Etkileşim Kuramcısı denir.

Sembolik Etkileşim davranışlarımızın neye bağlı olduğunu, kendimizi ve başkalarını tanımlamamızın analizini yapmaktadır.

SOSYOLOJİ GELENEĞİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR



İki kuram daha vardır:



1.Sosyal Alışveriş Kuramı: Değişim yaklaşımı genelde Ekonomist­lerin, Antropologların ve Psikologların fikirlerine dayalıdır.

Kuram; etkileşimin Ödül ve Cezalara dayalı bir alışveriş olduğunu İleri sürer.

Kuramdaki Değişim toplumsal değişmeden çok karşılıklı bir alışveriş­tir. Bu nedenle Sosyal Alışveriş Kuramı denir.



19. yy Ekonomistlerinden;

Adam Smith John Stuart Mill David Ricardo Jeremy Bentham İnsanı sırf kendini düşünen her zaman kar etmeyi amaçlayan ve akılcı olan bir varlık olarak düşünmüşlerdir.

Temsilcisi:

George C. "omans; İlkel ekonomi ve davranışsal psikolojiden geliş­tirilen alışveriş kuramını tanıtır.



TÜRKİYE'DE SOSYOLOJİ



I. Dünya savaşı sırasında edebiyat fakültesinde okutulmaya başlanıldı. Osmanlı imparatorluğunda 2 Türlü Akım vardır.



1. Prens Sabahattin tarafından temsil edilen Leplay Okulu

2. Ziya Gökalp - Mehmet İzzet tarafından temsil edilen Comte ­Durkheim Okuludur.



Ziya Gökalp; Pozitivizmden yola çıkar. Düşünce eksenini, ulus ve terakki konuları oluşturur.

Pozitivizm; salt gerçeği ve olayların nedenlerini aramaktan vazgeçer,

olaylar hakkında bilgi edinmekle yetinen ideolojidir.



1. "Asıl olanın doğa değil, toplum olduğu savı hangi düşünürle başlar?

A) Sokrat

B) Plato

C) Aristo

D) Sofistler

E) Farabi



YANIT: A

2. Politika adlı eserin sahibi, "bütün, parçaların toplamından fazla bir şey­dir," "esas olan somut olandır" gibi düşünceleri öne süren filozof kim­dir?

A) İbn-i Haldun
B) Sokrat

C) Plato

D) Aristo

E) İbn-i Rüşd



YANIT: D



3. Toplum çalışmalarında "Faziletli - Faziletsiz şehir" ayrımını yapan dü­şünür kimdir?

A) Haldun

B) Sokrat

C) Farabi

D) Aristo

E) Gazali



YANIT: C



4.Mukaddime adlı eseri bir sosyolojik yapıt olarak alınabilecek düşü­nür kimdir?



A) Gazzali

B) Haldun

C) Rüşd

D) Farabi

E) Locke

YANIT: B





5.Aşağıdakilerden hangisi sosyolojinin ortaya çıkışını hazırlayan et­kenlerden biri değildir?

A) Endüstri devrimi

B) Fransız ve Amerikan ihtilalleri

C) Emperyalist gelişmeler

D) Doğa bilimlerindeki hızlı gelişmeler

E) I. ve II. Dünya Savaşları

YANIT: E



6.Üç hal yasasını ortaya koyan ve sosyolojinin babası olarak bilinen düşünür aşağıdakilerden hangisidir?



A) Marx

B) Spencer

C) Comte

D) Durkheim

E) Weber

YANIT: C





7.Alt yapı ve üst yapı gibi kavramlarla toplumu açıklamaya çalışan ve ünlü "maddeci görüş. teorisiyle bilinen çatışma kuramcısı aşağıdakilerden hangisidir?



A)Marx

B) Comte

C) Durkheim

D) Weber

E) Spencer

YANIT: A





8."Toplumu organize olmuş, düzenli ilişkilerden meydana gelen ve her bire­yin toplumun temel değerlerini paylaştığı bir sosyal sistem" olarak 'gören yaklaşım aşağıdakiIerden hangisidir?

A) Çatışma Kuramı B) Etkileşim

C) Fonksiyonalist D) Sosyal alışveriş

E) Feminizm

YANIT: C

.

9. Belirli bir otoritenin varolduğu her yerde çatışmanın da varolduğunu söyleyen düşünür kimdir?



A) Comte

B) Marx

C) Coser

D) Dahrendorf

E) Parsons



YANIT: D



10.Aşağıdakilerden hangisi bir sosyal alışveriş kuramcısıdır?

A) Parsons B) Durkheim

C) Marx D) Comte

E) Homans

YANIT: E





ÜNİTE -3 Toplum ve Toplumsal Yapı



Sosyolojik Analizlerin 2 Boyutu Vardır.



MAKRO: Sosyolojinin konusu toplumun kendisi, genel yapısı ve ilişkileridir.

MİKRO: Sosyal etkileşim üzerinde durmaktadır.



TOPLUM

Toplum ve birey birbirinden ayrılamaz parçalardır. Toplumun birey üzerindeki etkisi daha fazladır. Toplum içinde yaşadığımız her şey öğ­renilerek kazanılır. Toplum insanları etkileyen gerçek ilişkiler bütünüdür.

Toplumdan Söz Edebilmek İçin Belirli Şartlar Olmalıdır:

Belirli bir toprak parçası

Belirli idare biçimimini benimsemek

Ortak kültür

TOPLUMSAL YAPI:



Toplumdaki organize olmuş toplumsal ilişkilerin bir bütünüdür. Toplumun çerçevesidir.

Toplumsal Yapıyı Oluşturan Parçalar 6.tanedir:

1. Kültür: Çevremizdeki insanlardan öğrendiğimiz toplumsal bir

mirastır (dil, inançlar, değerler)

2. Toplumsal Sınıf: Kalabalık bir insan grubu, sahip oldukları benzer gelir düzeyi eğitim ve yaptıkları işler ve kabaca karşılaştırılabilir saygınlık ölçüleriyle toplumsal sınıf olarak tanımlanır.

3. Statü: Bireyin toplum içindeki pozisyonudur. Birkaç statüye sahip

olunabilir. Bunlardan birinin önemli olması temel statü ve master statüdür.

Bireyler toplum içinde statüsünü 2 biçimde elde ederler:

a. Edinilmiş Statü: Bireyin doğrudan bir çabası olmadan kendi dışındaki faktörler tarafından sağlanan statüdür. (yaşlı, genç, kadın, erkek)

b. Kazanılmış Statü: Bireyin kendi isteği ve çabalarıyla, gönüllü



Rol: Öğretmenlik, Meslektaşlık, Babalık, Araştırmacılık

5. Gruplar: İnsanların bir grubu oluşturabilmeleri için aralarında kesin bir ilişkinin ve etkileşimin olması gerekir. Grup Üyeleri benzer değer, norm ve beklentileri paylaşırlar.

a. Birincil Gruplar: Grup Üyeleri arasında yoğun bir biçimde ilişki olan ve birbirlerine sevgi ve özveri duyguları ile bağlı insanlardır. (Aile, Arkadaşlık)

b. İkincil Gruplar: Birbirleriyle geçici bir biçimde ilişki kuran ve çıkar amacı taşıyan gruplardır. (İşletmeler, siyasi partiler)

6. Toplumsal Kurumlar: Toplumsal Kurumlar toplumun yapısı ve temel değerlerini koruması açısından zorunlu sayılan nispeten sürekli kurallar topluluğudur. .



Sosyologlar 9 Temel Kurum Tanımlamaktadır.



1. Aile

2. Din

3. Hukuk

4. Politik

5. Ekonomik

6. Eğitim

7. Tıp

8. Toplumsal Kurumlar

9. Askeri



Fonksiyonalist Kurama Göre toplumsal kurumlar 5 Temel Gereksinimi karşılar:

ı. Yeni Üyelere sahip olmak

2. Yeni Üyeleri toplumsallaştırmak

3. Mal ve hizmetleri Üretmek ve dağıtmak

4. Toplumsal düzeni korumak

5. Yaşama bir anlam kazandırmak



Çatışma Kuramı; bu temel fonksiyonları kabul etmekte ancak ortak amaç için uyumlu çalışmadıklarını ileri sürmektedir. Kurumların varlığını, zenginliğin korunması amacıyla küçük bir grubun elinde olması ile açıklar.

Görevselciler ise sosyal kurumları; insan ihtiyaçlarını karşılamak için var olduğunu öne sürmektedir.

TOPLUM TÜRLERİ (5 tanedir)



1. Avcı ve Toplayıcı Toplumlar:

40 kişiyi geçmeyen Birincil Gruplardır.

* En önemli kurum ailedir.

* Politik kurum yoktur.

* Bireyler eşittir.

* Göç olgusu yoğundur.

* Her birey belirli süre kabile reisliği yapar.

* En büyük zenginlik yiyecektir.

* Statü farklılaşması fazla değildir

2. Göçebe ve Çobanlık Toplumları

Çobanlık Yaparak geçimlerini sağlarlarmış.

* Ticaretin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.

* Çatışma artmıştır.

* Dini inançlar yaygın olarak yer alır.

* Birkaç tanrıya tapılır. '

* Nüfus artmaya, politik ve ekonomik kurumlar gelişmeye, toplumsal ve kültürel yapı farklılaşmaya başlamıştır.

3. Tarım Öncesi Toplumlar (İlkel Tarım Toplumları): Yerleşik bir yaşam düzenidir. Geçim çapa kullanarak yapılan tarımla sağlanır. Bu toplumlar bahçıvan kültürü özelliği taşırlar.

4. Tarım Toplumları:

* Geçimi tarıma bağlıdır.

* Şehirler kurulmuş ve sınıflar belirginleşmiştir.

1. Konusu sosyal etkileşim olan sosyoloji daima ne denir?

A) Mikro Sosyoloji B) İletişim Sosyoloji

C) Sosyal Bilimler D) Makro Sosyoloji

E) Etkileşim Sosyoloji

YANIT: A.

2."İnsanları etkileyen gerçek ilişkiler bütününe" ne denir?

A) Topluluk B) Grup

C) Rol D) Toplum

E) Yapı

YANIT: D



3.Aşağıdakilerden hangisi toplumsal yapıyı oluşturan parçalardan biri değildir?

A)Aile

B) Kültür

C) Sınıf

D) Statü

E) Rol

YANIT: A



4.Toplumun, toplum olarak algılanabilmesi için belli şartlar gerekir. Aşağı­dakilerden hangisi bu şartlardan biri değildir?

A) Ortak bir toprak parçası

B) Ortak bir dil

C) Ortak bir idare

D) Ortak bir otorite

E) Ortak bir kültür

YANIT: B



5.Bireyin toplum içindeki pozisyonuna ne denir?

A) Rol B) Statü

C) Kültür D) Sınıf

E) Grup

YANIT: B





6.Aşağıdakilerden,hangisi toplumsal kurumlardan biri değildir?

A) Aile B) Din

C) Politika D) Hukuk

E) Rol

YANIT: E





7.Aşağıdaki/erden hangisi toplumların sahip oldukları temel karakte­ristiklerden biri değildir?

A) Her toplum değişime karşı direnç gösterir.

B) Toplumsal kurumlar birbirleriyle iletişim içindedir.

C) Her toplum belli bir dille iletişim kurar.

D) Toplumsal kurumlar zamanla değişirler.

E) Toplumsal kurumlar toplumdaki sorunların merkezidir.

YANIT: C













8.Fonksiyonalist kurama göre, toplumsal kurumlara belli nedenlerden dolayı gereksinim vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu neden/erden biri değildir?



A) Yeni üyelere sahip olmak

C) Mal ve hizmet üretmek ­

B) Yeni üyeleri toplumsallaştırmak

D) Grupları yönetmek

E) Toplumsal düzeni sağlamak

YANIT: D





9.Toplum türleri içinde en ilkeli aşağıdaki/erden hangisidir?

A) Tarım öncesi topluluklar

B) Tarım Toplulukları

C) Avcılık ve toplayıcılık

D) Çobanlık

E) Endüstriyel

YANIT: C



10. Hangi toplum türünde edinilmiş statü/er yerine kazanılmış statüler görülmeye başlar?



A) Avcılık ve toplayıcılık

B) Çobanlık

C) ilkel tarım toplulukları

D) Tarım toplumları

E) Endüstriyel toplumlar



YANIT: E







ÜNİTE -4 KÜLTÜR





KÜLTÜR NEDİR?



Kültür: İnanç, değer, norm, "davranışlar ve bir nesilden diğer bir nesile aktarılan maddi öğelerden oluşan bir bütündür. "

Toplumda yaşayanların öğrendikleri ve paylaştıkları her şeyi kapsar. Toplumda yaşayan insanlara rehberlik eder, insanlar arasındaki ilişkileri yönlendirir.

Kültür, Toplumdaki paylaşılan ortak ürünlerden oluşur.

Toplum ise, ortak kültürü paylaşan ve birbirleriyle etkileşimde bulu­nan insanlardan meydana gelir.

Toplumda Kültür Öğeleri

1. Maddi:

2. Manevi: Soyut



KULTURUN ÖZELLİKLERİ:

. Toplumsal bir üründür. :Öğrenilerek kazanılır.

. İnsanlar arası etkileşim sonucu doğup, gelişir. *Dil kullanabilme yeteneği

. Genetik bir faktör değildir. (kalıtsal olarak babadan oğula geçmez)

. Her toplumun kültürünün kendine özgü oluşudur. "



KÜLTÜREL FARKLILIKLAR VE KÜLTÜREL BİRLEŞME

Gelenekteki değişiklik diğer gelenekleri etkiler ve değişikliğe neden olur. Toplumbilimciler bu olaya Birleşme adını vermektedir.

. Kültürün bütün parçalarının herhangi bir biçimde birbirlerine bağlan­masına Kültürel Birleşme (Entegrasyon) denir.



DİL VE KÜLTÜR



Kültür, insanların toplumsal mirasıdır. Kültürün yaratıcısı ve aktarılışı sembollere dayanır.



Sembol, insanların iletişimde kullandıkları anlam ifade eden her şeydir.

Sosyologları kültürün manevi öğelerine bazen Sembolik Kültür adını verirler. .

Dil, insanlar için evrensel olmasına karşılık, her ülkenin kendine uygun bir lisanı vardır.

Dil, insanların birbirlerine deneyimlerini, fikirlerini, bilgilerini aktarımlarına yardımcı olan alettir. Kültür, dil yardımıyla varlığını sürdürür.

Edward Sapir ve Benjamin Whorf: "Dünya hakkındaki görüş­lerimizi etkileyen şey, öğrenmiş olduğumuz dille bağlıdır ve gerçeklik hakkındaki algılarımızı tayin eden şey kullandığımız dilin gramer ve kelime yapısıdır." tezini savunurlar.



KÜLTÜRÜ OLUŞTURAN PARÇALAR (NORM-DEĞERLER)



NORM: Kültürün belirlediği yerleşik davranış kurallarıdır. Toplumsal düzeni sağlayan bireylere yol gösteren doğru ve yanlışı olumlu ve olumsuzu belirleyen kurallar, standartlar ve fikirlere NORM denir.

Yaptırımı olan kurallar sistemidir.

Ödül ve ceza ile güvence altına alınır. Resmi ve Gayri resmi olabilir. Bireyin toplumsallaşma sürecinde öğrenilir (Bilet alırken kuyrukta bekleme)

Toplumdan topluma farklılık gösterir.

Toplum içinde de zaman içinde değişir.

DEĞER: Bir toplumun kültürünü öğrenmek demek o kültürün değer­lerini bilmektir. .

İnsanların iyiyi, doğruyu, güzeli ve çirkini tanımlamak için koymuş oldukları standartlardır.

Norm ve Değerler Arasındaki Temel Farklılık Değerlerin soyut ve genel kavramlardan meydana gelmesi, Normların ise belirgin ve yol gösterici oluşlarıdır. .

Değerler bizlere kültür yoluyla aşılamakta olduğu için onları saptamak ve tanımlamak normlar kadar kolay değildir.



Sosyolog Robin Williams ABD'de 15 Temel Değerin Varlığını Saptamıştır.



ı. Başarı ve Yükselme
9. Demokrasi

2. Bireyselcilik
ıo. Eşitlik

3. Çalışma ve Aktif Olma
11. Eğitim

4. Pratiklik ve Yeterlilik
12. Dine Bağlılık

5. Bilim ve Teknoloji
13: Romantizm.

6. İyi bir hayat biçimi
14. Tek Eşle Evlilik

7. Humanistlik
15. Grup üstünlüğü ve Grup Başarısı

8. Özgürlük





Değerler zamanla değişebilir yerine yenileri gelebilir, eskiyen değerler atılabilir. Her Her Toplumun kendine özgü değerleri vardır.



Günümüzde Eklenen Değerler



1. Boş Zaman Etkinlikleri
3. Çevreye Saygılı Olma

2. Vücut Sağlığı ve Sağlıklı Yaşam
4. Kendi Kendine Yardımcı


Olma ve Kendini Gerçekleştirme




KÜLTÜRÜN KENDİ İÇİNDEKİ FARKLILIKLARI



Kültür, bir birleşmedir, her parçası birbirleriyle anlamlı bütünler oluşturur ve birbirini tamamlarlar.

Geleneksel endüstrileşmemiş toplumda kültür farklılıkları AZ Modern gelişmiş toplumda kültür faklılıkları ÇOKTUR

Popüler - Fakirlik Kültürleri

Popüler Kültür: Yaşadığımız günlük hayaI. hobilerimizi, TV. kitapları, sergileri kapsar. Bizi geçmişe bağlayan bir araçtır (Zeki Müren)

Fakirlik Kültürü: Antropolog Oscar Lewis öne sürmüştür. Fakirlerde başarılı olmak için gerekli istek, arzu ve disiplinin olmadığını ileri sür­mektedir. Fakirlerin davranışlarının toplum tarafından sapkın olarak nite­lendirildiğini savunmaktadır.

Hyman Radman: Bunu red ederek aşağı statü deki insanların toplumun temel başarı değerlerini red etmeden alternatif bir değer düzeni geliştir­diklerini öne sürmektedir.



İdeal- Gerçek Kültürler



İdeal Kültür: Toplumu bir arada tutan norm ve değerlerin sadece kurallarda geçerli olmasıdır.

Gerçek Kültür: Günlük yaşamdaki uygulanış veya bulunuş biçimidir. (Vergi kaçırma, Kopya çekme) Toplumda yaşayan insanlar ideal ve gerçek kültür ayrılığı üzerinde çok büyük bir önemle durmazlar. Bu tür zıtlıklar genelde gözardı edilerek görülmemeye çalışılır (Kendini budizme adamış bir rahip hayatımda kimseyi incitmeme, öldürmeme amacını güder ancak yaşaması için balık tutmalıdır ama balık tutmak da bir anlamda bir canlıyı öldürmektir.) . .

Demokratik hak ve özgürlükler üzerinde duran toplumda bireylerin seçme ve seçilme özgürlükleri Yoksa burada ideal ve gerçek kültür farklılığını görebiliriz.

Yüksek - Yaygın Kültürler: Toplum içinde özel bir yaşam biçimi, zevkleri alışkanlıkları olan küçük bir grubun sahip olduğu kültürdür.



Alt - Karşıt Kültür

Alt Kültür (subcultures): Toplumun temel kültürel değerlerini paylaşan ancak bunun dışında kendini diğer gruplardan ayıran değer, norm ve yaşam biçimi olan gruplardır.

Alt kültür üyelerinin diğer alt kültürlere Etnosentrik Tutumları vardır. Yani kendi alt kültürünü üstün görüp diğerlerini aşağılarlar.

Yaşlılar içinde yaşadığı baskın kültüre artık Etnosentrik duygularla Bağlanmışlardı.

Bir grubun değer ve normları üyesi oldukları toplumun değer ve normlarını yansıtıyorsa buna Alt Kültür denir. Gruplar arasında ki fak­lılıklar büyüdükçe, sosyal çatışmaların derecesi de artar.

Karşıt Kültür: Bir alt kültür olup, norm ve yaşam biçimleri açısından içinde yaşanılan kültüre ters düşen tutum ve davranışları içerir.

Toplumun sahip olduğu, gurur duyduğu norm ve değerleri red ederek,

karşıt tutum ve davranışlara sahiptirler. Gençler arasında yaygındır.

Grubun değer ve normları toplumun genel kültürüne ters düşecek

nitelikte ise buna Karşıt Kültür denir.

ETNOSENTRİZM VE KÜLTÜREL RELATİvİzM



Kültür taassubu veya ben merkeziyetçilik diye bilinen Etnosentrizm kişinin kendi kültürünü temel olarak alması ve diğer kültürleri kendi kültürü açısından değerlendirmesi demektir.

Boks ve güreşi en iyi spor, boğa güreşini vahşet olarak nitelendiren görüş Etnosentrik bir düşüncedir.

Etnosentrizmin hem olumlu, hem de olumsuz yönleri vardır. Bunlar: Olumlu Yönü : Grup bağlılığının artması

Olumsuz Yönü: Ayrımcılıklara neden olup, onları küçümsemeye ve dışlamaya iten davranışlara yol açmaktadır.



Bir toplumda yaşayanların öğrendikleri ve paylaştıkları _'e ne denir?



B) Sanat D) Rol



A) Kültür

C) Değer

E) Norm

YANIT: A. Kültür, bir toplumda yaşayan kişilerin o toplumdan öğrendikleri ve paylaştıkları herşeydir.



2.Aşağıdakilerden hangisi kültürün manevi öğelerinden biridir?

A) Giyim B) Moda

C) ,Bina D) inanç

E) Techizat


YANıT: D. Kültür kendi içinde hem maddi hem de manevi öğelere sahip­tir. Inanç, değer gibi şeylerde kültürün manevi öğeleri arasındadır.



3.Aşağıdakilerden hangisi kültürün özelliklerinden biri değildir?

A) Nesilden nesile aktarılabilir B) Toplumsal bir üründür

C) Bir topluma özgüdür. D) Oğrenilerek kazanılır

E) Değişmez

YANıT: E. Kültür, değişen değer ve normları sayesinde zamanla çok ya­vaşta olsa değişir.



4. Kültürel birleşme nedir?

A) Anlam ifade eden değerler

B) Elit tabaka tarafından kullanılan benzer değerler

C) Kültür öğeleri arasındaki uyum

D) Yaptırımı olan kurallar

E) Kültürün bir alt kültürüdür.

YANıT: A. Kültürel birleşme yani integrasyon kültürü oluşturan öğeler ara­sındaki uyum ve benzerliktir.