 |
|
|
ÇOCUKLARI TANIMA TEKNİKLERİ MODÜLÜ
Toplulukların temel taşını oluşturan bireylerin bireysel farklılıkların gözetilmesinde,
onların mutlu, problemlerini çözebilen, kendisine yetebilen, duyarlı kişiler olarak yetişmesi
için gerekli ortam sağlanmalıdır. Bu ortamın sağlanabilmesi için çocukları tanıyarak, onlara uygun programlar hazırlamak gerekir.
Erken çocukluk dönemi eğitiminde yapılacak programlar çocukların yaş, gelişim,
düzeyi, ilgi ve ihtiyaçları doğrultusundadır.
Bundan dolayıdır ki çocukları iyi tanımalı, gerekli olan eğitim bu doğrultuda
verilmelidir.
Siz öğretmen yardımcısı olarak, bu modülde öğrendiğiniz bilgiler doğrultusunda
öğretmenlere uygulama esnasında yardımcı olacaksınız.
Aynı zamanda kendi yaşamınızda da bu bilgilerden yararlanacaksınız.
ÇOCUKLARI TANIMA TEKNİKLERİ
Tanımı ve Değerlendirmenin Önemi
Erken çocukluk yılları bireyin gelişimi için çok önemli bir dönemdir. Bu dönemde
bireyin tüm yaşam becerilerinin temelleri atılmaktadır. Beyin gelişimi ile ilgili yapılan
araştırmalar bireyin beyin gelişiminin yaşamın ilk yıllarında çok hızlı olduğunu ortaya
çıkarmıştır. Bu nedenle okulöncesi yıllarda çocukların bilinçli ve doğru bir şekilde
desteklenmesi ve yönlendirilmesi gerekmektedir.
Çocukların gelişiminin her yönden desteklenebilmesi için, onların tüm özelliklerinin
objektif olarak değerlendirilmesi gerekir. Çünkü çocuğa yardım, onun tamamıyla
tanınabildiği koşullarda gerçekleşir.
Çocuğun ilgileri, ihtiyaçları, gelişimsel özellikleri ve öğrenme yöntemleri birbirinden
farklı olabilir. Bunları bilmek, okul programlarının geliştirilmesinde birinci basamak olarak
düşünülmelidir. Çocukların öğrenme ortamından etkili şekilde yararlanması için onların
tanınması eğitim programının can alıcı noktalarından biridir.
Çocukları tanıma ve değerlendirme; çocukla ilgili tüm bilgilerin, objektif, esnek fakat
tutarlı bir şekilde çok çeşitli araçlar yardımıyla sistematik olarak toplanması, kayıt altına
alınması ve bunları birbiri ile birleştirerek anlamlı ve güvenilir bir karar verme sürecidir.
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
Çocukları tanımak önemlidir. Çünkü:
Çocukların gelişimsel özelliklerinin bilinmesi, yardıma ihtiyaç duydukları
alanların ve güçlü yönlerinin tespit edilmesini sağlar.
Çocukların ihtiyaçlarını karşılayacak etkili ve kaliteli eğitim programlarının
oluşturulmasını sağlar. Çocukları tanımak için atılan adım sağlam bir
başlangıç oluşturur.
Çocukların özelliklerine uygun öğrenme yöntem, teknik ve araçların seçilmesi
ve böylece etkili ve kaliteli öğrenme ortamlarının düzenlenmesine temel
oluşturur.
Çocukları güçlü ve gelişmeye açık özel gereksinmelerinin erken yaşlarda fark
edilerek desteklenmesini, yönlendirilmesini sağlar.
Çocukların kendi kendilerini tanımalarına fırsat yaratarak, bireysel ve sosyal
farkındalıklarını geliştirir.
Çocukların gelişimlerindeki ilerleme ya da sapmaları ölçmeyi sağlar. Böylece
çocuk hakkında bir profesyonel olarak aileleri bilgilendirmede güvenilir bir
rehberlik hizmeti vermek mümkün olur.
Çocukların tanınması gereken yönleri şunlardır.
Beden gelişimi ile ilgili bilgiler.
Ailesi, yakın çevresi ve yaşadığı çevre ile ilgili bilgiler.
Kimlik bilgiler.
Sağlık durumu ile ilgili bilgiler.
İlgi ve yetenekleri ile ilgili bilgiler.
Kişilik özellikleri ve geçmiş yaşantıları ile ilgili bilgiler.
Bilgi ve beceri, başarı ve uyumu ile ilgili bilgilerin bilinmesi gerekir.
Çocukları Tanıma ve değerlendirme sürecinde dikkat edilmesi
gereken noktalar
Çocukları tanıma ve değerlendirmenin amacı, çocukların neleri bilmediğini
değil, neleri ne kadar bildiğini ortaya çıkarmaktır. Çocukların bildiklerinden
hareketle, yeni öğrenme alanlarına dikkatlerinin çekilmesi önemlidir.
Tanıma ve değerlendirme çalışmaları kesinlikle çocuğun yapamadıkları üzerinde
yoğunlaştırılmamalıdır. Çocuğun kendisiyle ilgili olumlu benlik algısı
güçlendirilmelidir. Çocukların bildikleri kadar merak ettiği konularda dikkate
alınmalıdır. Çocukların meraklarını gidermek için sordukları sorulara önem
verilmelidir. Çocukları tanımak demek, çocukların neleri öğrenmek istediklerini de
ortaya çıkarabilmek demektir.
Çocuklar ne yaptıkları kadar nasıl ve neden yaptıklarını da düşünmelidirler. Çocuk
yaptığı eylemlerin nedenini düşünmeden yaptığında, ezberci bir yapıya sahip
olabilir. Çocuklarla öğrenme sürecinde, duygu ve düşünceleri ile ilgili konuşmalı,
yaptıklarının amaçları hakkında paylaşımlar yapılmalıdır.
Çocuklar aynı yaşta olsalar da birbirleri arasında farklılıklar olabileceği
unutulmamalıdır. Bu nedenle çocuk merkezli çoklu değerlendirme, yöntem ve
araçlarının kullanılması gerekmektedir.
Çocukları tanıma ve değerlendirme çalışmaları eğitim programlarının bir parçasıdır.
Eğitim ortamındaki her durum çocuk hakkında bir veri olarak dikkatle
değerlendirilmelidir.
Çocukları tanıma ve değerlendirmede aileleri ve yaşadıkları çevre koşulları da
dikkate da dikkate alınmalıdır.
Çalışmalar düzenli ve sürekli olarak yapılmalıdır.
Etik davranmalı, elde edilen bilgiler sadece eğitim amaçlı kullanılmalıdır.
ÇOCUKLARI TANIMAVE
DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN
TEKNİKLER
Gözlem
Gözlem, bir kimsenin diğer bir kimse hakkında duyu organları ile bilgi edinmesi veya
çocukların farklı ortamlarda, farklı davranışları ile ilgili bilgi toplama tekniği olarak
tanımlayabiliriz.
Gözlem,”Bir çocuk ya da grubu yer, olay, nesne, durum ve şartlarına göre bilgi
toplamak için maksatlı, belirli bir amaca yönelik yapılan gözetleme ve duyma işidir.”
Kısaca gözlem, bilgi toplama tekniklerinden biridir diyebiliriz
Gözlem birkaç şekilde yapılabilir.
a)Gelişi güzel Gözlem:Herhangi bir plan yoktur.Amaç belirlenmediği için doğal
ortamda rasgele elde edilir. Örneğin;Öğrenciye rehberlik ederken çocukları rasgele gözleme.
b)Sistemli Gözlem:Neyin nerede,ne zaman gözleneceğinin önceden tespit
edilerek,amacının belirlendiği,belli kurallara uyularak yapılan gözlemdir.( Planlama).
İzleme sonuçları bir form üzerine kaydedilir. ( Gözlem ve kayıt) Sonuçlar daha sonra bir
form üzerine kaydedilir. ( Yorumlama).Geçerliliği ve güvenirliği vardır. Ancak, gözlemlenen
kişi, bu durumdan haberdar olmamalıdır.
Örneğin;Çocuğu sınıf ortamında oyun oynarken, yemek yerken gözlemek.
c) Özel durumlarda Gözlem:. Belli durumlarda çocukların nasıl bir tepki gösterdiğine
bakılarak kişilik özellikleri hakkında bilgi toplamadır. Örneğin; çocuğun bazı engellemeler
karşısındaki tepkisini anlamak için gerçek yaşam koşullarına uygun özel durumlar yaratılır;
tepkiler izlenir ve değerlendirilir.
Gözlem Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler;
Kim, niçin, nerede, nasıl, ne zaman gözlenecek planlamalıdır.
Gözlem sonuçları nasıl kaydedilmeli ve bilgiler nasıl analiz edilmeli önceden
belirlenmelidir.
Belli bir zamanda bir kişi ve bir grup gözlenmelidir.
Gözlem için yeterli süre ayrılmalıdır. ÖR:5 gün boyunca gözlenmelidir.
Gözlem farklı aralıklarla ve kısa süreli yapılmalıdır.
Kontrollü ve doğal ortamlarda gözlem yapılmalıdır.
Çocuklar bir bütün olarak gözlenmeli, kritik davranışlar, çocuğun tüm yönleri
içinde gözlenmelidir.
Gözlem objektif olmalı, yorum ve değerlendirme katılmadan kaydedilmelidir.
Çocuk gözlendiğini hissetmemeli, doğal hareket etmesi için ortam sağlanmalı,
gözlem sonuçları kaydedilirken, gözlenen çocuk bunu hissetmemelidir.
Gözlem zaman, zaman yapıldığı için gözlemci sonuçları unutabilir. Böyle bir
duruma düşmemek için kayıtlar gözlem sonrasında hemen yapılmalıdır.
Gözlem, birkaç kişi tarafından yapılabilir. Bu durumda hata en aza iner.
Gözlem koşulları ve zamanı mutlaka kaydedilmelidir.
Gözlemle elde edilen bilgiler, diğer bilgilerle birlikte kullanılmalıdır.
Çocukların konuştuklarıyla birlikte duygu, davranış ve beden diline de dikkat
edilmelidir.
Gözlemde elde edilen bilgiler çocuğun gelişimini desteklemek, varsa
problemlerine çözüm bulmak amacıyla kullanılmalıdır.
Gözlem yapan kişinin duyu organları sağlıklı olmalıdır.
Gözlemin Tekniğinin Faydalı Yönleri:
Kullanması kolay bir tekniktir.
Herhangi bir araç gerektirmez, ekonomiktir.
Doğal ortamda çocukları izleme imkanı vardır.
Hem grup, hem de birey için uygulanabilir.
Her yaşa göre uygulanabilir.
Eğitimin bir parçası olarak yürütebilir, ayrıca zaman ayırmaya gerek duyulmaz.
Çocukları bir bütün olarak ele almaya fırsat verir. Sözlerini, mimiklerini,
davranışlarını aynı anda izlemek mümkündür.
Gözlemin Tekniğinin Sakıncalı Yönleri (Sınırlılıkları)
Görülebilen davranışlar hakkında bilgi verir. Davranışın nedenlerini bulmak
için başka tekniklere ihtiyaç duyulur.
Yapısı itibariyle sadece gözlem anına ait bilgi verir.
Gözlemcinin bakış açısı, gözlemin objektif olmamasına neden olabilir.
Gözlenen durumun yorumlanması zordur.
Gözlemcinin iyi yetişmiş olması veya taraflı bir bakış açısına sahip olması
gözlemin ve yorumun değerini değiştirebilir.
Çocukları tanıma teknikleri konusunda eğitim almamış kişiler tarafından gözlem
yapılarak bilimsellikten uzak, yüzeysel, gözlemlerin yapılmasını önlemek amacıyla bazı
araçlar geliştirilmiştir.
Bu araçlar anekdotlar, gözlem listeleri, özel kayıt çizelgeleri, dereceleme ölçekleridir.
Gözlem Kayıt Formu (Örnek)
Çocuğun adı……… Tarih …./…/…..
Durum: Pamuk prenses kostümünün ilgili köşeye asılması. Gözlem Süresi…….
Kayıt Tutan ………….
Her boş dakikayı belirterek,çocuğun etkinliği kaydedilir.
8:30- Gizem sınıfa girdiğinde pamuk prenses kostümünün yanında Elif ile Ayşe’yi
gördü. Aaaa dedi bu sizin mi?Öğretmen “Hayır sınıfa ait oyun oynarken sırayla
kullanabilirsiniz” diyor.Gizem gülerek -“Şimdi ben giymek istiyorum” diyor.Ayşe ile Elif
itiraf edince ağlamaya başlıyor.
8:35- Ayşe “Önce biz gördük” deyince Gizem öğretmenin suratına bakıyor. Kitap
köşesine doğru ilerliyor. Bir kitap alıp sandalyeye oturuyor. Arada bir öğretmenine
bakıyor.Öğretmeni ” Gizemcim arkadaşlarından sonra deneyebilirsin “ diyor.Gizem
ağlayarak başını sallıyor.
8:40- Kitabı sandalyede bırakarak “ben çok bekledim, sıra bende diye” bağırıyor ve
arkadaşlarının yanına doğru zıplayarak ilerliyor.
8:45- Sert biçimde Elif’in üzerindeki pamuk prenses kostümünü çekiyor. Elif’in
ağlayarak öğretmene seslenmesi üzerine asılı biçimde duran kostümlerin arkasına saklanıyor.
Anekdot(Vak’a Kaydı)
Gözlem sonuçlarının kaydedilmesi amacıyla geliştirilmiş özel bir formun adıdır.
Uzman, öğretmen ya da yöneticiler tarafından gözlenen çocukların olumlu veya
olumsuz olduğunu düşündükleri davranışlarının ayrıntılı ve objektif bir şekilde kaydedilmesi tekniğidir.
Anekdotlar her çocuğa ayrı olarak hazırlanır. Kart şeklinde olabildiği gibi, anekdot
özetleme formları geliştirilerek ,toplu dosyalara aktarılmak üzere zarf içinde bulunabilir.
Anekdotlarda, çocuğa ait tüm gözlemler kaydedilmez. Sadece dikkate alınması
gereken davranışlar kaydedilir.
Anekdotta ;
Gözlemcinin adı,soyadı ve unvanı
Gözlenen öğrencinin adı,soyadı
Olayın geçtiği yer ve zaman
Olayın objektif olarak tarif edilmesi
Gözlemcinin yorumu ve önerisi için ayrı bir yer bulunması önemlidir.
Gelişim Kontrol Listeleri ve Standart Testler
Özellikle çocuğun bireysel gelişimine yönelik olarak kullanılması önerilen bu
tip araçlar okul programının belirlenmesinde rehberlik eder. Ancak, bireysel yada
küçük gruplara uygulanabilecek bu tip araçların çocuklar hakkında karar verme
sürecinde etiketlemeye varan sonuçlarından kaçınmak gerektiği de unutulmamalıdır.
Gelişimsel kontrol listeleri ve standart testler, çocukların zayıf ve güçlü yönlerini
gösterdiği gibi bazı özel becerilerin ve yeteneklerin ortaya çıkmasında da önemli
ipuçları verir.
Gelişim Dosyaları ( Portfolyolar)
Çocuk hakkında genel bir değerlendirme yapabilmek için çok sayıdaki ve çok çeşitli
alanlardaki gelişimsel ürünleri ve sonuçları içeren çocuğa ait özgeçmiş dosyasıdır.
Gelişim dosyalarının en önemli özelliği, belli bir amaca yönelik olarak hazırlanması
ve sistematik olmasıdır. Gelişim dosyaları eğitim sürecinin sonu değil, sürecin
kendisidir.
Portfolyonun oluşturulmasında çocuğun aktif katılımı esastır. Portfolyo içindeki
ürünlerin büyük kısmı, çocuk tarafından seçilmiş ve dosyaya konulmuş olmalıdır.
Çocukların kendi çalışmaları hakkında duygu ve düşüncelerini belirtmeleri kendi
kendilerini yönetme becerilerini geliştirdiği gibi, öz değerlendirme becerilerini de
geliştirir.
Portfolyo, çocuğun bireysel çalışması gibi görünse de aslında öğrenme sürecinin bir
yansımasıdır ve çocuğun öğretmeniyle, arkadaşlarıyla ve ailesiyle etkileşimlerinin,
paylaşımlarının da somut örneklerini yansıtır.
Gelişim dosyasında aşağıdaki bilgi ve dokümanların yer alması beklenir.
Aileye ait bilgi formları
Öğretmenin yapmış olduğu gözlem kayıtları
Çocuğa ve aileye ait anektodlar
Gelişim kontrol listeleri ve standart test sonuçları
Çocuğa ait kişisel bilgiler
Fotoğraflar
Video kayıtları
Çocuğun seçtiği sanat çalışmaları
Projeler, v.b.
Görüldüğü gibi, çocuğun gelişim dosyasının hazırlanmasında katılımı esastır. Aynı
zamanda bu dosyalar hem çocuk, hem de çocukla etkileşimde bulunan çevresiyle
ilgili dokümanları kapsamalıdır.
Gelişim dosyaları çocuğu tanımak ve çocuğun kendisini tanıması amacıyla kullanılan
en etkili araçlardan biridir.
Gelişim Raporları
Gelişim raporları çocukların eğitim dönemi içindeki performanslarının bir özetini
kapsar. Çocuğun bütün gelişim alanlarını kapsayan bilgi, beceri, tutum ve
alışkanlıklarının genel bir yorumu gelişim raporlarıyla somutlaştırabilir.
Gelişim raporları, öğretmenlerin çocukları tanımaya yönelik olarak kullandıkları,
gözlemler, anektodlar, standart test ve gelişimsel kontrol listeleri, gelişim dosyaları,
vb. sonuçlarının bir sentezi olarak da düşünülebilir. Ailelere özellikle belirtilmesi
gereken noktalar varsa ( özel yetenekler, okul dışında desteklenmesi gereken alanlar,
öneriler ve çözüm yolları vb.) bunlara da raporda yer verilmelidir.
Görüşme (Mülakat)
Bireyi tanımak amacıyla,görüşme tekniğini kullanmasını bilen,zamanı,yeri belli olan
bir plan dahilinde düzenlenen etkileşim sürecidir.Görüşme tekniği ile birey(çocuk) ve çevresi hakkında ayrıntılı bilgi elde edebilir.
Erken çocukluk eğitiminde görüşmeler veliyle yapılır.
Görüşmelerde konuşmada farklı olarak:
Tekniği bilen bir kişi tarafından yapılması,( Okullarda
öğretmenler,uzmanlar,psikolojik danışmanlar vs.)
Belli bir amaca yönelik olması,
Planlama ve düzenleme yapılması
Belli bir zaman, yer ve sınırlılıkta yapılması,
Yorumlanması gereklidir.
Görüşmede bazı olumsuz yönlerde vardır. Bunlar:
Görüşme tekniği fazla araç gerektirmemesine rağmen. Bireysel olduğundan
ekonomik değildir. Her çocuk için ayrı zaman ve emek gerektirir.
Subjektifdir. Görüşülen kişinin verdiği bilgilerin doğru olduğu kabul
edilir.Görüşme görülen kişinin verdiği bilgi ile sınırlıdır.
Sonuçlar yanlış yorumlanabilir.
Görüşmede uygun yer ve zamanı belirlemek taraflar açısından oldukça zordur.
Bireysel görüşmede, görüşme için başvuran kişinin ilgi ve ihtiyacına hizmet
etmeyi ilke edinilmelidir.
Görüşmenin faydalı olabilmesi için uygulayıcının dikkat etmesi gereken bazı noktalar
şöyle sıralanabilir.
Hazırlık aşamasında ( Görüşme Öncesi ) ;
Görüşmenin amacı tespit edilmeli.
Birey (çocuk) ve problemleri hakkında bilgi toplamalı
Neler sorulacağı tespit edilmeli.
Uygun görüşme yeri hazırlanarak görüşülen kişinin kendini huzurlu
hissetmesi sağlanmalı.
Görüşme zamanı başkalarına duyurmada ve karşılıklı olarak tespit edilmelidir.
Görüşme sırasında:
Karşılama ve selamlaşmadan sonra hal hatır sorulmalı.
Görüşmeciye rahat, güvenilir, güler yüzlü, samimi davranılmalıdır.
Tekniği uygulayan kişi dikkatli, uyanık ve iyi bir dinleyici olmalı yeri
geldiğinde sorular sormalı, görülen kişinin konuşmasını sabırla beklemelidir.
Uygulayıcı, mümkün olduğunca az konuşmalı, ders verir veya tenkit edici
konuşmamalı, ses tonunu iyi ayarlamalı, açık,sade ve anlaşılır bir dil
kullanmalıdır.
Önceden tespit edilen soruları en uygun anda sorulmalı, görüşülen kişinin
yardıma ihtiyacı varsa, cesaret verilmelidir.
Görüşülen kişinin söyledikleri doğru kabul edilip, konuşmak istemediği
şeyleri açıklaması konusunda baskı yapılmamalıdır.
Yapılan görüşmeden sağlanan fayda açıklanarak, memnuniyet hissi
uyandırılmalıdır.
Görüşülen kişi mutlaka uğurlanmalıdır.
Görüşme sonrasında:
Etik kurallara uyulmalı, konuşulanlar sır olarak kalmalı ilgili olmayan kişilerle
paylaşılmamalıdır.
Konuşanlar objektif olarak yazılmalıdır.
Tutulan kayıtlara göre yorum yapılarak, öneriler belirtilmelidir.
Görüşme kaydedilmelidir.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| Genel - Kişisel |::. > Kadınca > Çocuk Gelişimi (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Çocukları Tanıma Teknikleri
Yazdır
Gelişmiş Arama
Mayıs 24, 2008, 01:58:14 ÖÖ