Cumhuriyet Döneminde Deneme ve Özellikleri

İlk örnekleri eski Yunan ve Latin edebiyatlarında görülen deneme, yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini, ispatlama gereği duymadan kendisiyle konuşuyormuş dile getirdiği yazılardır.

Bugünkü denemenin kurucusu 16. yy.ın Fransız yazarı Montaigne’dir. Türk edebiyatında deneme, Tanzimat’tan sonra görülmeye başlamış, gazete ve dergilerin gelişmesine paralel bir çizgi izlemiştir.

Türk edebiyatında ilk deneme kitapları arasında Ahmet Haşim’in Bize Göre, Gurabahane-i Laklakan; Ahmet Rasim’in bazı yazıları; Refik Halit Karay’ın Bir Avuç Saçma, Bir İçim Su, Üç Nesil Hayat gibi kitapları ile Falih Rıfkı Atay’ın Eski Saat, Çile, Niçin Kurtulmak, Pazar Konuşmaları gibi kitapları sayılabilir.

Cumhuriyet Dönemi’nde denemeci niteliği ile öne çıkan sanatçılar ve eserleri şunlardır:

Nurullah Ataç → Okuruma Mektuplar, Söyleşi, Günce, Dergilerde, Günlerin Getirdiği

Ahmet Hamdi Tanpınar → Beş Şehir, Yaşadığım Gibi

Suut Kemal Yetkin → Edebiyat Konuşmaları, Edebiyat Üzerine, Günlerin Götürdüğü, Düşün Payı, Yokuşa Doğru, Şiir Üzerine Düşünceler, Denemeler

Sabahattin Eyüboğlu → Mavi ve Kara, Sanat Üzerine Denemeler

Salah Birsel → Kendimle Konuşmalar, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu, İstanbul-Paris, Hacivat Günlüğü, Yaşlılık Günlüğü, Aynalar Günlüğü

Mehmet Kaplan → Nesiller Ruhu, Büyük Türkiye Rüyası, Edebiyatımızın İçinden, Kültür ve Dil

Bunlar dışında Vedat Günyol, Oktay Rıfat, Melih Cevdet Anday, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Oktay Akbal, Mermi Uygur, Mehmet Fuat, Onat Kutlar, Selim İleri, Asım Bezirci de denemeleri olan yazarlarımızdandır.