Çöpçü reseptör sınıf B, tip I (İngilizce Scavenger receptor class B type I kısaltması SR-BI olarak değinilir), çeşitli hücrelerde görülen bir entegral membran proteinidir. Yüksek yoğunluklu lipoproteinlerdeki (HDL) kolesteril esterin karaciğer tarafından alınmasını sağlar. Vücuttaki diğer dokulardan karaciğere doğru, vücuttan atılmak üzere, giden kolesterolün bu hareketi bu süreç sayesinde sürdürülür. Kolesterolün bu gidişi "ters kolesterol taşıması" (İng. Reverse cholesterol transport) olarak adlandırılır ve ateroskleroz oluşumuna karşı koruyucu bir mekanizma olarak işler (ateroskleroz kalp hastalığı ve akut inmenin başlıca nedenidir)

Biyolojik işlev

SRBI başlıca karaciğer ve steroid üreten dokularda bulunur. Kolesterol homeostazında ve steroid hormon üretiminde önemli bir rol oynar. SR-BI, safra tuzlarının salgılanmasında da rol oynar.

SR-BI, HDL'ye bağlanan bir reseptördür. Ancak, LDL reseptöründen farklı olarak, bu bağlanma sonucu HDL hücre içine alınmaz, ama HDL'nin taşıdığı kolesteril ester molekülleri hücre tarafından absorplanır. Kolesteril ester molekülleri hücre içine alındıktan sonra hormona duyarlı lipaz tarafından hidrolizlenir. SR-BI, HDL'ye apolipoprotein A-I aracılığıyla bağlanır. Hücre yüzeyinde kaveolin içeren bölgelerde yer alır.

Enfeksiyonda rolü

SR-BI'in bazı hücre içi patojenlerin hücre içine girmek için kullandıkları bir reseptör olduğu da bulunmuştur. Çeşitli bakteriler hücre içine girmek için SR-BI'i bir reseptör olarak kullanırlar. Bu etkileşim bakteri hücre duvarındaki lipopolisakkarit ve lipoteikoik asit aracılığıyla olur SRBI ayrıca hepatit C virüsünün karaciğer hücrelerini enfekte etmek için kullandığı viral reseptördür. Virüsteki E2 glikoprotein SR-BI'e bağlanır.

Gen

SRBI protein insanda kromozom 12 üzerinde, 12q24.2 konumunda bulunun CD36L1 geni tarafından kodlanır. SR-BI, memeli olmayan hayvan türlerinin (kaplumbağ, çeşitli balıklar, tavuk, kurbağa'nın) karaciğerinde de bulunmuştur; bu bulgu, SR-BI'in omurgalı hayvanların evrimsel tarihinin başlarında ortaya çıktığını gösterir.

Protein

SR-BI, 509 amino asit uzunluğunda bir membran proteinidir. Proteinin hem N- hem C- uçları membrana bağlıdır, bu iki membran aşan bölge arasındaki kısım sitoplazmaya doğru uzanır. Proteinde pekçok amino-bağlantılı glikozilasyonlar vardır, ayrıca C-ucundaki iki sistein grubuna birer palmitoyl yağ asidi bağlıdır.

Hastalık modelleri

Farelerde SR-BI geni yokedildiğinde HDL tanecikleri anormalleşmektedir. HDL'nin anormalleşmesinin bir sonucu olarak bu farelerin dişileri kısır olduğu bulunmuştur.

Yüksek kan kolesterol düzeyine sahip olan fare modellerinde SR-BI'in çalışmaz hale getirilmesi ateroskleroz ve kalp krizine yol açtığı bulunmuştur.