Cumhuriyet Edebiyatında Göstermeye Bağlı Metinler

Cumhuriyet Dönemi’nde tiyatro, hiçbir dönemde olmadığı kadar önemsenmiş, edebiyatçılar tiyatro yapıtlarına yönelmişlerdir.

Tiyatroyu Türkiye’de çağdaş bir sanat alanına dönüştürme yolunda ilk katkıyı Muhsin Ertuğrul yapmıştır. 1927’de Darülbedayi’nin başına geçmiş ve çağdaş çeviri oyunlarla, sahneleme, oyunculuk ve dekor kullanımında güncel anlayışı yerleştirmiştir.

Türkiye’de ilk modern tiyatro Darülbedayi’dir. 1914’te İstanbul’da kurulmuştur. İsim babası Ali Ekrem Bolayır’dır. Muhsin Ertuğrul ilk yöneticilerindendir. 1934’te İstanbul Şehir Tiyatrosu adını almıştır.

1949’da Devlet Tiyatroları resmen kurulunca tiyatroların yaygınlaştırılması yolunda devletin çabaları devreye girmiştir.

1970’lerde pek çok tiyatro kapandıysa da 1980’lerin ortasından itibaren tiyatrolarda yeniden bir canlanma görülmüştür.

Cumhuriyet Dönemi’nde tiyatro yazarları gerçekçi Avrupa tiyatrosundan etkilenmişler, gerçekçi doğrultuda oyun yazmışlardır. Öncelikle Osmanlı toplumundan modern Türk toplumuna geçişin sıkıntılarını dile getirmişlerdir. Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü, Ahmet Kutsi Tecer’in Köşebaşı adlı yapıtları bu anlayışın ürünüdür. Cevat Fehmi Başkut ise gerçekçiliği güldürü çerçevesi içinde işlemiştir.

1950’lerden çok partili döneme geçildiğinde devlet yönetimiyle ilgili siyasi sorunlar dile getirilmiştir. Bu dönemde Aziz Nesin, Haldun Taner tiyatroda yeni biçim denemelerine girişmişlerdir.

1960’larda tiyatro daha çok işçi ve köylü sorunlarına eğilmiştir. Orta sınıftan ailelerin yaşadığı toplumsal ve ekonomik sorunlar, köy ve gecekondu yaşamı yanında Osmanlı tarihi işlendi. Güngör Dilmen, Orhan Asena, Turan Oflazoğlu, Necati Cumalı bu doğrultuda yapıtlar vermiştir.

1960’ların sonunda siyasal içerikli oyunlar yazılmıştır. Sermet Çağan, Ayak Bacak Fabrikası adlı yapıtında epik tiyatronun önemine yer verdi. Göstermeci anlatımı kullanması ve tiyatrolarda açık biçim anlayışını getirmesi yönünden tiyatroya önemli katkıyı Haldun Taner yaptı. Keşanlı Ali Destanı ile Türk tiyatrosunun belirleyici özelliklerini çağdaş anlayışla birleştirerek yeni bir yerli ürün, yerli epik müzikalinin öncülüğünü yaptı.

1970’lerde tiyatroda politika ağırlık kazandı. Yerli ve yabancı siyasi-belgesel oyunlar sahnelendi. Aynı zamanda tarihsel oyunlar, köy konulu oyunlar, müzikli oyunlar, epik oyunlar da yazıldı. En başarılı oyunları Turgut Özakman ile Vasıf Öngören verdi.

1980’lerde oyun yazarlığında bir durgunluk yaşandı. Daha önceden oyun yazarlığı yapanların dışında Bilgesu Erenus, Tuncer Cücenoğlu, Ferhan Şensoy, Mehmet Baydur, Ülkü Ayvaz, Murathan Mungan adını duyurmuştur.